Lẩu cá lạp xạp nấu bứa chua

Trong một chuyến công tác trên Vịnh Bái Tử Long, tôi được một người bạn quê ở Quan Lạn đãi món canh cá thập cẩm nấu chua thật ngon và rất lạ miệng, khiến tôi nhớ mãi...

Người dân các xã đảo trên Vịnh Bái Tử Long gọi món ăn này là món cá lạp chạp (cũng có nơi gọi là cá lạp xạp). Cá lạp chạp (hay lạp xạp) là mớ cá gồm nhiều loại (thập cẩm), được đánh bằng lưới, còn tươi nguyên, chưa phân thành từng loại riêng. Vì thế, ở một số nơi, người ta còn gọi là cá thuyền chài…

Ông Phạm Duyệt (thôn Đông Nam, xã Quan Lạn, huyện Vân Đồn), người có nhiều năm tìm hiểu, nghiên cứu về văn hóa dân gian vùng biển, cho biết: Tên gọi này là tiếng địa phương, đã có từ lâu. Lạp chạp có nghĩa gần giống như thập cẩm… Thông thường cá lạp chạp là mớ cá nhỏ, đôi khi còn lẫn cả tôm, cua hoặc bề bề đủ loại lẫn vào nhau, vừa được đánh bằng các loại lưới kéo, lưới rê mắt nhỏ, gom lại trên boong thuyền. Khi được đưa lên chợ bán, những con cá to đã được chọn riêng ra, còn lại những con cá nhỏ, bán với giá phải chăng.

Điều đặc biệt là để chế biến món ăn dân dã nhưng ngon miệng này chỉ cần một số ít phụ gia đi kèm. Nước dùng được nêm gia vị vừa phải và không thể thiếu quả bứa chua chín vàng (một loại quả phổ biến ở các xã đảo Quan Lạn, Minh Châu, chín rộ vào tháng 5-6 hàng năm). Vị chua thanh tự nhiên, thơm đặc trưng của bứa hoà với vị ngọt, béo của cá tươi khiến bát canh thơm ngọn, ăn nhiều mà không chán.

Để làm món này, đầu tiên người ta rửa sạch cá, thậm chí phải xóc đi xóc lại nhiều lần để hết tạp chất bẩn. Sau đó không cần mổ bụng, đánh vẩy, mà cho ngay vào nồi nước chua sôi sùng sục, ăn đến đâu chan nước, vớt cá tới đó. Khi ăn, ai kỹ tính có thể bỏ phần bụng, ruột cá. Để thêm chút hương vị cho món ăn, người ta còn vắt thêm chanh để tăng vị chua, thơm cho bát cá...

Dù gọi là cá lạp chạp (thập cẩm) nhưng theo kinh nghiệm của bà con ngư dân, nên chọn một số loại như cá ót, cá dìa, cá duối, cá trê biển, cá ong v.v.. vẫn tốt nhất. Đây là các loại cá có thịt thơm ngon, nấu nước rất ngọt.

Món ăn dân dã này hiện nay đã được các nhà hàng, quán nhậu ở TP Hạ Long “chuyển thể” thành món lẩu cá. Một trong những nơi bạn có thể thưởng thức đúng vị nhất của món cá dân dã này là quán Biển 14 (đường bao biển Cột 5, phường Hồng Hải, TP Hạ Long). Anh Hà Văn Đoàn, đầu bếp ở nhà hàng Biển 14, cho biết: “- Chúng tôi chế biến món này đúng như “nguyên mẫu” truyền thống của bà con ngư dân với cá tươi và nước chua. Và để giữ được hương vị của món ăn, chúng tôi dùng quả bứa khô, còn cá thì  đặt mua từ các ngư dân đánh lưới hàng ngày để có nguyên liệu tươi. Ngoài ra chúng tôi còn thêm một số gia vị, các loại rau ăn hợp với món lẩu, như rau sam, rau muống...

Mùa đông về, trong những ngày cuối tuần, còn gì thú vị hơn được quây quần cùng bạn bè quanh nồi lẩu cá lạp xạp tươi ngon. Và càng thú vị hơn khi giá cả món này lại khá bình dân, chỉ 60 nghìn đồng/suất.

Hà Phong