Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV Phó Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Nguyễn Thị Thu Hà: "Cân nhắc, tính toán phân chia ngân sách để tạo điều kiện cho địa phương phát triển"

Tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 9, ngày 26/5, Quốc hội tiến hành phiên thảo luận tại hội trường về dự án Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi).

Tham gia thảo luận, nhiều đại biểu Quốc hội cơ bản đồng tình với Tờ trình của Chính phủ, báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế - Tài chính của Quốc hội về sự cần thiết phải sửa đổi toàn diện dự thảo Luật Ngân sách để thể chế đúng đắn, kịp thời các Nghị quyết của Đảng, Kết luận của Bộ Chính trị về nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng Ngân sách Nhà nước, phân bổ hợp lý nguồn lực; phù hợp với bối cảnh hiện nay khi triển khai đồng bộ việc sắp xếp lại bộ máy, địa giới hành chính, cải tiến tiền lương, phù hợp với giai đoạn bứt phá, vươn mình để phát triển kinh tế, đáp ứng mục tiêu tăng trưởng 2 con số.

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà, Phó Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh đề nghị tại khoản 1, điều 35 dự thảo Luật quy định các nguồn thu ngân sách trung ương hưởng 100%, cần có quy định thưởng vượt thu cho các địa phương có cửa khẩu. Đại biểu cho rằng, nguồn kinh phí này sẽ hỗ trợ các địa phương tái đầu tư, nâng cấp, xây dựng cửa khẩu thông minh…

Đồng tình quan điểm về tăng cường vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương, đại biểu đề nghị cân nhắc, tính toán phân chia ngân sách để tạo điều kiện cho địa phương phát triển, trong đó phải phân chia thế nào, tránh việc để một địa phương đang từ tự cân đối được ngân sách, lại phải phụ thuộc vào trung ương. Đại biểu phân tích theo như phương án 1, khoản 2, điều 35 của dự thảo nếu áp dụng thì tại tỉnh Quảng Ninh: Thu thuế tiêu thụ đặc biệt giảm 71 tỷ đồng; Thuế bảo vệ môi trường giảm 427 tỷ; Thuế giá trị gia tăng giảm 2.050 tỷ đồng; Tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, đối với địa phương không nhận bổ sung cân đối Trung ương 30% - địa phương 70%: Tiền sử dụng đất và tiền thuê đất sẽ giảm 2.000 tỷ đồng. Với tỷ lệ điều tiết theo dự thảo, tổng thu ngân sách địa phương của tỉnh Quảng Ninh giảm 3.289 tỷ đồng cộng với dự toán chi ngân sách địa phương, thì bản chất năm 2025 dự toán ngân sách địa phương tỉnh Quảng Ninh đã mất cân đối gần 4.300 tỷ đồng.

Đại biểu kiến nghị một số nội dung tại Điều 35 về nguồn thu của ngân sách trung ương, các khoản thu phân chia tỷ lệ % giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương. Theo đó, tại điểm c khoản 2 Điều 35 (phương án 1) dự thảo Luật quy định: Đối với thuế bảo vệ môi trường (BVMT), theo quy định hiện hành, thực hiện phân chia thuế BVMT đối với hàng hóa sản xuất trong nước (thuế BVMT đối với hàng hóa nhập khẩu trung ương hưởng 100%). Theo dự thảo Luật thì thực hiện phân chia toàn bộ thuế BVMT (không phân biệt xuất xứ hàng hóa), địa phương thống nhất nguyên tắc này. Tuy nhiên, dự thảo hiện nay quy định địa phương chỉ hưởng 20% trên tổng thuế BVMT là thấp, chưa đảm bảo nguyên tắc thu thuế BVMT để tạo nguồn thu cho các hoạt động giảm thiểu ô nhiễm môi trường gây ra trên địa bàn có hoạt động sản xuất và tiêu thụ hàng hóa (ví dụ các ngành than, điện ...). Đại biểu đề nghị nghiên cứu tăng tỷ lệ ngân sách địa phương được hưởng đối với thuế BVMT theo hướng ngân sách trung ương 50% - ngân sách địa phương 50%).

Tại điểm d khoản 2 Điều 35 dự thảo Luật quy định: “Thuế giá trị gia tăng (không bao gồm số thuế giá trị gia tăng được hoàn theo quy định của Luật Thuế giá trị gia tăng) thực hiện phân chia: Ngân sách trung ương hưởng 70%, ngân sách các địa phương hưởng 30%. Việc phân chia cho từng địa phương trên cơ sở nguyên tắc, tiêu chí trong từng giai đoạn do Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định”, quy định này sẽ tạo điều kiện để trung ương chủ động điều phối nguồn thu giữa ngân sách trung ương và ngân sách các địa phương. Do đó, đại biểu đề nghị nghiên cứu, sửa đổi quy định cụ thể nguyên tắc, tiêu chí phân chia khoản thu thuế GTGT ngay trong Luật, đảm bảo hài hòa, không gây biến động lớn đến khả năng cân đối của ngân sách địa phương.

Việc quy định rõ ràng, minh bạch sẽ giúp các địa phương chủ động trong cân đối nguồn thu, xác định nhiệm vụ chi; đồng thời đảm bảo tính ổn định trong điều hành ngân sách hàng năm và trung hạn. Đặc biệt, đối với các địa phương có số thu thuế GTGT lớn (như tỉnh Quảng Ninh năm 2025 dự toán Trung ương giao 21.687 tỷ đồng, tương đương 40% tổng thu NSNN trên địa bàn), việc xác định sớm tỷ lệ phân chia cụ thể là cơ sở quan trọng để xây dựng kế hoạch tài chính phù hợp, phát huy hiệu quả nguồn lực và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương (chỉ điều chỉnh vào cuối thời kỳ ổn định ngân sách khi có biến động lớn).

Tại điểm đ khoản 2 Điều 35, đối với thu tiền sử dụng đất và tiền thuê đất, theo dự thảo: Các địa phương không nhận bổ sung cân đối phải điều tiết về ngân sách trung ương 30%, ngân sách địa phương hưởng 70%. Đại biểu nêu rõ, thực tế quy mô thu tiền sử dụng đất, tiền thuê đất trên địa bàn phụ thuộc rất lớn vào trình độ phát triển kinh tế - xã hội, năng lực tổ chức thực hiện các quy định của nhà nước về quản lý kinh tế và đất đai, khả năng thu hút đầu tư của từng địa phương. Đồng thời, để duy trì lợi thế cạnh tranh của địa phương (không chỉ so với các địa phương khác trong nước mà còn so với các điểm đến về du lịch, thương mại, đầu tư trong khu vực và trên thế giới) thì nguồn thu này phải được sử dụng để tái đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của cả địa phương và của vùng kinh tế.

Do đó, đại biểu đề nghị xem xét đề xuất tăng tỷ lệ phân chia nguồn thu tiền sử dụng đất và tiền thuê đất cho các địa phương, nhất là đối với các địa phương có nguồn thu từ đất đai chiếm tỷ trọng lớn trong tổng thu nội địa để tránh ảnh hưởng đột biến đến khả năng cân đối của ngân sách địa phương sau khi Luật NSNN mới có hiệu lực, tạo động lực để địa phương thực hiện khai thác nguồn lực đất đai một cách bền vững.

Bên cạnh đó, cần làm rõ căn cứ, cơ sở để tỉnh Quảng Ninh thuộc nhóm “đặc thù” cùng các TP Hải Phòng, Đà Nẵng, trích tỷ lệ thu cao ở các khoản thu phân chia tỷ lệ % giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương: Thuế thu nhập doanh nghiệp; Thuế tiêu thụ đặc biệt. Đại biểu cũng đề nghị giữ tỷ lệ điều tiết của tỉnh Quảng Ninh giống như các tỉnh khác, khi được nâng cấp thành thành phố trực thuộc trung ương sẽ sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ tăng tỷ lệ điều tiết về trung ương.