Lễ hội truyền thống Vân Đồn: Khơi dậy tinh thần thượng võ

“Đến hẹn lại lên”, hàng năm cứ đến ngày 10 tháng 6 Âm lịch, người dân đảo Quan Lạn (Vân Đồn) lại làm lễ “khoá làng” để nghỉ ngơi chuẩn bị cho lễ hội; bà con đi làm ăn đâu xa thì cố gắng trở về tham gia lễ hội Vân Đồn - lễ hội biểu dương tinh thần thượng võ của người dân biển nơi đây...

Cả khu vực Vân Đồn, đặc biệt là vùng đảo Quan Lạn những ngày qua sôi động, nhộn nhịp hẳn lên bởi lượng du khách khắp nơi cũng như người dân trong khu vực đổ về tham gia lễ hội truyền thống Vân Đồn. Có lẽ, ai ai nơi đây cũng đều biết, lễ hội Vân Đồn (diễn ra từ ngày 10 đến 18 tháng 6 Âm lịch) nhằm tôn vinh truyền thống chống giặc ngoại xâm của ông cha ta thuở trước và khơi dậy lòng tự hào dân tộc trong các thế hệ. Chiến thắng Vân Đồn - Cửa Lục đã trôi qua 724 năm nhưng dư âm của trận chiến trên dòng sông Mang năm ấy như vẫn còn vang vọng đâu đây. Năm 1288, trên dòng sông này, Nhân Huệ Vương Trần Khánh Dư đã lãnh đạo quân dân địa phương đánh tan hơn 500 chiếc thuyền lương của quân Nguyên Mông do Trương Văn Hổ cầm đầu. Chiến thắng oai hùng đó đã góp phần quan trọng quyết định vào chiến thắng Bạch Đằng giang lịch sử năm 1288.

Thi bơi chải tái hiện không khí chiến thắng Vân Đồn - Cửa Lục năm 1288.

Chiến thắng và chiến công của Trần Khánh Dư cùng các bộ tướng của ông trên khu vực Vân Đồn - Cửa Lục là niềm tự hào của người dân biển nơi đây. Bởi vậy, sau khi làm lễ “khoá làng”, người dân không ra khỏi làng mà nghỉ ngơi, tập trung cho lễ hội. Ở Quảng Ninh có lẽ cũng hiếm lễ hội nào như lễ hội Vân Đồn với nhiều nghi lễ rải rác kéo dài trong suốt hàng chục ngày liền. Cùng với đó, các hoạt động như giao lưu văn nghệ, múa rồng lân, thi các trò chơi dân gian cũng diễn ra sôi nổi... Nhưng đặc biệt hấp dẫn, thu hút đông đảo người dân và du khách gần xa chính là hội thi bơi chải (người dân địa phương gọi là chèo bơi) của hai giáp Đông Nam Văn và Đoài Bắc Võ nhằm tưởng nhớ lại chiến thắng năm xưa. Người dân nơi đây có niềm tin rằng nếu đội Đoài Bắc Võ thắng thì năm đó làng gặp nhiều may mắn, mùa màng bội thu, đánh bắt được nhiều tôm cá. Tuy nhiên, hội chèo bơi của lễ hội chưa bao giờ vì thế mà “nhạt” bởi tinh thần quyết chiến, quyết thắng của hai Giáp luôn dâng cao. Chục năm trước, tôi đã từng dự hội chèo bơi, thấy người dân địa phương và du khách hào hứng đổ ra xem dọc bến Đình, đứng đầy các con thuyền gác mái gần bờ và trèo lên các cây cao, các mái nhà xung quanh để dõi mắt ra xa xem đội chèo nào vượt trước. Lễ hội năm nay cũng vậy, vui mừng quá, nhiều người ào cả xuống dòng nước đục ngầu ở bến Đình để cổ vũ, trên bờ, cờ quạt, trống mõ được huy động tối đa...

Người ta vẫn thường nói, hội chèo bơi là biểu tượng cho tinh thần thượng võ quyết chiến, quyết thắng của người dân vùng sông nước Vân Đồn nhưng có đến xem lễ hội, tận mắt chứng kiến không khí nơi đây với sự hào hứng của cả người chèo và người cổ vũ mới cảm nhận rõ điều đó. Niềm vui chiến thắng vỡ oà khi lần thứ 6 liên tiếp đội chèo bơi của Giáp Đông Nam Văn đã về nhất. Cùng với đó là tiếng reo hò của người dân và các tay chèo; ông tướng đại diện cho quan văn mặt đen, áo xanh rạng rỡ cười, vừa đến bờ, ông được công kênh ào lên đưa về đình báo công và tận hưởng niềm vui chiến thắng trong nụ cười, trong những vòng tay của bà con trong thôn. Ngược lại, cổ động viên và các tay chèo của Giáp Đoài Bắc Võ thì đến lá cờ hội như cũng ỉu đi vì buồn; mồ hôi ướt ròng từ tóc đến trang phục cũng không giấu được sự tiếc nuối, lặng lẽ trong ánh mắt của các tay chèo; và trên gương mặt nghiêm nghị của ông tướng áo đỏ luôn phảng phất nét buồn. Tuy vậy nhưng dường như họ “thắng không kiêu, bại không nản”. Anh Phạm Văn Hưng, tay chèo của Giáp Đông Nam Văn trong niềm vui chiến thắng chia sẻ: “Tôi rất vui vì đội mình đã chiến thắng nhưng thực sự là chúng tôi đã rất nỗ lực và có quyết tâm cao...”. Còn anh Nguyễn Văn Cường, tay chèo đã 4 năm tham gia trong Giáp Đoài Bắc Võ và chưa một lần nếm mùi chiến thắng vẫn cười bảo: “Có gì đâu mà buồn, chỉ là cuộc chơi thôi mà...”.

Tạm biệt anh, tạm biệt vùng đảo Quan Lạn, tôi cứ vang vang trong đầu lời hẹn gặp lại năm sau của tay chèo này như một lời khẳng định về quyết tâm giành chiến thắng tại hội chèo bơi năm tới. Tôi chợt hiểu, hội chèo bơi thật ra không có người thua cuộc mà tất cả đều chiến thắng; hội bơi đã làm sống lại tinh thần chiến thắng của lớp cha ông thuở trước khi mỗi đội đều thi đấu hết mình, chiến thắng chính mình. Tôi chợt hiểu, niềm tin, nhiệt huyết nối tiếp truyền thống thượng võ từ cha ông của người dân biển nơi đây chính là điều đã làm nên sức sống mạnh mẽ vượt thời gian của lễ hội truyền thống Vân Đồn(!).    

Phan Hằng