Lý giải cơn sốt của cuốn tiểu thuyết về bi kịch

"A little life" là cuốn tiểu thuyết gây sốt, bán ra hàng triệu bản. Dù vậy, giới phê bình tranh cãi liệu đây là một kiệt tác hay chỉ là một tấn bi kịch lợi dụng nước mắt độc giả.

Trên bìa cuốn tiểu thuyết A little life (tạm dịch: Một cuộc đời nhỏ) của Hanya Yanagihara, chúng ta thấy hình ảnh một chàng trai trẻ, mắt nhắm nghiền, đầu gục trên tay, vẻ như đau khổ và tuyệt vọng. Thực tế, đây là bức ảnh thuộc album Orgasmic Man (1969) của Peter Hujar. Người đàn ông trong ảnh không khóc, anh ta đang "lên đỉnh".

Cây viết Alex Needham của The Guardian nhận xét rằng đây là một tấm ảnh bìa đặc biệt thích hợp cho cuốn sách này - nhất là khi A little life đạt thành công thương mại lớn khi được độc giả truyền miệng, mệnh danh nó là "cuốn sách buồn nhất từng đọc".

Cần đến nhà trị liệu tâm lý cho đoàn kịch chuyển thể tác phẩm

Trên các diễn đàn như Reddit, Pinterest, hàng triệu nội dung liên quan đến cuốn tiểu thuyết được đăng tải, trào lưu quay lại quá trình đọc sách và những cảnh độc giả khóc lóc khi đọc đến kết truyện nở rộ.

Nhiều vở kịch chuyển thể đã được trình chiếu. Trong vở kịch do Ivo Van Hove đạo diễn, có khán giả thậm chí đã ngất xỉu. Omari Douglas, diễn viên trong dàn kịch ở Anh chia sẻ: "Tôi chưa xem bản kịch của Van Hove nhưng nhiều người bạn tôi đã kể rằng vở kịch thực sự đẩy giới hạn. Họ không né tránh hay che đậy điều gì, những hình ảnh rất sống động và mạnh mẽ đúng ý như mô tả trong sách và tất nhiên, rất kịch tính".

A Little Life là câu chuyện về bốn người đàn ông - Jude, JB, Willem và Malcolm - gặp nhau ở trường đại học, chuyển đến New York, có những nghề nghiệp trong mơ như luật sư, nghệ sĩ, diễn viên và kiến ​​trúc sư.

Jude là một nhân vật trải qua nhiều bi kịch, có tâm lý tự hại. Thông qua một loạt hồi tưởng rùng rợn, tác giả Yanagihara tiết lộ rằng khi còn nhỏ, Jude đã bị lạm dụng tình dục trong nhiều năm, bị một kẻ suy biến thành một "món hàng tình dục". Và đó chưa phải là toàn bộ điều kinh hoàng nhân vật này đã phải trải qua.

Tác giả sắp đặt hai mạch truyện song song: câu chuyện thời thơ ấu của Jude và những mối quan hệ của anh khi trưởng thành với bạn bè và đặt câu hỏi liệu tình yêu của một kiểu "gia đình tự chọn" có đủ để xoa dịu vết thương lòng sâu sắc hay không.

Tác phẩm được cho là đau lòng đến mức mà đoàn kịch phải thuê một nhà trị liệu tâm lý để đảm bảo sức khỏe tinh thần cho dàn diễn viên.

“Chúng tôi muốn đảm bảo rằng các diễn viên, bộ phận hậu trường và những người sáng tạo đã chọn tham gia sản xuất sẽ có sẵn sự hỗ trợ nếu họ cảm thấy cần,” Victoria Abbott, nhà trị liệu được đề cập, làm việc cho một tổ chức có tên là Applause and Thought, chia sẻ.

Alex Needham cho rằng có lẽ chính những bi kịch kinh hoàng khiến cho cuốn sách có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến độc giả trẻ như vậy.

Giới trẻ ngày nay có một sự quan tâm sâu sắc đến danh tính và sức khỏe tinh thần, có xu hướng cảm thấy thế giới là một nơi tàn nhẫn và tình bạn là bức tường thành duy nhất bảo vệ được họ. Theo một cách tàn bạo, A little life đã giao thoa được với những nỗi sợ và ám ảnh của thời đại.

Tranh luận về nội dung sách

Nhà trị liệu Victoria Abbott nhận định: “Tôi nghĩ chính chủ đề về tình bạn là thứ khiến nhiều người đồng cảm nhất. Tình bạn được Hanya mô tả trong sách là kiểu tình bạn nhiều sắc thái, đẹp đẽ, nhiều chông gai nhưng đầy ý nghĩa giữa bốn người đàn ông".

Bà nói thêm: "Nghiên cứu ở Anh cho thấy cứ 20 người trưởng thành thì có một người cảm thấy cô đơn 'thường xuyên' và chủ đề về cảm giác không chắc chắn trong tình bạn là một chủ đề quen thuộc trong phòng trị liệu của tôi. Có lẽ A Little Life truyền tải thông điệp rằng ta có thể tự gây dựng một 'gia đình' ngay cả trong nghịch cảnh”.

Nhưng còn sự tàn ác do vô số nhân vật xấu xa trong cuốn sách gây ra thì sao? Abbott cho rằng đối với một số độc giả, những mô tả trong cuốn sách về những trải nghiệm đau khổ, gây sang chấn có thể đem lại sự xác thực cảm xúc.

"Điều này đặc biệt sâu sắc khi xem xét mức độ phổ biến ngày càng tăng của các chủ đề này. Chẳng hạn, số liệu thống kê gần đây nhất của Hiệp hội quốc gia phòng chống ngược đãi trẻ em (NSPCC) ước tính rằng khoảng nửa triệu trẻ em bị bỏ rơi, bị lạm dụng thể chất, tình cảm hoặc tình dục mỗi năm ở Anh và khoảng 2,4 triệu người đã trải qua bạo lực gia đình”.

Đây chính là luận điểm được người hâm mộ sử dụng để đáp trả những ý kiến cho rằng tấn bi kịch trong sách là quá đà và bị lạm dụng để gây sốc. Trong một cuộc thảo luận về cuốn tiểu thuyết trên mạng, nhà văn Peyton Thomas nói: “Mọi thứ xảy ra với Jude đều là những điều đã xảy ra với người thật”.

Cây viết Alex Needham của The Guardian lại cho rằng quá trình lột xác của Jude, từ một đứa trẻ bị bỏ rơi cho đến một người tàn tật mắc chứng rối loạn ăn uống, trong khi có một sự nghiệp thành công, giàu có nghe giống cuộc đời của một người tử vì đạo thuở xa xưa hơn là một người đang sống ở thời hiện đại.

Bất chấp những lùm xùm và sự chia rẽ quan điểm từ độc giả đến giới phê bình, A little life lọt vào danh sách rút gọn của giải Booker 2015. Nhà phê bình Sam Leith, người thuộc hội đồng giám khảo năm đó, cho biết: “Tôi nghĩ cuốn sách vận hành như một câu chuyện cổ tích hoặc một vở opera vĩ đại hơn, tác phẩm khơi gợi những cung bậc mức độ cảm xúc rất cao".

Ông cho rằng sự thành công của cuốn sách giống sức mạnh của "âm nhạc rẻ tiền", khi khán giả/độc giả cảm thấy tác phẩm rất tuyệt nhưng không thể giải thích được.

Sam Leith cho rằng tác phẩm có một số điểm tương đồng với những sáng tác của Dickens và Hardy nhưng không thực sự theo truyền thống văn học cụ thể nào, ngoại trừ loại hồi ký kể khổ.

Có lẽ, cội nguồn của A little life là thế giới fanfic, với hình ảnh nhân vật nam chính trải qua bao sóng gió, vụn vỡ về mặt thể chất và tinh thần, được một người bạn cứu rỗi, an ủi.

Thể loại này được cho là một mơ tưởng về sự tổn thương của nam giới, thúc đẩy bởi khuynh hướng BDSM và thôi thúc xé bỏ vẻ ngoài nam tính để nhìn thấy nỗi đau và sự yếu mềm bên dưới.

Trong A litte life, những bi kịch xảy ra dưới hình thức bạo lực tình dục. Mikaella Clements, một tác giả - chuyên gia về fanfic, cho rằng có điểm tương đồng giữa cuốn sách của Yanagihara và các tác phẩm fanfic ở motif tổn thương/an ủi.

Clements nói: "Tôi nghĩ Jude là một nhân vật nhiều sắc thái và chân thật. Được chứng kiến nhân vật ấy trải qua những hoạt cảnh ngặt nghèo như vậy vừa khiến độc giả cảm thấy kinh khủng vừa thấy hấp dẫn".

"Tôi nghĩ điểm hấp dẫn ở motif tổn thương/an ủi là ảo tưởng về việc nỗi đau được công nhận. Đó là giấc mơ được mọi người nhận ra rằng bạn đã trải qua một điều gì đó tồi tệ, do vậy, yêu thương và chăm sóc bạn".

Vì lẽ này, nhiều người đã gắn cho tác phẩm cái danh torture porn (loại sách khiêu dâm từ sự tra tấn). Cuộc tranh cãi liệu A little life là văn chương nghiêm túc hay torture porn, kịch cường điệu hay fanfic vẫn đang nổ ra.

Ngay cả những người ghét cuốn sách cũng phải thường thừa nhận hiệu ứng ám ảnh kỳ lạ của giới trẻ đến thế giới tưởng tượng của Yanagihara.

Cuốn sách kích thích độc giả bàn tán về nó, tạo ra một cơn sốt ngoài đời lẫn trên mạng xã hội. Hàng loạt vật phẩm ăn theo đã ra đời (từ chính người hâm mộ) như mặt dây chuyền khắc tên 4 nhân vật, áo in câu trích dẫn, tranh vẽ nhân vật.