Một số trận đánh tiêu biểu: Tập kích địch ở thị xã Móng Cái

Sau chiến dịch Đông Bắc lần thứ nhất (10-1948) của ta giành được thắng lợi, kế hoạch của địch biến Đông Bắc và Tây Bắc, Bắc Bộ thành hành lang Đông Tây bị thất bại.

Sang năm 1949, âm mưu của thực dân Pháp là phong toả biên giới, nhằmngăn chặn sự liên hệ của cách mạng Đông Dương với phe dân chủ thế giới. Vì vậy, địch tăng cường phòng thủ miền duyên hải, bằng cách củng cố và tăng cường các vị trí đóng quân, xây dựng công sự, thường xuyên tuần tiễu, thả thuỷ lôi, tập trung thuyền bè, xây pháo đài, nhằm kiểm soát chặtchẽ trên mặt biển.

ở tỉnh Hải Ninh, địch tăng cường mở rộng các vị trí chiếm đóng. Móng Cái: 9 đồn với 750 lính; Hà Cối 4 vị trí với 191 tên; Đầm Hà 2 vị trí với 71 tên; Bình Liêu 2 vị trí với 190 tên. Đồng thời, chúng thường xuyên củng cố các vị trí đã chiếm đóng như tăng cường quân số, tuần tra kiểm soát chặt chẽ. Chúngcòn lợi dụng tình hình kinh tế của ta khó khăn, lôi kéo đồng bào các dân tộc thiểu số bằng cách tổ chức bán muối, gạo, đường, mua chuộc đồng bào, gây cho họ một tâm lý xấu về kháng chiến.

Trước sự phát triển mạnh mẽ của phong trào chiến tranh du kích ở Hải Ninh, để đối phó với ta, địch tăng cường 300 quân từ Tiên Yên lên Đình Lập và mở nhiều trận càn vào Tài Moòng, Mã Hắc Phềnh, Poóc Tắc Lẻng. Địch tập trung lực lượng, điên cuồng tìm diệt Ban chỉ đạo miền ĐôngHải Ninh, cơ quan lãnh đạo huyện Đầm Hà và tổ chứcđánh bật các đơn vị bộ đội của ta ra xa trục đường số 4.

Thị xã Móng Cái được địch bố phòng rất chặt chẽ. Quân số có hơn 1 tiểu đoàn, trong đó có gần 100 lính Âu Phi. Địch còn lập ra ở đây 1 nhà tù, giam giữ gần 300 tù nhân, phần lớn là cán bộ Việt Minh của ta và một số cán bộ của Trung Quốc. Đồng thời, tại thị xã, địch cũng xây dựng một số kho chứa vũ khí, quân trang, quân dụng và kho lương thực, phục vụ cho quân chiếm đóng tại thị xã và một số địa phương khác trong tỉnh.

Đầu năm 1949, Tỉnh uỷ Hải Ninh tổ chức hội nghị cán bộ để học tập Nghị quyếtcủa T.Ư Đảng về“Tích cực phòng ngự, chuẩn bị tổng phản công”. Hội nghịđã quyết định lập các tiểu khu chiến đấu dọc đường số 4, giao cho cấp uỷ địa phương trực tiếp chỉ đạo các đội du kích đánh địch, làm công tác vũ trang tuyên truyền, phá hoại đường giao thông, tạo ra thế chủ động trong từng tiểu khu.

Quán triệt Nghị quyết của T.Ư Đảng và Nghị quyết của Liên khu uỷ I phải phát triển chiến tranh du kích rộng rãi, đẩy mạnh vận động chiến tới trình độ cao, chuyển mặt trận chính của ta về hậu phương địch, thiết lập nhiều vùng tự do ngay trong lòng địch, Tỉnh uỷ Hải Ninh đã tích cực chuẩn bị và đề ra những nhiệm vụ cụ thể.Hải Ninh đã thành lập “Hải Ninh nhân dân giải phóng hội”trongvùng đồng bàongười Ngái (HàCối,Móng Cái) động viên họ tham gia kháng chiến chống lạiâm mưu phản động hoá nhân dân của ‘’Xứ Nùng tự trị’’ do Voòng A Sáng cầm đầu.

Tháng 3-1949, T.Ưquyết định mở chiến dịch Đông Bắc lần thứ 2, nhiệm vụ của tỉnh Hải Ninhlà phối hợp với mặt trận đường số 4 và chiến trường toàn quốc, phát triển vàcủng cố cơ sở ĐôngBắc, đánh phục kích lớn,tiêu diệttiếp tế và tiếp viện của địch, phá loại triệt để đường 13, đườngsố 4, phô trương thanh thế, nghi binh, lợi dụng thắng lợi để lôi kéo, làm tan rã nguỵ binh, phát triển cơ sở Hải Ninh, tìm đường thông sang biên giới.

Thực hiện Nghị quyết của Liên khu uỷ I và của Tỉnh uỷ Hải Ninh, Thị uỷ Móng Cái chủ trương tổ chức tập kích vào thị xã Móng Cái, nhằm tiêu hao, tiêu diệt sinh lực địch, giải thoát số cán bộ của ta và một số cán bộ Trung Quốc đang bị địch giam giữ tại nhà tù thị xã, phá tề, diệtbọn Việt gian phản động.

Để thực hiện việc tập kích đạtkết quả, Thị uỷ Móng Cái quyết định phối hợp cùnglực lượng của Huyện uỷ Phòng Thành (Trung Quốc). Lực lượng tham gia tập kích thị xã Móng Cái gồm: Lực lượng của Thị đội Móng Cái; dân quân các xã của Móng Cái;Tiểu đoàn 1, Trung đoàn Độc Lập;lực lượng của Huyện uỷ Phòng Thành (Trung Quốc) chủ yếu là dân quân các xã...

Vào lúc 14 giờ ngày 27-3-1949 lực lượng của bạn ở khu Lò Bát đã cải trang là những thường dân điđánh bạc, đột nhập vào thị xã, có nhiệm vụ khống chế đồn đầu cầu của địch. Ba trăm người của ta được đưa vào lính của địch từ trước làm nội ứng, đã tiếp cận và chiếm lĩnh các khẩu pháo cối của địch. Đúng 15 giờ các khẩu pháo đồng loạt bắn vào bọn chỉ huy của địch đang ngồi xem đá bóng ở sân vận động, đánh đòn phủ đầu, báo hiệu cho trận tập kích bắt đầu. Nhận được pháo lệnh, lực lượng của ta ở các mũi, các hướng xung quanh thị xã đồng loạtxung phong tậpkích vào thị xã, đánh chiếm các trại lính, sân bay, mở cửa trại giam, giải thoát các tù nhân, phá kho bạc, phácác trụ sở chỉ huy của địch, đánh chiếm kho súng đạn, cắt đứt đường dây thông tin liên lạc của địch. Đến 16 giờ, lực lượng của ta đã làm chủ toàn bộ thị xã Móng Cái, địch lúng túng bị động không kịp đối phó.

Được tin thị xã Móng Cái bị quân ta tập kích bất ngờ và bị thiệt hại nặng, bọn chỉ huy địch đã điều lực lượng từ Hà Cối lên tiếp viện, nhưng đãbị quân tachặn đánh tiêu diệt 2 xe, buộc chúng phải quay về. Ngày 29-3-1949địch đã điều quân từ Hải Phòng ra ứng cứu, nhưng lúc này quân ta đã thu dọn xong chiến trường. Tiểu đoàn 1 Trung đoàn Độc Lập đã rút về Lạng Sơn, dân quân các xã thì trở về các địa phương. Điên cuồng trước sự thất bại nặng nề đó, giặc Pháp hèn nhát đã trả thù rất dã man, chúng bắt hàng trăm người trong đó có cả lính nguỵ và đồng bào người Hoa mà chúng nghi là có liên lạc với kháng chiến cho vào bao tải ném xuống sông. Tiếp đó, chúng càn quétvà tàn phá các xã lân cận thịxã Móng Cáinhư Vạn Ninh,Xuân Lan,Trà Cổ, Quất Đông... 

Kết quả ta tiêu diệt 120 tên (trong đó 90 lính Âu Phi), bắt sống tên quan tư Pháp, buộc 200 lính nguỵ phải đầu hàng, thu 8 súng cối, một đại bác 37 ly, 32 súng Bazôka, 5 đại liên, 4 trung liên, 58 tiểu liên, 800 súng trường và 2 máy vô tuyến điện, phá huỷ 5 xe quân sự, phá kho bạc và giải thoát gần 300 cán bộ bị địch giam giữ.

Trận tập kích táo bạo vào thị xã Móng Cái giành được thắng lợi, đã có tiếng vang lớn trong vùng địch tạm chiếm. Với thắng lợi này, đã làm cho quân địch hoang mang, lo sợ, buộc chúng phải chuyển các cơ quan nguỵ quyền cấp tỉnh từ Móng Cái về Tiên Yên.