Du kích Đức Chính (Đông Triều) đánh Pháp năm xưa

Xã Đức Chính hình thành sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, gồm hai thôn Yên Lâm, Trạo Hà và thị trấn Đông Triều ngày nay. Thời kháng chiến chống Pháp, Đức Chính là một trong những địa bàn hiểm yếu của Đông Triều.

Đội Tự vệ Đức Chính được thành lập sau ngày khởi nghĩa giành chính quyền của Đệ tứ Chiến khu Đông Triều (8-6-1945), đã gan dạ đánh trả cuộc tiến công lên đây của thực dân Pháp năm 1947. Đến năm 1949, đổi tên là Trung đội du kích, do ông Nguyễn Văn Liền, xã Đội trưởng, trực tiếp chỉ huy. Lúc này, quân Pháp đã mở rộng khu chiếm đóng, đồn bốt dày đặc, nguỵ tề được dựng lên khắp các thôn, xã, lính đủ sắc áo, từ tề nguỵ đến sũ phù. Chúng thường xuyên càn quét, cướp phá, có lần đánh vào khu căn cứ kháng chiến của ta ở Đèo Voi, Khe Chè, Đỗ Đặng... Trước tình hình đó, đội du kích Đức Chính chia làm hai bộ phận chủ yếu. Một, chốt giữ bảo vệ căn cứ, một hoạt động trong lòng địch; khi thì phục kích những toán địch đi tuần, khi thì tham gia tổng phá tề, diệt những tên điệp báo nguy hiểm (như diệt xếp Nuôi ngay giữa phố Đông Triều), khi lại chủ động đánh các đồn bốt giặc cắm trong xã hoặc phối hợp với bộ đội chủ lực chống càn, làm công tác địch vận v.v..

Khoảng những năm 1950 – 1951, sau thất bại ở biên giới, trung du, giặc ráo riết củng cố lực lượng, quân số được tăng cường, vũ khí được bổ sung... Đứng trước tình hình đó, chi bộ Đảng xã Đức Chính đã có những quyết sách đúng đắn. Bí thư Chi bộ trực tiếp làm chính trị viên trung đội du kích. Các cán bộ đoàn thể cùng cầm súng đánh giặc. Chi bộ kết nạp thêm những du kích gan dạ, được thử thách trong lửa đạn, coi trọng công tác dân vận với phương châm phải dựa vào dân, du kích đã tiến hành nhiều phương thức hoạt động rất phong phú, khôi phục phong trào, đưa chiến tranh du kích phát triển toàn diện. Trong những năm tháng đầy gian khổ đó, Trung đội đã được nhân dân che chở, đùm bọc, nuôi dưỡng, cung cấp nhiều tin tức quan trọng. Hoạt động trong lòng dân, Đội du kích Đức Chính đã trụ vững, vượt qua trăm ngàn gian khổ, tiến hành nhiều trận đánh khiến địch kinh hồn, bạt vía. Tiêu biểu nhất là đánh bốt Chim Kêu ngày 9-8-1953. Bốt này án ngự con đường vào khu căn cứ, Đội du kích phối hợp với tiểu đoàn Bạch Đằng, chủ lực của tỉnh và đại đội địa phương 913. Trận đánh diễn ra ác liệt giữa ban ngày trên chiến tuyến dài 3 km. Giặc huy động một đại đội Âu Phi thiện chiến, được hàng chục khẩu đại bác, súng cối và trọng liên trên Đồn cao yểm hộ. Cuối trận đánh, đồng chí Liền, Trung đội Trưởng đã dẫn một tiểu đội  nghi binh thu hút hoả lực địch về phía mình để đại bộ phận quân ta rút vào rừng. Đồng chí đã hy sinh, để lại một tấm gương chiến đấu dũng cảm, một hình ảnh người con trung kiên của xã Đức Chính, một chỉ huy du kích mưu trí, gan dạ trong lòng nhân dân...

Sau ngày thắng lợi 1954, nhiều cán bộ, chiến sỹ trong trung đội du kích vẫn tiếp tục phát huy truyền thống, trở thành cán bộ cốt cán tại xã và huyện... Các thế hệ con cháu của những du kích Đức Chính hôm nay cũng luôn noi gương họ, phấn đấu xây dựng quê hương giàu đẹp.