Mưu sinh nơi cửa biển

Trong cái rét như cắt da, cắt thịt của những ngày cuối tháng 12, trên vùng biển Trà Cổ (TP Móng Cái), người dân vẫn tất bật cào, bới bắt con ngao, con vạng, sá sùng... Chẳng kể nắng, mưa, giá rét, hàng trăm người dân nơi đây ngày ngày mưu sinh theo con nước thủy triều, "phập phồng chạy xô" theo những con sóng...

Hàng trăm người dân các xã, phường ven biển của TP Móng Cái coi việc xuống bãi triều khai thác thủy sản những khi nước cạn là sinh kế lâu dài.

Bãi triều - "Cần câu cơm"

Lâu nay, xuống biển cào ngao, đánh vạng, cuốc giun, xúc tép... đã trở thành nghề tay trái của hàng trăm người dân sinh sống gần khu vực bãi triều các xã, phường ven biển của TP Móng Cái. Những công việc tưởng chừng như tạm bợ ấy lại là “cần câu cơm”, là nguồn thu nhập đáng kể của người dân biển.

Để hiểu hơn về nghề tay trái này của người dân biển, chúng tôi tìm đến bãi biển Trà Cổ, khu vực cửa sông Bắc Luân, nơi có những bãi cát trải dài đầy tiềm năng hải sản, nhưng cuộc sống của người dân vẫn còn nhiều cơ cực.

Cửa sông Bắc Luân, khu vực giáp ranh giữa phường Hải Hòa và phường Trà Cổ (TP Móng Cái) những năm gần đây như chật chội hơn bởi hàng trăm lồng bè nuôi trồng thủy sản phủ kín mặt nước và cũng đông đúc hơn bởi mỗi khi nước cạn, khu vực này lại là điểm đến của hàng trăm người dân lưng đeo giỏ, tay cầm nạo, cầm cào, cặm cụi cào cào, bới bới.

Không chỉ khai thác trên các bãi ven bờ, người dân còn khai thác ở những cồn cát ngoài xa.

Trong cái rét như cắt da, cắt thịt, kèm theo gió biển lồng lộng, vợ chồng ông Đỗ Văn Bàn, bà Bùi Thị Dậu (khu Tràng Vĩ, phường Trà Cổ) vẫn cặm cụi nạo, xới từng lớp cát để bắt từng con ngao, con vạng. Cầm con ngao khá to vừa mới cào được, bà Dậu cho hay: “Thường thì trong những ngày rét đậm, mọi người rất ít ra bãi. Trời lạnh, ngao, vạng ẩn sâu xuống cát, rất khó cào. Với ngày rét đậm như hôm nay, xuống bãi biển cào ngao đều là những người không có công việc gì khác để kiếm sống. Nguồn thu nhập chính của gia đình đều trông chờ vào khu vực bãi biển này”. Vừa nói, bà Dậu vừa chỉ tay ra hướng bãi xa cho chúng tôi thấy: “Rét như thế này mà vẫn có hàng trăm người ra bãi. Con nước hôm nay nếu trời ấm hơn, chắc cả bãi này kín người”.

Bà Dậu cho biết, ông bà có 3 người con, đều đã trưởng thành. Những năm trước họ đều có công việc và thu nhập ổn định tại các công ty du lịch ở địa phương. Tuy nhiên, từ khi dịch Covid-19 bùng phát, các con của ông bà đều bị giãn việc, nghỉ việc, ảnh hưởng nghiêm trọng tới cuộc sống. Hằng ngày, ngoài việc trông các cháu nhỏ, theo con nước, ông bà đều tranh thủ xuống bãi để kiếm thêm thu nhập.

Mặc dù trời giá rét, nhưng vợ chồng ông Bàn, bà Dậu vẫn cần mẫn xuống bãi cào ngao.

Quấn lại chiếc dây đeo giỏ bên mình, ông Bàn cho biết: “Hầu hết những người mưu sinh trên bãi biển đều khó khăn, không có công việc ổn định. Đặc biệt, khi dịch Covid-19 ảnh hưởng lớn tới đời sống hằng ngày thì mặc dù là nghề tay trái, nhưng với người dân nơi đây, bãi biển đã mang lại nguồn thu nhập khá ổn định cho rất nhiều gia đình. Vào những ngày nắng ấm, nếu chăm chỉ, mỗi ngày cũng có thể cào được từ 8-10kg ngao. Ngao ở bãi biển Trà Cổ to, bán được giá, cào được bao nhiêu đều có người thu mua ngay với giá từ 80.000-100.000 đồng/kg.

Trời lạnh, ngao lẩn sâu xuống cát. Những con ngao cào được thường là ngao to, bán được giá cao.

Cũng giống như vợ chồng ông Bàn, bà Dậu, nhiều năm nay cuộc sống của gia đình chị Nguyễn Thị Duyên (xã Vạn Ninh, TP Móng Cái) chủ yếu trông vào các bãi triều. Hầu như không bỏ qua con nước nào, cứ khi nước xuống, chị Duyên đều có mặt tại bãi biển. Khi thì khu vực cửa sông Bắc Luân, khi thì khu vực Bãi Đai. Chị Duyên cho biết: "Hơn 10 năm nay, cào ngao, cuốc sá sùng đã trở thành nghề chính của gia đình. Mỗi khi nước rút, tôi lại vác đồ nghề ra bãi. Từ việc cào ngao, cuốc sá sùng, mỗi ngày tôi cũng kiếm được 400.000-500.000 đồng.

Với giá bán từ 80.000-100.000 đồng/kg, mỗi ngày một người cào ngao có thể kiếm được vài trăm nghìn đồng.

Không chỉ những người dân sinh sống gần khu vực các bãi triều có được nguồn thu nhập ổn định, mấy tháng nay khu vực bãi triều rừng ngập mặn hai bên đường dẫn vào núi Tổ chim (phường Hải Hòa, TP Móng Cái) cũng trở nên đông đúc hơn, bởi đã có thêm hàng trăm người dân đến khu vực này khai thác thủy sản, kiếm thêm thu nhập. Không ít trong số họ là những người mới xuống biển do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19. Nói như những "ngư dân bán chuyên nghiệp" này thì khu vực bãi triều đã trở thành “cứu cánh” cho rất nhiều cư dân biên giới trong những ngày thất nghiệp bởi dịch Covid-19.

Mỗi người một lý do, nhưng phần lớn trong số họ, việc bắt ngao, vạng, hà, đào giun biển… đã mang lại nguồn thu nhập nhất định, ít nhiều thêm thắt để trang trải cuộc sống gia đình.

Là công nhân Công ty CP Môi trường và Công trình đô thị Móng Cái, mặc dù đã ngoài 50 tuổi, nhưng ngay từ sáng sớm, sau khi đã xong ca làm đêm thu gom, dọn dẹp rác thải tại khu vực Chợ 1, các chị Nguyễn Thị Hương và Phạm Thị Bình (khu 3, phường Hải Hòa) lại nhanh chóng có mặt tại khu vực bãi triều để kiếm thêm thu nhập.

Ngoài lợi thế về phát triển du lịch, bãi biển Trà Cổ còn là nơi người dân "săn lộc biển".

Tay xách mai, lưng đeo giỏ, chị Bình cho biết: "Là công nhân của công ty môi trường đã nhiều năm nay, nhưng lương bình quân chỉ được hơn 4 triệu đồng/tháng. Chồng tôi làm nghề xây dựng, mấy tháng trước do công việc nặng nhọc, nên bị sút lưng phải chạy chữa khắp nơi. Chồng đau ốm, cộng với tình hình dịch bệnh khiến cho công việc của tôi cũng không ổn định, thu nhập giảm sút, cuộc sống gia đình rất khó khăn. Để có thêm tiền trang trải, hằng ngày sau ca làm việc tôi lại tranh thủ xuống bãi. Cặm cụi từ sáng sớm đến giờ tôi cũng đánh được gần 1kg ruột hà và ít ngao, vạng các loại. Nếu bán được, tôi cũng có khoảng 100.000 đồng. Còn nếu không bán thì gia đình có thức ăn, đỡ một phần chi phí".

Là cư dân biên giới nên chồng và con trai chị Nguyễn Thị Hương trước đây sinh sống chủ yếu bằng nghề xách hàng thuê theo chính sách của Nhà nước. Tuy nhiên, từ khi thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch Covid-19, mặc dù đã tìm đủ mọi cách, nhưng chồng con chị Hương vẫn không có việc làm. Mọi chi phí cho sinh hoạt gia đình đã phải cắt giảm tới mức tối đa. Cả gia đình 5 người, hiện tại chỉ trông chờ vào hơn 4 triệu đồng tiền lương mỗi tháng của chị, khiến cho cuộc sống gặp rất nhiều khó khăn. Từ đầu năm đến nay, chỉ trừ những ngày nước lớn, hễ cứ hết ca làm việc, chị Hương lại tranh thủ ra bãi để kiếm thêm thu nhập.

Do ảnh hưởng của dịch Covid-19, từ đầu năm đến nay đã có thêm nhiều người dân xuống các bãi triều khai thác thủy sản.

Giữ nguồn sinh kế lâu dài

Nằm ở phía Đông Bắc, TP Móng Cái có bờ biển dài 50km, có vùng biển rộng và diện tích bãi triều lớn. Đây là những tiềm năng biển đảo thuận lợi cho việc phát triển đánh bắt, nuôi trồng  thủy sản mà thiên nhiên ban tặng cho vùng đất nơi địa đầu Tổ quốc.

Theo đó, từ nhiều năm nay, thủy sản đã trở thành thế mạnh trong phát triển kinh tế nông nghiệp của Móng Cái. Năm 2020, tổng sản lượng thủy sản trên địa bàn thành phố đạt hơn 20.500 tấn. Các bãi triều đã đóng góp một sản lượng thủy sản tương đối lớn, cả khai thác tự nhiên và nuôi trồng mặn, lợ.

Cùng với việc quy hoạch, phát triển mạnh nuôi trồng thủy sản, TP Móng Cái cũng dành nhiều khu vực bãi triều để người dân khai thác tự nhiên.

Với mục tiêu khai thác hiệu quả tiềm năng sẵn có của địa phương, để thúc đẩy phát triển ngành thủy sản, TP Móng Cái đã tích cực mở rộng diện tích nuôi trồng, tập trung chủ yếu ở vùng bãi bồi ven biển, hài hoà với vành đai rừng ngập mặn, đảm bảo cân bằng hệ sinh thái bền vững và lâu dài. Đồng thời, chỉ đạo các địa phương có diện tích bãi triều lớn như Bình Ngọc, Trà Cổ, Vạn Ninh, Quảng Nghĩa, Hải Tiến, Hải Đông, cùng với các phòng, ban tham mưu cho lãnh đạo thành phố ban hành các chủ trương, chính sách tạo điều kiện thuận lợi để nhân dân tham gia phát triển kinh tế thuỷ sản. Thành phố đã giao gần 2.000ha bãi triều cho nhân dân quản lý.

Theo đánh giá của ngành chức năng, các vùng biển của TP Móng Cái có nguồn lợi thủy sản phong phú. Đặc biệt là các khu vực rừng ngập mặn, bãi triều, là nơi sinh sống, trú ngụ của các loài thủy sản, như: Tôm, cua, ghẹ, ngao, sò, vạng, sá sùng... Cùng với quy hoạch phát triển nuôi trồng, TP Móng Cái cũng đặc biệt quan tâm đến công tác bảo vệ nguồn lợi thủy sản, phát triển thủy sản một cách bền vững.

Trên địa bàn thành phố vẫn còn những khu vực bãi triều dành cho các hoạt động khai thác tự nhiên. Vì đây cũng được xem là kế sinh nhai bền vững cho một bộ phận lớn người dân sinh sống ven biển. Công việc của những người dân mưu sinh bằng nghề này thường diễn ra quanh năm, theo các con nước. Tuy cho thu nhập khá, song người dân nơi đây vẫn luôn nhắc nhở nhau không được săn bắt quá mức theo tư tưởng tận thu, mà cần gìn giữ, bảo vệ rừng ngập mặn cùng các loài sinh vật ở đó để làm nguồn sinh kế lâu dài và bền vững.

Tuy cho thu nhập khá, song người dân nơi đây vẫn luôn nhắc nhở nhau không được săn bắt quá mức theo kiểu tận thu, mà cần gìn giữ, bảo vệ rừng ngập mặn cùng các loài sinh vật ở đó để làm nguồn sinh kế lâu dài và bền vững.

Chúng tôi rời bãi biển Trà Cổ khi nước triều lên, cũng là lúc người dân mang thành quả là những giỏ ngao, sò, giun biển... trở về nhà. Từng tốp người lưng đeo giỏ, tay cầm nạo, cầm mai hồ hởi chào hỏi nhau. Cứ thế, cuộc sống mưu sinh thường nhật của người dân nơi đây như hòa vào tiếng sóng vỗ của biển cả.

Ngày mai, khi nước triều rút, một cuộc mưu sinh mới nơi cửa biển lại bắt đầu.

Hữu Việt