Gỡ khó cho doanh nghiệp xuất khẩu hàng tươi sống

Trung Quốc hiện là thị trường nhập khẩu nông lâm, thủy sản lớn nhất của Việt Nam, với giá trị kim ngạch xuất khẩu (XK) 2 tháng đầu năm 2023 đạt 1,27 tỷ USD (tăng 33% so với cùng kỳ năm 2022). Để thúc đẩy nông sản, nhất là các mặt hàng thủy sản tươi sống được XK thuận lợi, rất cần bổ sung cơ chế đặc thù cho mặt hàng này trong triển khai các thủ tục liên quan.

Theo Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ NN&PTNT) thông tin, đối với các mặt hàng thủy sản, cả nước đang có 805 doanh nghiệp với 128 sản phẩm thủy sản đông lạnh, chế biến và 40 cơ sở đóng gói thủy sản tươi sống với 48 loại sản phẩm tươi sống được Trung Quốc phê duyệt. Tuy nhiên, theo phản ánh của nhiều doanh nghiệp XK thủy sản qua địa bàn Móng Cái, việc làm thủ tục XK dưới dạng cư dân biên giới hiện đang gặp khó khăn trong việc thanh toán với khách hàng.

Nguyên nhân do đối với hầu hết thủy sản tươi sống thì phía Trung Quốc chưa cho nhập khẩu chính ngạch tại TP Đông Hưng, mà chỉ cho nhập khẩu tại cặp chợ Móng Cái - Đông Hưng dưới hình thức XK cư dân biên giới. Như vậy, doanh nghiệp không được trực tiếp XK theo quy định từ phía Trung Quốc và cũng không được ủy thác XK cho cá nhân là cư dân biên giới cũng như không thể xuất hoá đơn kinh doanh điện tử cho cá nhân theo quy định của cơ quan thuế. Điều này, khiến cho các doanh nghiệp không thể làm báo cáo tài chính đối với cơ quan Thuế. Các doanh nghiệp mong muốn Bộ NN&PTNT sớm làm việc với các bộ, ngành liên quan đưa ra giải pháp, hướng dẫn cụ thể cho các doanh nghiệp XK dưới dạng cư dân biên giới, tránh việc sau này cơ quan thuế kiểm tra truy thu thuế thu nhập mà doanh nghiệp không thể giải trình được.

Cùng với gỡ khó về báo cáo tài chính, các doanh nghiệp XK thủy sản tươi sống liên quan đến mặt hàng tôm sú, tôm thẻ chân trắng, cua, sứa biển… cũng đề xuất các đơn vị chức năng của tỉnh phối hợp với Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ NN&PTNT) để sớm thẩm định, chứng nhận điều kiện đảm bảo an toàn thực phẩm theo quy định của Việt Nam và Trung Quốc. Bởi, nếu không thực hiện thì một số sản phẩm thủy sản có lợi thế XK của tỉnh sẽ không thể nhập khẩu vào thị trường Trung Quốc.

Đặc biệt, việc phân luồng đỏ tờ khai khi doanh nghiệp thực hiện thủ tục thông quan hàng thủy sản tươi sống cần được cơ quan Hải quan thực hiện thận trọng hơn, tránh xảy ra những thiệt hại đáng tiếc cho phía doanh nghiệp như trường hợp của Công ty TNHH thương mại xuất nhập khẩu Vĩ Tuyến (phường Hải Yên, TP Móng Cái) vừa qua.

Ông Trần Văn Út, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại xuất nhập khẩu Vĩ Tuyến, cho biết: Vì đặc thù hàng tươi sống phải vận chuyển theo đường hàng không nên từ năm 2020 đến nay, doanh nghiệp đã mở tờ khai tại Chi cục Hải quan cửa khẩu Sân bay quốc tế Nội Bài (TP Hà Nội) và tất cả đều thông suốt, kể cả giai đoạn dịch bệnh Covid-19. Tuy nhiên, đầu năm nay, trong quá trình mở tờ khai, do một vài lần nhận thấy chất lượng hàng không đảm bảo, Công ty đã chủ động hủy tờ khai trên hệ thống. Đến đầu tháng 3/2023, sau khi đăng ký thủ tục hải quan điện tử cho các lô hàng xuất khẩu tiếp theo, thì 13 lô hàng của tôi liên tiếp bị phân luồng đỏ. Điều này dẫn đến việc toàn bộ hàng hóa phải đợi kiểm hóa trước khi thông quan khiến hàng giao cho đối tác bị trễ. Vì là ruột hàu tươi ướp đá, quá trình kiểm hóa kéo dài khiến đá tan làm giảm phẩm cấp, chất lượng của ruột hàu. Trong đó, có 2 lô hàng với gần 10 tấn bị hỏng, gây thiệt hại rất lớn vì mỗi lô có trị giá lên đến 400 - 500 triệu đồng.

Được biết, trong giai đoạn 2020-2022, Công ty TNHH Thương mại xuất nhập khẩu Vĩ Tuyến đã mở trên 600 tờ khai và chỉ có 3 tờ khai bị phân luồng đỏ. Cho thấy mức độ tuân thủ pháp luật hải quan của doanh nghiệp rất cao, đứng ở mức 2/5 (mức độ tuân thủ cao) trong xếp hạng của Tổng cục Hải quan.

Bà Tống Thái Hà, Trưởng Phòng Quản lý rủi ro (Cục Hải quan tỉnh) cho biết: Việc phân luồng tờ khai do hệ thống xử lý dữ liệu điện tử của Tổng cục Hải quan thực hiện dựa trên mức độ rủi ro trong quá trình làm thủ tục hải quan, các thông tin nghiệp vụ tại thời điểm ra quyết định và thông tin trên tờ khai… và các yêu cầu quản lý của ngành. Với việc doanh nghiệp từng hủy tờ khai hoặc thay đổi thông tin trong tờ khai có thể khiến cho hệ thống tự động phân luồng tại một thời điểm nhất định trong năm để đánh giá tuân thủ theo bộ tiêu chí quản lý rủi ro. Dù không trực tiếp là cơ quan hải quan tiếp nhận tờ khai của doanh nghiệp, song ngay sau khi nhận được thông tin trên, Hải quan Quảng Ninh đã chuyển tiếp ngay những phản hồi của doanh nghiệp đến các bộ phận chuyên môn của Tổng cục Hải quan để rà soát, có biện pháp xử lý phù hợp. Từ ngày 11/3 đến nay, tất cả các lô hàng XK hàu sống của doanh nghiệp này được chuyển sang luồng xanh.

Tuy nhiên, từ tình huống hãn hữu của Công ty TNHH Thương mại xuất nhập khẩu Vĩ Tuyến, để tránh thiệt hại cho các doanh nghiệp khác, phía Chi cục Hải quan của khẩu Sân bay quốc tế Nội Bài (TP Hà Nội) nói riêng và Tổng cục Hải quan nói chung cần có chính sách đặc thù cho các doanh nghiệp XK hàng thủy sản tươi sống, đảm bảo khi phải kiểm hóa cũng không ảnh hưởng đến chất lượng của các lô hàng.