Nhà điêu khắc Kiều Sỹ Khuê: "Hình ảnh Bác Hồ luôn thường trực trong tâm trí tôi"

Chưa một lần được gặp trực tiếp Bác Hồ nhưng cả cuộc đời sáng tác nghệ thuật của nhà điêu khắc Kiều Sỹ Khuê, hình ảnh Bác là đề tài xuyên suốt. Ông tạc tượng Bác bằng tất cả say mê, trái tim và tình cảm của mình dành cho Người.

Nhà điêu khắc Kiều Sỹ Khuê đang thực hiện một bức tượng chân dung Bác Hồ năm 2015. ( Ảnh do nhân vật cung cấp)

Năm 1969, ngay khi còn là sinh viên năm thứ 3 Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam, nghe tin Bác Hồ mất, Kiều Sỹ Khuê đã bắt tay vào làm bức tượng chân dung đầu tiên về Người với niềm yêu kính và tiếc thương vô hạn.

Ông nhớ lại: “Khi đó, thầy trò chúng tôi đang đi thực tế xây dựng tượng đài ở Hiệp Hoà (Hà Bắc), nghe tin Bác mất, ai cũng choáng váng, xúc động. Từ cảm xúc ấy, tôi đã sáng tác bức tượng chân dung Bác Hồ đầu tiên, nhưng thấy chưa ưng ý, nên quyết định dựng bức thứ hai. Đó là bức tượng chân dung vát vai, cao 43cm, bằng chất liệu thạch cao. Ngay khi bức tượng hoàn thành đã được các thầy cô cũng như bạn bè trong ngành đánh giá cao. Sau này, tôi còn sáng tác nhiều tác phẩm khác về Bác với kích thước lớn hơn. Nhưng bức chân dung này vẫn để lại trong tôi niềm xúc động sâu sắc.”

Sau khi bức tượng hoàn thành, ban đầu, nhà trường giao cho Kiều Sỹ Khuê phụ trách nhân bản thành 20 bức tượng để dùng làm quà tặng. Sau đó lại nhân bản thêm để tặng một số vị khách quý như nhà thơ Tố Hữu, nhà nghiên cứu văn hoá Hà Huy Giáp... Ngoài ra, bản thân ông cũng đã tặng nhiều phiên bản bức tượng này cho bạn bè, đồng nghiệp..., tổng cộng là 65 bản.

Tượng chân dung Bác được làm mẫu cho việc xây dựng bộ tượng chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh để đặt tại các hội trường thống nhất trong toàn quốc.

Bức tượng này sau đó đã được Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm chọn mua làm mẫu cho việc xây dựng bộ tượng chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh để đặt tại các hội trường thống nhất trong toàn quốc. Bởi theo đánh giá của hội đồng thẩm định, tác phẩm này đã thể hiện rõ nét về chân dung của Bác, thể hiện được tinh thần của Bác, đảm bảo bố cục và nghệ thuật cao. Hội đồng quyết định xây dựng bộ mẫu chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh gồm 5 kích thước (80cm, 100cm, 120cm, 140cm, 160cm) để gửi cho tất cả 64 tỉnh, thành trong cả nước.

Năm 1972, khi thực hiện bài thi tốt nghiệp, Kiều Sỹ Khuê cũng chọn làm tác phẩm: “Bác Hồ với chiến sĩ giải phóng quân” cao 1m2. Và trong suốt cuộc đời sáng tác nghệ thuật gần 50 năm qua, ông đã có 25 công trình nghệ thuật, phù điêu, tranh, tượng về Bác Hồ, với các chất liệu thạch cao, đúc đồng, composit, than đá… Trong đó có nhiều tác phẩm được biết đến như: Bức tượng than đá về Bác Hồ được sáng tác năm 1991 để làm quà tặng Đại tướng Võ Nguyên Giáp; Tượng đài Bác Hồ bằng đồng cao 2,15m hiện đang được trưng bày trong Nhà lưu niệm Bác Hồ trên đảo Ngọc Vừng; Bức phù điêu Đài tưởng niệm Bác Hồ tại TP Uông Bí; Bác Hồ đọc báo ở Việt Bắc; Bác Hồ với những người thợ rừng; Cháu mãi khắc ghi lời căn dặn của Bác Hồ... Một số tác phẩm chân dung Bác Hồ của ông đã được chọn trưng bày tại Triển lãm Mỹ thuật khu vực đồng bằng Sông Hồng, được trao tặng giải thưởng Văn nghệ Hạ Long, giải thưởng Cuộc thi sáng tác các tác phẩm VHNT về chủ đề Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

Ông chia sẻ: “Hình ảnh Bác Hồ luôn thường trực trong tôi. Tình cảm tôi dành cho Bác rất lớn nên mỗi khi sáng tác, tôi luôn đặt rất nhiều tâm huyết vào tác phẩm. Nhưng để tạc được một bức tượng Bác có hồn là rất khó. Các bức tượng của tôi, mỗi tác phẩm về Bác lại mang một thần thái khác nhau nhưng phải đảm bảo tính chân thực và đặc biệt là toát lên được vẻ hiền từ và tinh thần của Chủ tịch Hồ Chí Minh”.

Mỗi tác phẩm của ông cũng có một “số phận” lịch sử riêng. Có tượng nay đã mất bản gốc. Có tác phẩm hoàn thành nhưng không được công bố. Nổi bật trong số đó là bức tượng chân dung Bác Hồ được ông sáng tác năm 1976 để trang trí khánh tiết cho Đại hội Đảng bộ tỉnh Quảng Ninh lần thứ V, cao 1m53, rộng 1m3. Bức tượng này sau đó được sử dụng để trang trí khánh tiết cho nhiều sự kiện quan trọng khác của tỉnh. Đến năm 1996 đã bị gió hất đổ làm vỡ bản gốc khi đang được sử dụng để trang trí tại Hội khỏe Phù Đổng thị xã Hòn Gai ở sân vận động Hòn Gai. Chỉ còn lại 2 phiên bản của bức tượng, 1 bày ở Hội trường UBND tỉnh, đến năm 2004 được mang đi đúc đồng và 1 phiên bản do đơn vị ngành than mua lại

Hay một tác phẩm chưa được biết đến khác là bức phù điêu chạm nổi “Bác Hồ thăm ruộng khoai trên đảo Cô Tô” cao 3m, rộng 6m với hình ảnh Bác Hồ ở trung tâm và 22 nhân vật đại diện cho các tầng lớp nhân dân Quảng Ninh. Bức phù điêu được thi công trong hơn 10 tháng với nhiều vất vả, khó khăn, sau khi hoàn thành đã được nghiệm thu về chuyên môn và giá trị nghệ thuật nhưng vì một vài lý do đặc biệt nên sau đó đã không đưa tác phẩm vào sử dụng. Khi nhắc đến tác phẩm này, nhà điêu khắc Kiều Sỹ Khuê đã xúc động khóc cho một đứa con tinh thần không có cơ hội đến được với công chúng.

Ngoài tạc tượng, Kiều Sỹ Khuê còn vẽ tranh về Bác Hồ. 2 tác phẩm tranh nổi bật của ông về đề tài này là bức bột màu “Bác Hồ với các cháu thiếu nhi thăm Vịnh Hạ Long” và tranh cổ động “Nghe lời Bác Hồ dạy, chúng cháu luôn học giỏi”.

Tranh bột màu: Bác Hồ và các cháu thiếu nhi thăm Vịnh Hạ Long

Đã gần 80 tuổi nhưng nhà điêu khắc Kiều Sỹ Khuê vẫn chưa muốn dừng lại với những sáng tác về Bác Hồ. Lần gần đây nhất, ông tạc tượng Bác là năm 2015 với tác phẩm tượng chân dung “Bác Hồ sau chiến thắng Điện Biên Phủ”. Giờ đây, ông vẫn mải miết đi tìm những chất liệu mới để sáng tác tượng Bác, ấp ủ dự định làm chân dung Bác Hồ qua các giai đoạn lịch sử, đặc biệt là hình ảnh Bác Hồ với Quảng Ninh.

Khi được hỏi những sáng tác về Bác có ý nghĩa như thế nào với ông, ông lại nghẹn lời xúc động nói: “Với tôi, đó là một điều gì đó rất lớn lao. Sáng tác về Bác là một nhu cầu tự thân và luôn thường trực trong tôi. Tình cảm tôi dành cho Người vẫn luôn còn đó và được tôi gửi cả vào những tác phẩm của mình.”

Xuân Hòa