Nhà thơ, nhà báo Mai Phương với bài thơ viết về Bác Hồ

Nhà thơ, nhà báo Mai Phương tên thật là Lê Viết Thuận, sinh năm 1933 tại Tuy An, tỉnh Phú Yên, nhưng cả cuộc đời gắn bó sâu nặng với Vùng mỏ. Mai Phương viết nhiều về Vùng mỏ, nhưng sáng tác mà bạn đọc nhớ nhất vẫn là bài thơ viết về Bác Hồ của ông.

Nhà thơ, nhà báo Mai Phương thời trẻ.

Mai Phương là con thứ năm trong một gia đình nghèo. Từ nhỏ ông đã say mê đọc sách, chịu ảnh hưởng của văn hóa Pháp, âm nhạc và thơ lãng mạn tiền chiến.

Cha mẹ mất sớm nên các anh chị em ông tự lực nuôi nhau. Năm 17 tuổi, ông cùng anh trai nhập ngũ và cuối năm 1954 tập kết ra Hà Nội, được học thêm văn hóa, học nghiệp vụ kỹ thuật rồi được điều động về Khu mỏ Hồng Quảng công tác. Năm 1958, ông bắt đầu làm báo chuyên nghiệp.

Bút danh Mai Phương xuất hiện trên báo từ mùa thu năm 1957 để kỷ niệm mối tình đầu với cô sinh viên Hà Thành tên là Dương Phương Mai.

Cũng trong thời kỳ này, Mai Phương làm nhiều thơ tình có phần ướt át. Khi Mai Phương về làm báo ở Vùng mỏ, hai người xa nhau thì mối tình này tan vỡ.

Những bài thơ của nhà báo Mai Phương giai đoạn này từng được những nhà thơ lớn lúc bấy giờ như Xuân Diệu, Chế Lan Viên rất chú ý, khích lệ.

Những năm tháng đó, mặc dù Mai Phương yêu thơ nhưng có lẽ vì bận bịu làm báo nên ông làm thơ không nhiều, không chuyên tâm cho thơ.

Nghe lời động viên của các nhà thơ lớn, Mai Phương quyết tâm đeo đuổi mộng văn chương. Ông đã xin vào học khóa đào tạo viết văn Nguyễn Du đầu tiên của Hội Nhà văn Việt Nam. Tuy nhiên, đang học dở dang, Mai Phương buộc phải trở về Quảng Ninh. Là cán bộ miền Nam, ông may mắn được nhận về Đài Phát thanh Quảng Ninh (sau này là Đài PT-TH Quảng Ninh, nay là Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh) và nhanh chóng vững vàng, sắc sảo về nghề.

Năm 1975, nhà báo Mai Phương có cơ hội được về quê hương hoặc chuyển vào Sài Gòn nhưng ông quyết định ở lại Vùng mỏ. Ở Vùng mỏ, nhà báo Mai Phương đã có hàng trăm phóng sự thu thanh, phóng sự truyền hình và nhiều bút ký phóng sự, ghi chép trên báo in.

Ông là phóng viên duy nhất của Đài PT-TH Quảng Ninh được Đài Tiếng nói Việt Nam coi như là phóng viên thường trú suốt thời bao cấp, nhất là trong chiến tranh chống Mỹ. Nhà báo Mai Phương kể, ông đã từng đạp xe từ Quảng Ninh lên Hà Nội chỉ để nộp một bản tin cho Đài Tiếng nói Việt Nam rồi ra công viên chờ nghe loa công cộng phát xong bản tin của mình mới chịu đạp xe về.

Hội thảo sáng tác của Mai Phương với thợ mỏ và Quảng Ninh.

Ông cũng chính là người đã đem về những chiếc huy chương vàng, bạc đầu tiên tại những kỳ liên hoan truyền hình toàn quốc với các phim phóng sự, phim ký sự ca nhạc. Nhà văn Võ Khắc Nghiêm nhận xét: Vốn là người có kiến thức văn học, lại rất chịu khó học hỏi, nghiêm túc, chu đáo trong cuộc sống, trong mọi công việc nên ở bất cứ lĩnh vực nào, đề tài nào khi đã chủ tâm thực hiện Mai Phương đều dốc hết sức lực tìm tòi, sáng tạo. Dường như chất thơ trong tâm hồn ông luôn được tỏa ra trong từng câu chữ, từng khuôn hình, khiến cho tác phẩm phát thanh, truyền hình cũng có hồn phách riêng.

Nhà thơ, nhà báo Mai Phương.

Mai Phương quay lại với nàng thơ khá muộn. Khi đã ở độ tuổi "thất thập cổ lai hy", nhà thơ mới cho ra mắt tập thơ đầu tay. Mai Phương được kết nạp vào Hội Nhà văn Việt Nam cũng rất muộn khi đã bước sang tuổi 75. Sự nghiệp sáng tác của ông gồm các tập thơ như: “Sắc hoa vàng”, “Đi trong cõi người”, “Bài thơ tặng vợ”, một truyện thơ “Trái tim nhân ái”, tuyển tập "Thơ Mai Phương", tuyển tập "Truyện và ký Mai Phương", tuyển tập "Tác phẩm Mai Phương" và một trường ca về Bác Hồ.

Đặc biệt bài thơ “Thế gian này chỉ riêng Bác mà thôi” thực chất là một trường ca nổi tiếng của Mai Phương được bạn đọc yêu mến trân trọng. Tác giả đọc bài thơ này trước công chúng, lần nào cũng nhiều độc giả ngấn nước mắt với niềm tự hào và xúc động vẹn nguyên.

Về hoàn cảnh ra đời bài thơ, nhà thơ Mai Phương chia sẻ: Khi xem bộ phim “Hồ Chí Minh - Chân dung một con người”, tôi rất xúc động. Những hình ảnh trong phim cứ nhấc tôi dậy, làm rung động không thể tưởng tượng được. Nào Bác đánh máy chữ, nào Bác đi cày ruộng, nào Bác cưỡi ngựa, đạp guồng nước, cho trẻ ăn... Rồi đến khi nhìn thấy trên màn hình Bác mặc quần đùi, vừa đi vừa cầm cái que, trên đó là chiếc áo may ô chấp chới... Phơi áo!

Trời ơi, Bác vừa đi vừa phơi áo! Lạ vô cùng. Xúc động vô cùng. Trên cõi nhân gian này không có một nguyên thủ quốc gia nào có cái cách phơi áo độc đáo như thế! Tôi chảy nước mắt. Nước mắt tuôn dàn dụa. Lau rồi lại chảy. Và cái tứ thơ “Thế gian này chỉ riêng Bác mà thôi” bật ra... Bài thơ chỉ viết trong một đêm. Vừa viết vừa khóc.

Bài thơ “Thế gian này chỉ riêng Bác mà thôi” của nhà thơ Mai Phương được nhận tặng thưởng đặc biệt của Báo Văn nghệ. Tương tự, chùm truyện và ký “Thợ mỏ làm theo lời Bác” cũng của nhà thơ Mai Phương đoạt giải B cuộc thi của Ban Tuyên giáo Trung ương.

Nhà thơ, nhà báo Mai Phương chia sẻ kinh nghiệm làm báo, viết văn với các đồng nghiệp.

Nhà thơ, nhà báo Mai Phương là người không tách bạch rạch ròi giữa báo chí và văn chương. Trong một lần trò chuyện với tôi, ông chia sẻ: Làm báo cho tôi vốn sống thực tế cực kỳ phong phú mà nếu làm việc ở lĩnh vực khác tôi khó mà có được. Văn chương sáng tác cũng cần có hiện thực sinh động chứ không thể xa rời thực tế. Có những bài thơ, truyện ngắn tôi viết sau khi đi cơ sở để viết báo. Bài báo có tính thông tấn, phản ánh sự việc kịp thời nhanh chóng. Biến hiện thực thành hình tượng nghệ thuật để nó có sức sống lâu bền hơn thì lại phải viết văn.

Với văn cũng vậy, với thơ cũng không thể khác. Không thể ngồi ở nhà để có được cảm xúc sâu sắc, mang hơi thở của cuộc sống để viết thành những vần thơ. Với ai thì không biết chứ với cá nhân tôi, không nhờ làm báo tôi không có được những tác phẩm văn học như bây giờ.

Huỳnh Đăng

[links()]