Phát huy giá trị cụm di tích Chiến thắng Bạch Đằng: Cần phải thay đổi về tư duy quản lý

Thời gian gần đây, di tích Bạch Đằng Giang tại khu vực Tràng Kênh (TP Hải Phòng) có mức độ “phủ sóng” cao, lấn lướt điểm cụm di tích Chiến thắng Bạch Đằng tại Yên Giang (TX Quảng Yên). Đáng nói cụm di tích Chiến thắng Bạch Đằng vốn đã được giới chuyên môn chứng minh là di tích gốc, được Nhà nước xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt, trong khi đó cụm di tích Bạch Đằng Giang chỉ là di tích liên quan. Vấn đề đặt ra tại sao một di tích gốc lại có thể bị lấn át bởi một di tích liên quan?

Có dịp “mục sở thị” cả 2 di tích mới thấy, cụm di tích Chiến thắng Bạch Đằng tại Yên Giang ngoài cần được tăng cường quản lý đầu tư, tương xứng cũng phải có sự thay đổi trong cách quản lý, phát huy giá trị di sản.

Hiện TX Quảng Yên dành quỹ đất lớn để khoanh vùng, bảo vệ cụm di tích Chiến thắng Bạch Đằng, đặc biệt là khu vực trung tâm di tích. Ảnh: Ngô Đình Dũng (Phòng VH-TT Quảng Yên)

Tổng thể di tích Bạch Đằng Giang nằm men theo bờ sông Kênh, địa hình khá đẹp, trên là núi đá vôi dưới là bến nước. Dọc tuyến có nhiều điểm thờ tự, tranh, tượng hoành tráng, các khu vực mô phỏng, bãi cọc… đều mới được đầu tư, tuy nhiên điểm hút mắt du khách nhất chính là cảnh sắc thiên nhiên của khu vực này.

Chị Nguyễn Tuyết Mai, du khách đến từ Hà Nội, cho biết: Nếu như các công trình nhân tạo cứ có tiền là có thể làm được ngay thì đối với cảnh quan tự nhiên chắc chắn phải dành thời gian, tâm huyết và trách nhiệm mới có thể bảo vệ, gìn giữ và phát triển được như thế này. Thực tế, tại Bạch Đằng Giang, mật độ cây xanh lớn, đặc biệt nhiều cây cổ thụ, cây bản địa xanh tốt, xen lẫn là những gốc cây to được trồng bổ sung, tạo bóng râm, không khí thoáng đãng, tạo cảm giác thư thái khi dạo bước dưới di tích. Điều này cho thấy việc quản lý cảnh quan tự nhiên của ban quản lý di tích này khá tốt.

Bên cạnh đó công tác vệ sinh môi trường được ưu tiên, tại tất cả các điểm di tích, không có nhân viên thu vé, bảo vệ nhưng lại bố trí khá đông lực lượng làm vệ sinh môi trường, chính bởi vậy toàn di tích đều rất sạch sẽ. Bạch Đằng Giang cũng hoàn toàn không có hoạt động dịch vụ, tất cả đều miễn phí từ chỗ để xe, đến vé tham quan, thậm chí còn được phục vụ miễn phí nước uống, cơm chay… Tất cả sẽ là điểm cộng cho Bạch Đằng Giang, khiến du khách hài lòng, mặc dù có thể biết đây không phải là di tích gốc của các trận thủy chiến trên sông Bạch Đằng như trong sử sách.

Di tích Bạch Đằng Giang (Tràng kênh, Hải Phòng) có cảnh quan thiên nhiên đẹp.

Ông Nguyễn Thế Toàn, cựu chiến binh về hưu, đến từ tỉnh Hải Dương, cho biết: Tôi từng đóng quân ở khu vực Quảng Ninh và Hải Phòng, biết rất rõ các địa điểm của di tích Bạch Đằng, tuy nhiên đến di tích này tôi cảm thấy thư thái, vẫn hòa được tâm hồn, suy tư trong hào khí Bạch Đằng, lại nhẹ nhõm trong không gian tự nhiên xanh mát…  

Tại Cụm di tích Chiến thắng Bạch Đằng của Quảng Yên, không gian nơi đây thật sự linh thiêng, mang dáng vóc núi sông, hồn cốt của khí thế xuất trận, bảo vệ non sông gấm vóc của cha ông. TX Quảng Yên đã dành quỹ đất lớn lên đến trên 30ha để khoanh vùng cho di tích Bạch Đằng, trong đó khu vực trung tâm 7,6ha; bến đò cổ 5ha; các bãi cọc gần 10ha; còn lại là các điểm di tích khác. Thế nhưng tất cả chỉ dừng lại ở đó, ngoài các công trình đã được đầu tư trước năm 2012, đến nay không có gì mới hơn, đa phần vẫn chủ yếu là vùng đất trống trải, hoang vắng.  

Trong khi cửa sông Bạch Đằng còn giữ được những hệ thống bãi cọc gỗ lim, vốn là di vật quý giá, mang tính hồn cốt của trận đánh năm 1288 năm nào, thế nhưng đáng tiếc gần chục năm nay cọc gỗ vẫn nằm sâu dưới bùn, nước... ngày càng bị mục ruỗng, bào mòn. Trong đó 2 bãi cọc ở đồng Vạn Muối và đồng Má Ngựa (phường Nam Hòa), một nằm ở nơi hoang vu, gần như không có đường vào; một nằm trong khu đầm nuôi trồng thủy sản trong dân. Nếu như không có sự chỉ dẫn của cán bộ hoặc người dân địa phương, chắc chắn không ai tìm được vị trí của nó. Bãi cọc Yên Giang dù đã được khoanh vùng bảo vệ, tuy nhiên trông không khác vũng nước đọng với các cây cọc nhỏ thó, gẫy đầu, gẫy ngọn, bị rong rêu phủ kín…  

Nhằm phát huy giá trị cụm di tích Chiến thắng Bạch Đằng, năm 2013, Chính phủ đã phê duyệt dự án Bảo tồn, phát huy di tích lịch sử Chiến thắng Bạch Đằng với giá trị đầu tư lớn. Trong đó giai đoạn I (2016-2020) dành 204 tỷ đồng để xây dựng một loạt các công trình liên quan đến di tích.

Tuy nhiên, đến hết tháng 9/2019 mới phân bổ được 86 tỷ đồng để đầu tư (bằng gần 36% tổng giá trị vốn), đến nay, mới chỉ hoàn thành một số hạng mục cơ bản như điện, nước khu vực trung tâm, công trình nhà điều hành, sân, nền, các tuyến đường nội bộ khu trung tâm. Riêng tuyến đường vào 2 điểm di tích đình Trung Bản và đền Trung Cốc được hoàn thành nhờ nguồn vốn đầu tư nông thôn mới. Các hạng mục còn lại theo thiết kế dự án: Nhà trưng bày chiến thắng Bạch Đằng, khu dịch vụ ẩm thực truyền thống, khu giới thiệu nghề truyền thống, khu trò chơi dân gian chủ đề lịch sử… chưa được đầu tư.

Từ thực tế trên cho thấy đã đến lúc cụm di tích Chiến thắng Bạch Đằng cần phải được đầu tư xứng tầm, đồng thời cũng phải thay đổi tư duy đầu tư cũng như phương thức phát huy giá trị; phải thực sự trân trọng, nâng niu di tích; bảo vệ, giữ gìn từ những cái nhỏ nhất, đặc biệt là những di tích, hiện vật gốc cũng như cảnh quan, môi trường. Riêng đối với các bãi cọc lim, vốn là di tích gốc, quý giá, mang tính hồn cốt của tổng thể di tích cần phải được bảo tồn, phát huy ngay. Bên cạnh đó, nên phối hợp với các đơn vị có các di tích Bạch Đằng liên quan, đã và đang phát huy hiệu quả để cùng nâng tầm di sản. 

Việt Hoa

[links()]