Tác động từ cuộc tấn công vào lãnh thổ Nga của Ukraine với nguồn cung khí đốt cho EU

Việc quân đội Ukraine tấn công vào lãnh thổ Nga có thể làm gián đoạn nguồn cung cấp khí đốt cho EU. Cách biên giới Ukraine vài km bên trong nước Nga, Sudzha là một điểm xử lý quan trọng đối với khí đốt của Nga được xuất khẩu sang châu Âu.

Theo đài phát thanh quốc tế Deutsche Well của Đức ngày 20/8, cuộc chiến giữa Ukraine và Nga đang tạo ra những tác động phức tạp lên các hệ thống năng lượng quan trọng của cả hai quốc gia, với trạm trung chuyển khí đốt Sudzha trở thành một điểm nóng mới. Sudzha, nằm ngay sát biên giới Ukraine trong lãnh thổ Nga, đóng vai trò thiết yếu trong việc vận chuyển khí đốt từ Siberia qua Ukraine đến các nước EU như Hungary, Áo, và Slovakia.

Gần đây, một đoạn video từ quân đội Ukraine cho thấy binh lính tại văn phòng của Gazprom ở trạm Sudzha, tuyên bố họ đã kiểm soát hoàn toàn cơ sở này. Phía Nga, tuy nhiên, phủ nhận và khẳng định Ukraine không nắm quyền kiểm soát hoàn toàn. Dù vậy, cả hai bên dường như đều không muốn làm gián đoạn việc vận chuyển khí đốt qua Sudzha, với điều kiện cơ sở hạ tầng không bị hư hại. Điều này phản ánh sự phụ thuộc và tầm quan trọng của nguồn cung năng lượng đối với cả Ukraine và Nga, cũng như các nước châu Âu vẫn đang nhận khí đốt từ Nga thông qua hệ thống này.

Tầm quan trọng của Sudzha

Sudzha là trạm trung chuyển cuối cùng của Nga vẫn hoạt động trên tuyến đường vận chuyển khí đốt qua Ukraine, sau khi Kiev ngừng nhận khí từ trạm Sokhranovka vào tháng 5/2022. Việc Ukraine không đóng cửa tuyến đường khí đốt này ngay lập tức là minh chứng cho thấy Kiev không muốn cắt đứt dòng chảy khí đốt từ Nga qua lãnh thổ của mình, ít nhất là cho đến khi thỏa thuận hiện tại hết hạn vào cuối năm 2024.

Thỏa thuận 5 năm về vận chuyển khí đốt được ký kết vào năm 2019 giữa tập đoàn Gazprom của Nga và Naftogaz của Ukraine, dự kiến sẽ kết thúc vào tháng 12/2024. Dù Kiev đã tuyên bố không muốn gia hạn, cả Nga và Ukraine đều có lợi ích trong việc duy trì dòng chảy khí đốt cho đến khi thỏa thuận kết thúc. Đối với Ukraine, việc duy trì này không chỉ là một nguồn thu từ phí vận chuyển mà còn là cách để thể hiện trách nhiệm và độ tin cậy với các nước EU, trong khi Nga muốn duy trì nguồn thu từ xuất khẩu khí đốt.

Dù xung đột với Ukraine leo thang và sự giảm mạnh của lượng khí đốt Nga nhập khẩu vào châu Âu, EU vẫn tiếp tục nhận khí đốt từ Nga qua Ukraine, cũng như thông qua các nguồn khí tự nhiên hoá lỏng (LNG) khác. Sự phụ thuộc này là di sản của việc châu Âu đã dựa vào nguồn cung năng lượng từ Nga trong nhiều năm, trước khi nỗ lực giảm sự phụ thuộc này được thúc đẩy mạnh mẽ sau khi xung đột ở Ukraine nổ ra.

Trước cuộc chiến, hơn một phần ba lượng khí đốt của EU đến từ Nga. Tuy nhiên, tỷ lệ này đã giảm mạnh, chỉ còn khoảng 8% vào năm 2023. Dù vậy, khí đốt từ Nga vẫn chiếm một phần không nhỏ, khi tổng thị phần của khí đốt Nga tại EU, bao gồm cả LNG, vẫn đạt 15% trong năm 2023. Phần lớn lượng khí đốt này được cung cấp qua đường ống và LNG, đặc biệt là đến các nước như Áo, Hungary và Slovakia. Đáng chú ý, những quốc gia này, dù có mối quan hệ chặt chẽ với Moskva, cũng đang chuẩn bị cho khả năng nguồn cung bị gián đoạn khi thỏa thuận hiện tại hết hạn vào cuối năm 2024.

Cho đến nay, sự phụ thuộc vào khí đốt Nga của châu Âu đã giảm mạnh, nhưng vẫn còn tồn tại, đặc biệt là thông qua các tuyến đường như Turkstream và LNG. Với tuyến đường qua Ukraine có khả năng đóng cửa vào cuối năm 2024, Turkstream có thể trở thành tuyến đường quan trọng duy nhất để vận chuyển khí đốt từ Nga đến châu Âu. Đồng thời, sự gia tăng nhập khẩu LNG từ Nga, đặc biệt là từ các nước như Pháp, Hà Lan, và Tây Ban Nha, cho thấy Nga vẫn có một vị trí nhất định trong thị trường năng lượng châu Âu.

Tuy nhiên, châu Âu đang ngày càng cứng rắn hơn với các biện pháp hạn chế nhập khẩu khí đốt từ Nga. EU đã quyết định cấm vận chuyển LNG của Nga tại các cảng của mình từ tháng 3/2025.