Thế giới sẽ thay đổi thế nào khi vượt mốc dân số 8 tỷ người?

Phần lớn dân số thế giới gia tăng vào thế kỷ trước khi mức sống trở nên tốt hơn và những tiến bộ y khoa ra đời giúp kéo dài tuổi thọ.

Theo ước tính từ Liên hợp quốc (LHQ), dân số thế giới vừa cán mốc 8 tỷ người vào hôm 15/11. Cơ quan quốc tế này cảnh báo tình trạng gia tăng tỷ lệ sinh ở các nước thu nhập thấp có thể dẫn đến những rủi ro nghiêm trọng.

Trên bình diện quốc tế, dân số 8 tỷ người tạo áp lực đáng kể đối với môi trường, hệ sinh thái, dẫn tới nguy cơ làm cạn kiệt nguồn tài nguyên thiên nhiên, tác động tới an ninh lương thực và nguồn nước. Trên thực tế, thế giới năm 2022 đang đối mặt với những tác động của đại dịch COVID-19, các cuộc xung đột, biến đổi khí hậu... đe dọa các mục tiêu phát triển bền vững toàn cầu và tạo ra những cuộc khủng hoảng mới về lương thực, năng lượng, tài chính. Những cuộc khủng hoảng này rất có thể sẽ trở nên trầm trọng hơn do gánh nặng dân số.

Và dưới đây là những điều sẽ xảy ra trong vài thập kỷ tới:

Tăng dân số chậm lại

Phần lớn dân số thế giới đã gia tăng trong thế kỷ trước. Tổng số người trên trái đất tăng từ 2 tỷ vào năm 1927 lên 6 tỷ vào năm 1998. Tuy nhiên, có những dấu hiệu ban đầu cho thấy sự gia tăng này đang chậm lại.

Mức tăng dân số hàng năm đang ở mức thấp nhất kể từ năm 1950. Trước đây, phải mất 12 năm để dân số toàn cầu tăng thêm 1 tỷ người. Nhưng với tốc độ hiện nay, sẽ cần 15 - 20 năm để đạt được cột mốc 1 tỷ người tiếp theo.

Ít trẻ sơ sinh hơn tại các nước phát triển

Tỷ lệ sinh nhìn chung chậm lại phần lớn là tại các quốc gia phát triển. Các quốc gia từ Hàn Quốc đến Pháp đang phải đối mặt với tình trạng suy giảm dân số do không có đủ trẻ em được sinh ra để thay thế người già, với nguyên nhân chủ yếu là do chi phí nuôi dạy một đứa trẻ quá tốn kém và tỷ lệ kết hôn giảm.

Ngay cả khi các chính phủ triển khai những biện pháp hỗ trợ để các gia đình sinh nhiều con hơn, rất ít dấu hiệu cho thấy tình trạng này đang thay đổi. LHQ dự đoán rằng trong ba thập kỷ tới, số người dưới 65 tuổi ở các quốc gia có thu nhập cao và thu nhập trung bình cao sẽ giảm trong khi nhóm nhân khẩu học già hơn ở độ tuổi đó sẽ tăng lên.

Bùng nổ dân số ở các quốc gia nghèo hơn

Theo LHQ, phần lớn sự gia tăng dân số thế giới trong tương lai sẽ tập trung ở các quốc gia có thu nhập thấp, với chỉ 8 quốc gia chiếm phần lớn mức tăng dự kiến cho đến năm 2050. Đa số là các quốc gia ở vùng cận Sahara như Nigeria và Ethiopia, cũng như các quốc gia mới nổi khác như Ấn Độ, Pakistan và Philippines.

Những quốc gia kể trên vốn có mức thu nhập bình quân đầu người tương đối thấp. Việc ngày càng có nhiều người trẻ tuổi hơn sẽ gây thêm sức ép đối với những nguồn lực hạn chế về giáo dục và chăm sóc sức khỏe của họ. Chính phủ các nước này cùng những tổ chức phi lợi nhuận đang cố gắng nâng cao nhận thức về vấn đề kiểm soát sinh sản để giảm tỷ lệ sinh.

Kịch bản ngày tận thế không thể xảy ra

Trong quá khứ, sự gia tăng đột biến dân số toàn cầu thường gắn kèm những kịch bản về ngày tận thế. Năm 1968, Giáo sư Paul Ehrlich tại Đại học Stanford đã viết kịch bản “Quả bom dân số”, cảnh báo về nạn đói hàng loạt. Thế nhưng, điều đó đã không xảy ra nhờ những tiến bộ trong công nghệ canh tác, cũng như là sự suy giảm tỷ lệ sinh.

Dù vậy, LHQ lưu ý dân số gia tăng đã góp phần gây hại cho môi trường, đồng thời thúc đẩy sự nóng lên toàn cầu và nạn phá rừng.