Thiếu hụt cục bộ để mua xăng dầu dự trữ: Mỗi năm cần 4.100 tỷ đồng

Theo Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên, Bộ đã xây dựng phương án nâng mức dự trữ quốc gia về xăng dầu và đã 4 lần trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Để thực hiện phương án này, cần bố trí tối thiểu 4.100 tỷ đồng/năm, nhưng theo Bộ Tài chính, mức này vượt quá khả năng cân đối ngân sách nhà nước.

Cách tính giá trần tạo ra sự lệch pha

Sáng 28/2, Bộ trưởng Công Thương, Bộ trưởng Tài chính giải trình tại Ủy ban Kinh tế của Quốc hội về vấn đề xăng dầu. Phiên giải trình diễn ra trong bối cảnh đang xem xét sửa đổi Nghị định số 95/2021 và Nghị định số 83/2014 về kinh doanh xăng dầu. Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh, trong bối cảnh thị trường xăng dầu có nhiều biến động, phiên giải trình này là cơ hội để chỉ ra những tồn tại, đưa ra giải pháp, nâng cao tính ổn định của thị trường.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho rằng, việc lựa chọn giải trình với chủ đề nóng về xăng dầu là hết sức cần thiết, đáp ứng được yêu cầu thực tiễn. Theo ông, dù đã có nhiều cố gắng song thị trường xăng dầu vẫn diễn biến rất phức tạp, thiếu hụt xăng dầu vẫn diễn ra cục bộ ở một số địa phương; biến động giá xăng dầu trong nước luôn chậm hơn so với xu hướng chung của thế giới. Bên cạnh đó, việc quản lý, sử dụng Quỹ Bình ổn giá xăng dầu chưa đạt mục tiêu bình ổn giá… Thực trạng trên đặt ra yêu cầu bức thiết phải đánh giá lại tình hình thị trường xăng dầu và kết quả thực hiện trong quản lý nhà nước.

Về Nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn, Bộ trưởng Công Thương cho biết, khó khăn chủ yếu hiện nay là vấn đề tài chính. Hiện các bên tham gia góp vốn đang tích cực đàm phán để thống nhất phương án tái cấu trúc tài chính phù hợp. Bộ Công Thương đã và đang phối hợp với Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp (cơ quan chủ trì chỉ đạo Tập đoàn dầu khí Việt Nam) triển khai các chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ để tháo gỡ khó khăn cho nhà máy, góp phần duy trì ổn định nguồn cung xăng dầu cho thị trường trong nước.

Tại phiên giải trình, các đại biểu Quốc hội quan tâm đến tình trạng xăng dầu dự trữ quốc gia chưa được bảo quản riêng theo Luật Dự trữ quốc gia mà vẫn cất trữ chung trong kho thương mại của doanh nghiệp, dẫn đến thiếu minh bạch. Các đại biểu cũng cho rằng, phương pháp tính giá còn nhiều hạn chế, chưa bảo đảm tính cạnh tranh, chưa tuân thủ các quy luật của thị trường; việc áp đặt định mức chi phí, lợi nhuận cho tất cả doanh nghiệp dẫn đến triệt tiêu động lực cạnh tranh. Đáng lưu ý là việc xác định giá thế giới trong công thức tính giá cơ sở bằng cách lấy giá trung bình của 10 ngày trước kỳ điều hành để cấu thành giá trần cho 10 ngày sau, vừa không bảo đảm tính chất trần, vừa tạo ra sự lệch pha giữa giá Việt Nam và giá thế giới...

Mới bố trí được 1.500 tỷ đồng/năm

Tại phiên giải trình, Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên nói rằng, năm 2022, tổng nguồn cung xăng dầu đạt 25,58 triệu m3/tấn, vượt 7,3% so với tổng nguồn phân giao. Năm 2023, trên cơ sở dự báo nhu cầu thị trường, Bộ Công Thương đã phân giao ở mức 27,34 triệu m3/ tấn, tăng 15% so với năm trước.

Về điều hành giá, ông Diên khẳng định, Bộ Công Thương đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Tài chính trong việc tính toán, xác định, điều hành giá xăng dầu theo Nghị định 83 và Nghị định 95 của Chính phủ; đồng thời sử dụng linh hoạt, hiệu quả Quỹ Bình ổn giá, nhằm hạn chế biến động mạnh của giá xăng dầu trong nước so với giá xăng dầu thế giới.

Liên quan dự trữ quốc gia về xăng dầu, Bộ trưởng Công Thương cho rằng, việc công khai, minh bạch và có giải pháp tách bạch giữa dự trữ xăng dầu quốc gia và dự trữ lưu thông của các doanh nghiệp đầu mối đang gặp nhiều khó khăn, vướng mắc. Nhà nước chưa có kho dự trữ quốc gia xăng dầu nên phải đi thuê của các doanh nghiệp, trong khi định mức phí bảo quản xăng dầu dự trữ quốc gia hiện rất thấp, không phù hợp với thực tế.

Bộ Công Thương đã xây dựng phương án và đã 4 lần trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Trong đó đề xuất từ năm 2023 - 2025, nâng mức dự trữ xăng dầu quốc gia từ 9 ngày nhập ròng hiện nay lên 15 ngày và trong giai đoạn 2026 - 2030 tiếp tục nâng lên 30 ngày nhập ròng. Để thực hiện phương án này, ngân sách nhà nước cần bố trí tối thiểu 4.100 tỷ đồng/năm để mua xăng dầu dự trữ. Tuy nhiên, theo báo cáo của Bộ Tài chính, mức kinh phí trên vượt quá khả năng cân đối ngân sách nhà nước (hiện mới bố trí được khoảng 1.500 tỷ đồng/năm).

Để giải quyết vấn đề này, Bộ Công Thương và Bộ Tài chính thống nhất tiếp tục báo cáo Thường trực Chính phủ xem xét cho nâng dần mức dự trữ xăng dầu quốc gia theo khả năng cân đối của ngân sách hằng năm và phù hợp với khả năng cho thuê kho dự trữ bảo quản của các doanh nghiệp. Trường hợp được cấp có thẩm quyền cho phép thì mỗi năm ngân sách nhà nước sẽ bố trí mua tăng thêm 1.000 - 2.000 tỷ đồng để nâng tổng mức xăng dầu dự trữ quốc gia đến năm 2025 đạt mức tối đa.