Thúc đẩy nghiên cứu lò phản ứng module nhỏ (SMR)

Các dự án lò phản ứng hạt nhân module nhỏ (SMR) đang "hấp dẫn" tại các nước đã phát triển điện hạt nhân.

Theo Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA), lò phản ứng hạt nhân module nhỏ được thiết kế để chế tạo sẵn phần lớn hệ thống và bộ phận tại các nhà máy, giúp tăng biên độ an toàn và giảm rủi ro phát tán phóng xạ. Lò SMR giúp giảm đáng kể thời gian và chi phí xây dựng so với các nhà máy điện hạt nhân lớn truyền thống. Nhờ kích thước nhỏ, SMR thuận lợi trong việc đặt ở những nơi không phù hợp với lò phản ứng lớn bao gồm cả vùng đô thị lẫn vùng xa xôi.

Vai trò then chốt trong bảo đảm an ninh năng lượng

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định: Điện hạt nhân không chỉ là chiến lược năng lượng mà là câu chuyện công nghệ và tương lai của quốc gia. Trong bối cảnh toàn cầu đang hướng đến chuyển đổi năng lượng xanh và bền vững, điện hạt nhân đóng vai trò then chốt trong bảo đảm an ninh năng lượng, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao tiềm lực quốc gia.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, việc xác định các công nghệ chiến lược cần dựa trên phương pháp luận khoa học, bám sát mục tiêu dài hạn và giải quyết các bài toán lớn của đất nước, trong đó, công nghệ hạt nhân, đặc biệt là lò phản ứng hạt nhân module nhỏ (SMR) cần được ưu tiên hàng đầu trong danh mục công nghệ chiến lược quốc gia, từ đó, thúc đẩy năng lượng hạt nhân phát triển mạnh mẽ, phục vụ toàn diện cho phát triển kinh tế - xã hội đất nước.

Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam Trần Chí Thành cho biết, là một trong những đơn vị trọng điểm thực hiện dự án điện hạt nhân, Viện đặt ra 3 trọng tâm lớn trong giai đoạn từ năm 2025-2030 với việc tập trung nguồn lực trong phát triển điện hạt nhân; thúc đẩy công nghệ, nghiên cứu lò phản ứng hạt nhân module nhỏ và mở rộng ứng dụng năng lượng nguyên tử phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Cùng với đó, Viện từng bước thực hiện các định hướng chiến lược Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng gợi mở như: Nghiên cứu chính sách thí điểm lò phản ứng hạt nhân công suất nhỏ; tăng cường năng lực quản lý, vận hành và phân cấp phòng thí nghiệm; đẩy mạnh ứng dụng năng lượng nguyên tử trong các lĩnh vực đời sống xã hội...

8 vị trí tiềm năng để phát triển điện hạt nhân

Trong dự thảo điều chỉnh Quy hoạch điện VIII, Bộ Công Thương đánh giá, Việt Nam có 8 vị trí tiềm năng để phát triển điện hạt nhân, nằm tại 5 tỉnh, thành phố miền Trung và mỗi vị trí có thể phát triển nhà máy điện hạt nhân với công suất 4-6 GW. Ngoài địa điểm xã Phước Dinh và Vĩnh Hải (Ninh Thuận) đã có quy hoạch xây dựng nhà máy điện hạt nhân thì các vị trí tại Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên và Hà Tĩnh cũng đang được xem xét để phát triển điện hạt nhân. Trước đó, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cũng đề nghị phát triển cả điện hạt nhân tập trung và quy mô nhỏ trên phạm vi toàn quốc, xác định thêm ít nhất 3 trong 8 địa điểm tiềm năng để xây dựng nhà máy điện hạt nhân, ngoài hai dự án ở Ninh Thuận. Vì vậy, việc thúc đẩy nghiên cứu, phát triển lò phản ứng hạt nhân module nhỏ (SMR) là cần thiết trong giai đoạn hiện nay.

Ông Lã Hồng Kỳ, Văn phòng Ban Chỉ đạo nhà nước các dự án ngành năng lượng (Bộ Công Thương) đánh giá: Mặc dù lò SMR được đánh giá có nhiều ưu điểm, nhưng việc triển khai công nghệ này chỉ phù hợp với các nước đã có trình độ hiểu biết, có kinh nghiệm vận hành các lò hạt nhân công suất lớn. Đối với Việt Nam, trong bối cảnh hiện nay chưa phù hợp và không khả thi theo tiêu chí Quốc hội đề ra là “phải được kiểm chứng”. Việc phát triển các lò phản ứng hạt nhân module nhỏ vẫn đối mặt với rủi ro về kỹ thuật, quy định quản lý và thậm chí là rủi ro về an toàn nên cần được xem xét triển khai sau khi Việt Nam đã vận hành nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2.

Ông Ngô Tuấn Kiệt, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Năng lượng cho rằng, việc Việt Nam tái khởi động dự án điện hạt nhân là bước đi chiến lược, cần thiết để đảm bảo nguồn cung dài hạn trong bối cảnh Việt Nam đang “khát” nguồn điện sạch. Với kinh nghiệm từ các nghiên cứu trước đây, cùng với những cơ chế, chính sách phù hợp, Việt Nam có thể rút ngắn thời gian thực hiện, hoàn thành hai nhà máy điện hạt nhân tại Ninh Thuận theo đúng tiến độ. Cùng với đó, Việt Nam cần nghiên cứu để tiến tới phát triển lò phản ứng hạt nhân module nhỏ để giảm áp lực truyền tải điện, việc phát triển hợp lý sẽ giúp tận dụng nguồn lực tại chỗ và giảm rủi ro cho hệ thống truyền tải.

Một số chuyên gia ngành năng lượng cho rằng: Việt Nam nên thúc đẩy nghiên cứu để phát triển các lò phản ứng hạt nhân module nhỏ (SMR) bởi có những cải tiến về tiêu chuẩn an toàn hơn, kinh tế hơn khi sử dụng cùng loại nhiên liệu, ít chất thải hạt nhân hơn và chống phổ biến vũ khí hạt nhân, tuy nhiên, lò hạt nhân quy mô nhỏ hiện vẫn chưa được kiểm chứng về tính an toàn, vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro nên tại những nước mới phát triển điện hạt nhân cần phát triển lò công suất lớn trước khi phát triển các lò SMR.