Tổ tiên loài người nhiễm virus corona cách đây 21.000 năm

Virus corona liên quan đến hội chứng hô hấp cấp tính nặng (sarbecovirus) đã truyền sang người hai lần trong thập kỷ qua, dẫn tới bùng phát dịch SARS năm 2002 - 2004 và dịch Covid-19 hiện nay. Nghiên cứu công bố hôm 2/9 trên tạp chí Current Biology của Đại học Oxford cho thấy tổ tiên chung gần nhất của những loại virus này đã tồn tại cách đây hơn 21.000 năm, lâu hơn gần 30 lần so với ước tính cũ.

Dù có tốc độ tiến hóa cực nhanh trong thời gian ngắn, để sống sót, virus phải duy trì thích nghi cao với vật chủ. Điều này đặt ra giới hạn với khả năng tích lũy đột biến mà không ảnh hưởng tới độc lực của chúng. Do đó, tốc độ tiến hóa của virus chậm dần theo thời gian. Nghiên cứu mới lần đầu tiên tái tạo thành công mô hình tiến hóa trên.

"Chúng tôi phát triển phương pháp cho phép tìm ra độ tuổi của virus theo thang thời gian dài hơn và đúng với giả định tốc độ tiến hóa phụ thuộc vào thang thời gian đo lường. Ước tính 21.000 năm dựa trên dữ liệu trình tự virus khá trùng khớp với phân tích gần đây, trong đó tập dữ liệu hệ gene người hé lộ loài người từng nhiễm một loại virus corona cổ đại vào cùng khoảng thời gian", nhà nghiên cứu Mahan Ghafari ở Đại học Oxford, cho biết. Khung tiến hóa do nhóm nghiên cứu phát triển cũng cho phép đưa ra ước tính tin cậy về độ phân hóa của virus theo thang thời gian lớn.

Không chỉ phục dựng lịch sử tiến hóa của virus liên quan tới nCoV, mô hình mới còn tập trung vào nhiều loại virus AND và ARN khác. Mô hình dự đoán virus viêm gan C (HCV), nguyên nhân hàng đầu gây bệnh gan trên thế giới, đã tuần hoàn gần 500.000 năm. HCV có thể đã lan khắp thế giới theo cuộc di cư từ châu Phi của người hiện đại cách đây khoảng 150.000 năm. Các kiểu gene khác nhau của HCV đặc hữu ở quần thể người tại Nam Á, Đông Nam Á và Trung Phi có thể bắt nguồn từ khoảng thời gian này.

"Với kỹ thuật mới, chúng tôi có thể xem xét rộng hơn nhiều virus khác, đánh giá lại thang thời gian tiến hóa của chúng và tìm hiểu thêm về quan hệ với vật chủ, yếu tố chủ chốt giúp khám phá khả năng gây bệnh của virus", giáo sư Simmonds ở Đại học Oxford, chia sẻ.