Tranh cãi về năng lượng hạt nhân ở châu Âu

Vấn đề năng lượng hạt nhân đang gây tranh cãi ở châu Âu vì một số quốc gia chấp nhận, trong khi những nước khác coi là rủi ro. Việc Ủy ban châu Âu coi đây như một nguồn năng lượng xanh càng tạo ra sự chia rẽ trên khắp EU.

Theo mạng tin Euractiv.it (Italy), là nước phản đối hạt nhân, quan điểm của Đức được củng cố hơn nữa khi Thủ tướng Olaf Sholz khẳng định lập trường của ông rằng hạt nhân không có chỗ trong cơ cấu năng lượng của Berlin. Trong khi đó, Italy tuyên bố sẽ tăng tốc độ hội nhập năng lượng hạt nhân để nỗ lực thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh.

Như vậy, vấn đề năng lượng hạt nhân đang gây tranh cãi vì một số quốc gia chấp nhận, trong khi những nước khác coi là rủi ro. Việc Ủy ban châu Âu coi đây như một nguồn năng lượng xanh càng tạo ra sự chia rẽ trên khắp EU, khi các quốc gia bất đồng về việc liệu nó có thực sự được coi là "xanh và bền vững" hay không.

Trong bối cảnh cuộc xung đột ở Ukraine, nỗ lực thay thế khí đốt của Nga bằng các nguồn cung khác, nhu cầu kiểm soát chi phí năng lượng tăng vọt và tham vọng lớn về việc loại bỏ nhiên liệu hóa thạch, một số quốc gia châu Âu đã phải đánh giá lại quan điểm của mình, thậm chí với một số trường hợp, muốn quay trở lại với năng lượng hạt nhân. Tuy nhiên, Đức không nằm trong số đó.

Cuối tuần trước, Thủ tướng Đức Olaf Scholz cho biết họ sẽ không hồi sinh năng lượng hạt nhân sau những lời kêu gọi của đảng Dân chủ Tự do (FDP), một phần trong liên minh cầm quyền.

Các nhà máy điện hạt nhân cuối cùng của Đức, Isar 2, Emsland và Neckarwestheim 2, đã ngừng hoạt động vào tháng 4/2023 bất chấp giá năng lượng tăng vọt và lo ngại về một mùa đông lạnh giá sắp tới. Chính phủ Đức khẳng định rằng việc loại bỏ dần hạt nhân, bắt đầu từ năm 2000, sẽ giúp nước này an toàn hơn vì những rủi ro về hạt nhân là không thể kiểm soát được.

Trong một cuộc phỏng vấn, ông Scholz nhấn mạnh việc sử dụng năng lượng hạt nhân trong cơ cấu năng lượng của Đức không còn là một lựa chọn. Thủ tướng Scholz nói: “Ở Đức ngày nay, chủ đề về năng lượng hạt nhân đã chết". Tuyên bố của nhà lãnh đạo Đức được đưa ra sau khi đại diện của FDP kêu gọi ngừng việc tháo dỡ các lò phản ứng vẫn còn có thể sử dụng để kích hoạt lại chúng.

Những khác biệt về việc liệu năng lượng hạt nhân có nên tiếp tục được sử dụng ở Đức hay không đã dẫn đến căng thẳng nghiêm trọng trong liên minh cầm quyền, đặc biệt là giữa FDP và đảng Xanh phản đối hạt nhân.

Tuy nhiên ở Italy, mọi chuyện dường như đang đi theo hướng ngược lại. Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Giao thông vận tải Italy Matteo Salvini đã công bố ý định thúc đẩy sản xuất năng lượng có nguồn gốc hạt nhân, lập luận rằng điều này cũng sẽ tuân thủ các chính sách năng lượng xanh do EU đưa ra.

Italy "nói không" với năng lượng hạt nhân trong cuộc trưng cầu dân ý vào ngày 8/11/1987, dẫn đến việc đóng cửa một số nhà máy điện hạt nhân. Tuy nhiên, cuộc trưng cầu dân ý không đưa ra bất kỳ lệnh cấm nào và cũng không áp đặt lệnh cấm đối với việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân.

Năng lượng hạt nhân hiện nhận được sự ủng hộ rộng rãi từ các đảng chính trong liên minh cầm quyền, trong đó có đảng Fratelli d'Italia của Thủ tướng Italy Giorgia Meloni.

"Vũng lầy" năng lượng châu Âu

Trong khi Đức, cường quốc quan trọng nhất châu Âu, đi đầu trong phong trào chống năng lượng hạt nhân thì Áo cũng kiên quyết phản đối. Vào tháng 11/2022, Vienna đã kiện Ủy ban châu Âu về việc cấp "thẻ xanh" cho năng lượng hạt nhân thông qua cơ chế tài chính bền vững của EU.

Vào thời điểm đó, Bộ trưởng Môi trường Leonore Gewessler cho biết Áo sẽ tiếp tục lập trường chống hạt nhân đối với các nước láng giềng, mặc dù nước này tiếp tục phụ thuộc vào khí đốt của Nga, vẫn mua gần như mức trước xung đột ở Ukraine.

Với Pháp, tuần trước, Tổng thống nước này Emmanuel Macron đã chỉ trích lập trường của Đức, cáo buộc Berlin cố tình đi ngược lại sự chấp nhận ngày càng tăng về năng lượng hạt nhân ở châu Âu.

Ông Macron nói: “Sẽ là một sai lầm lịch sử nếu giảm tốc độ đầu tư vào năng lượng hạt nhân ở châu Âu, đặc biệt nếu điều này dẫn đến việc sử dụng nhiều than hơn”. Pháp cũng đang là nước đóng vai trò quan trọng trong "liên minh hạt nhân" và tuyên bố rõ rằng “năng lượng hạt nhân của Pháp là không thể thương lượng và sẽ không bao giờ có thể thương lượng”.

Về phần mình, Bỉ gần đây đã tạm dừng việc loại bỏ hoàn toàn hạt nhân dự kiến hoàn thành vào năm 2025 do những thách thức pháp lý và cuộc xung đột Nga - Ukraine đang diễn ra. Bỉ đã chọn hoãn việc đóng cửa hai lò phản ứng trong 10 năm, và liệu việc đóng cửa này có tiếp tục hay không vẫn còn phải chờ xem.

Ở các khu vực khác của châu Âu, năng lượng hạt nhân là một phần quan trọng trong cơ cấu năng lượng và các nước đó không có dấu hiệu muốn loại bỏ dần hạt nhân. Ví dụ, Bulgaria, CH Séc, Slovakia, Slovenia và Croatia đều có các lò phản ứng hạt nhân đang hoạt động. Các nước này có rất ít động lực để loại bỏ dần năng lượng hạt nhân và chủ yếu đang xem xét mở rộng năng lực của mình.

Với Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha, cả hai nước đều kiên quyết phản đối năng lượng hạt nhân. Tuy nhiên, sự thay đổi chính phủ ở Tây Ban Nha có thể kéo dài tuổi thọ của các nhà máy hạt nhân ở nước này. Trong khi Bồ Đào Nha phụ thuộc vào thủy điện thì Tây Ban Nha tiếp tục nhập khẩu khí đốt của Nga với khối lượng tăng gấp đôi trong tháng 5 năm nay.

Tại các quốc gia ngoài EU, sau cuộc gặp giữa Thủ tướng Albania Edi Rama và người đồng cấp Meloni, được cho là đang xem xét hợp tác về năng lượng hạt nhân. Chủ đề này đã được nêu lên nhiều lần kể từ năm 1991, nhưng chưa có kế hoạch chắc chắn nào được đưa ra.

Với tuyên bố mới nhất của Đức và kế hoạch tái kích hoạt của Italy, châu Âu có thể sớm chia thành hai phe: các quốc gia chọn hạt nhân và các quốc gia phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, đặc biệt là khí đốt của Nga.