Triển vọng nào cho xuất khẩu năm 2021?

Các địa phương phía Nam giãn cách kéo dài; nhiều địa phương phía Bắc còn tiềm ẩn nguy cơ lây lan dịch bệnh là những yếu tố đã và đang ảnh hưởng đến hoạt động xuất khẩu trong thời gian tới. Nhằm làm rõ hơn vấn đề này, phóng viên đã có cuộc trao đổi với ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương).

Thưa ông, các tỉnh, thành phố phía Nam là khu vực hội tụ nhiều doanh nghiệp (DN) xuất khẩu tỷ USD, việc giãn cách xã hội kéo dài đã ảnh hưởng như thế nào đến tình hình xuất khẩu của khu vực này?

Trong nửa đầu năm 2021, 19 tỉnh, thành phố ở khu vực phía Nam đang áp dụng các biện pháp giãn cách xã hội theo Chỉ thị 16 của Chính phủ đã đóng góp 45% vào trị giá xuất khẩu cả nước với 79 tỷ USD.

Hiện việc áp dụng Chỉ thị 16 với những yêu cầu nghiêm ngặt, các DN phải đáp ứng được các điều kiện sản xuất "3 tại chỗ" hoặc "một cung đường, hai điểm đến" thì mới được phép duy trì sản xuất. Tuy nhiên, qua thực tế một tháng vừa qua, số lượng các DN có khả năng áp dụng các biện pháp kể trên rất ít và số lượng DN phải dừng hoạt động khá đông. Theo thống kê của Ban Quản lý các khu công nghiệp và chế xuất TP. Hồ Chí Minh, chỉ có khoảng 600 DN của thành phố tiếp tục hoạt động nhờ áp dụng chế độ này, một con số quá ít ỏi so với hàng chục nghìn DN của thành phố. DN ngừng hoạt động sẽ không đáp ứng được đơn hàng xuất khẩu. Trong khi kinh tế thế giới đang trên đà phục hồi, nhu cầu hàng hóa rất lớn, việc không tham gia được vào chuỗi cung ứng và không đáp ứng được đơn hàng là thiệt thòi, ảnh hưởng nhiều đến DN trong thời gian tới.

Ngoài ra, một trong những thách thức khác hiện nay chính là thiếu lao động khi nhiều lao động đã trở về địa phương. Chi phí nguyên liệu đầu vào, logistics tăng cao là vấn đề rất lớn của DN. Ở trong nước, các phương tiện vận tải đường bộ cũng đang gặp nhiều khó khăn trong di chuyển.

Vậy còn ở khu vực phía Bắc, sau thời gian gián đoạn vì dịch bệnh, DN của các địa phương như Bắc Ninh, Bắc Giang đang khôi phục sản xuất tương đối mạnh mẽ. Xin ông cho biết đánh giá về khả năng hồi phục đà xuất khẩu của các địa phương này?

Đối với Bắc Ninh, vào tháng 6, khi bùng phát dịch thì xuất khẩu đã sụt giảm khoảng 19%. Tuy nhiên, tháng 7, khi đã kiểm soát dịch bệnh thì xuất khẩu đã tăng hơn 65%. Tương tự như vậy, với Bắc Giang, dịch bệnh khiến xuất khẩu giảm 31% nhưng sau khi dịch được khống chế thì xuất khẩu đã tăng trưởng đến 79,8%.

Tuy nhiên, trong môi trường sản xuất tập trung, số lượng nhân công lớn, những tỉnh này tiềm ẩn nguy cơ rất lớn về dịch bệnh, nhất là biến chủng Delta có tốc độ lây lan rất nhanh. Vì vậy yêu cầu hàng đầu hiện nay vẫn là phải triển khai nhanh chóng việc tiêm vắc-xin cho người lao động, lực lượng vận chuyển và những khâu khác trong chuỗi cung ứng hàng hóa.

Trong bối cảnh khó khăn như vậy, những giải pháp nào sẽ được Bộ Công Thương thực hiện để hỗ trợ cho các DN giảm bớt khó khăn trong hoạt động sản xuất, xuất khẩu, thưa ông?

Khi dịch bệnh diễn biến căng thẳng ở phía Nam, Bộ Công Thương đã thành lập "Ban Chỉ đạo cung ứng hàng hóa, dịch vụ thiết yếu cho các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương phía Nam trong bối cảnh dịch Covid-19 diễn biến phức tạp", sau này đổi tên thành "Ban Chỉ đạo cung ứng hàng hóa, dịch vụ thiết yếu và hỗ trợ duy trì sản xuất, kinh doanh cho các tỉnh, thành phố trên cả nước trong bối cảnh dịch Covid-19 diễn biến phức tạp". Ngay sau đó, Bộ đã thành lập Tổ công tác đặc biệt gồm đại diện các cục, vụ thuộc Bộ liên tục làm việc với các DN phía Nam, nắm bắt khó khăn và tham mưu Bộ để tham mưu với Chính phủ các giải pháp tháo gỡ khó khăn như: Vận chuyển hàng hóa thiết yếu; đề xuất tiêm vắc-xin cho đội ngũ vận chuyển, logistics; đề xuất tạo "luồng xanh" đường thủy… Từ Tổ công tác đặc biệt miền Nam, hiện nay, Bộ Công Thương đã thành lập Tổ công tác đặc biệt miền Bắc và miền Trung. Các Tổ công tác đang tập trung tháo gỡ khó khăn để phục vụ sản xuất của DN, qua đó giúp lấy lại đà tăng trưởng trong sản xuất, đóng góp cho hoạt động xuất khẩu.

Ngoài ra, Bộ Công Thương cũng liên tục tổ chức các hoạt động xúc tiến thương mại, kết nối các DN trong bối cảnh dịch bệnh. Đồng thời, tích cực đưa hàng hóa tiêu thụ trên các nền tảng thương mại điện tử. Các hoạt động này đã giúp tiêu thụ rất tốt nông sản cho các địa phương: Bắc Giang, Hải Dương, Sơn La, các tỉnh, thành phố phía Nam…

Với những thuận lợi và thách thức đan xen, theo ông, kết quả xuất khẩu năm 2021 có thể dự báo theo hướng nào?

Để dự báo về kết quả xuất khẩu của nước ta trong năm 2021 sẽ rất khó bởi phụ thuộc rất lớn vào kết quả khống chế dịch bệnh. Tuy nhiên, tôi tin rằng với tiềm lực, kinh nghiệm tích lũy được trong thời gian vừa qua, cộng với những thuận lợi từ các hiệp định thương mại tự do và uy tín mà DN đã thiết lập được thì sẽ nhanh chóng lấy lại đà phục hồi xuất khẩu trong thời gian tới.

Xin cảm ơn ông!