Ùn tắc hàng hoá tại các cửa khẩu biên giới: Cơ hội để đường sắt “chia lửa” với đường bộ

Trước tình trạng hàng hóa bị ùn ứ nhiều, Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) yêu cầu phải tìm giải cách gỡ khó. Trong đó thúc đẩy vận tải hàng hóa từ phía Nam, cũng như hàng xuất đi Trung Quốc, châu Âu bằng đường sắt...

Ngày 9/1, một số doanh nghiệp Việt cho biết đã được bạn hàng phía Trung Quốc thông báo tạm ngưng nhập bằng đường biển từ nay đến khi có quyết định mới. Hiệp hội rau quả Việt Nam cũng thông tin, hơn tuần nay hoạt động xuất khẩu bằng đường biển sang Trung Quốc của các doanh nghiệp đang rất chậm. Nhiều đơn hàng còn lênh đênh trên biển chưa cập cảng và có nguy cơ tổn thất cộng dồn.

Đường sắt có thể chuyên chở 80 container hàng hóa mỗi ngày vào Trung Quốc

Trong khi xuất nhập khẩu qua cửa khẩu đường bộ gặp nhiều khó khăn, tại ga đường sắt liên vận Quốc tế Lào Cai, hoạt động xuất nhập khẩu ghi nhận mức tăng trưởng mạnh. Kết thúc năm 2021, giá trị hàng hóa xuất nhập khẩu qua đây đạt 453 triệu USD. Theo ông Hoàng Đình Tứ, Trưởng Ga liên vận quốc tế Lào Cai, do duy trì cơ chế phối hợp, đảm bảo các quy định phòng, chống dịch nên hoạt động xuất nhập khẩu trong năm 2021 qua cửa khẩu đường sắt không gặp trở ngại. Một số mặt hàng quá cảnh đã bắt đầu được lưu thông qua ga liên vận.

Mặc dù tăng trưởng cao, nhưng theo nhận định, lượng hàng hóa vận chuyển qua ga đường sắt quốc tế vẫn thấp so với năng lực thực tế. Dự án đấu nối ray ga Lào Cai - ga Hà Khẩu Bắc (Trung Quốc) với tổng mức đầu tư trên 2.200 tỷ đồng đang được xem xét, phê duyệt chủ trương đầu tư được kỳ vọng giải tỏa ách tắc, nâng cao năng lực vận tải đường sắt.

“Tôi mong muốn Chính phủ sẽ quan tâm để dự án này sớm được triển khai, từ đó nâng cao sản lượng liên vận quốc tế. Cùng đó, Việt Nam và Trung Quốc đang nghiên cứu xem xét chuyển xuất nhập khẩu một số mặt hàng nông sản từ đường bộ sang đường sắt. Nếu phương án này khả thi sẽ góp phần giảm thiểu ách tắc cho cửa khẩu đường bộ, khai thác tối đa năng lực vận chuyển hàng hóa bằng đường sắt”, ông Tứ bày tỏ.

Tại cuộc họp với Phó Thủ tướng Chính phủ diễn ra chiều 8/1, Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông một lần nữa khẳng định, hoàn toàn có thể xuất khẩu qua đường sắt, đường biển sang Trung Quốc. Riêng đường sắt, có thể chuyên chở 80 container hàng hóa mỗi ngày vào thị trường này. Tuy nhiên, phải là xuất chính ngạch, có hồ sơ đầy đủ.

Nói về năng lực vận tải hàng hoá của đường sắt, ông Đặng Sỹ Mạnh, Tổng giám đốc Tổng công ty Đường sắt Việt Nam thông tin, năm 2021 mặc dù vận tải đường sắt chịu ảnh hưởng nặng nề do dịch COVID-19 nhưng hàng liên vận quốc tế, trong đó có hàng đi châu Âu tăng trưởng 2 con số. Cụ thể, dự kiến cả năm 2021, hàng liên vận quốc tế xuất qua cả hai ga cửa khẩu Lào Cai và Đồng Đăng đạt hơn 508.000 tấn, tăng khoảng 32% so cùng kỳ 2020; Doanh thu tăng khoảng 2%. Chiều hàng nhập liên vận quốc tế dự kiến đạt hơn 635.000 tấn, tăng hơn 38% so cùng kỳ 2020; Doanh thu tăng khoảng 16%.

Vị Tổng giám đốc cho biết thêm, đơn vị cũng đã tổ chức được các đoàn tàu đi thẳng từ Việt Nam sang châu Âu, sản lượng vận chuyển container liên vận quốc tế tăng hơn 100% so với cùng kỳ; Mở thêm được các đoàn tàu chuyên tuyến container đến các thành phố của Trung Quốc. Đường sắt cũng đang tập trung vào việc vận chuyển hàng hóa bằng tàu chuyên tuyến, tăng tỷ trọng vận tải hóa bằng container và đẩy mạnh vận chuyển hàng liên vận quốc tế giữa Việt Nam - Trung Quốc và quá cảnh đi châu Âu, Nga, Mông Cổ, các nước Trung Á....

Vướng ở đâu “gỡ”ngay ở đó

Theo ông Đặng Sỹ Mạnh, còn có một số khó khăn nhất định nên đường sắt chưa phát huy được, nhất là do lượng hàng hóa tăng trưởng mạnh liên tục qua các năm nên đến thời điểm này đã có hiện tượng ùn tắc tại cửa khẩu các ga và các ga sâu trong nội địa của cả hai nước. Các ga trên tuyến Bắc - Nam hạ tầng kho, bãi, đường bộ vào ga cũng xuống cấp, năng lực rất hạn chế, không đáp ứng được yêu cầu đầu tư thiết bị bốc xếp, xe container tải trọng lớn ra vào nên gây nhiều khó khăn trong việc thu hút hàng container vận chuyển từ phía Nam ra, cũng như xuất qua Trung Quốc bằng đường sắt. Để tháo gỡ các khó khăn này, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam đề xuất các giải pháp ngắn hạn. Trong đó, khẩn trương chuẩn bị hạ tầng, tăng năng lực xếp dỡ các bãi hàng tại các ga như: Kép, Đông Anh, Yên Viên để nâng năng lực sức chứa hàng hóa, container nhằm giải tỏa ách tắc cho các ga Đồng Đăng, Lào Cai.

Tổng công ty Đường sắt Việt Nam kiến nghị Bộ GTVT báo cáo Chính phủ để làm việc với phía Trung Quốc cho phép hoạt động kiểm dịch tại ga Bằng Tường để tiếp nhận hàng nông sản, hoa quả từ Việt Nam sang bằng đường sắt. Bổ sung thêm các ga liên vận quốc tế tại khu vực miền Trung và phía Nam để hàng hóa xuất nhập khẩu đi bằng đường sắt được làm thủ tục hải quan sâu trong nội địa, góp phần giảm ách tắc tại các ga biên giới.

Để tháo gỡ khó khăn, giải tỏa ách tắc vận tải đường bộ tại các cửa khẩu biên giới với Trung Quốc, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể cho rằng, đây là thời điểm tốt để ngành vận tải hàng hóa đường sắt “chia lửa” với vận tải đường bộ. Hiện các cửa khẩu đường bộ đang ách tắc, trong khi hàng hóa qua các ga đường sắt biên giới vẫn thông suốt cho thấy thuận lợi của vận tải đường sắt. Không chỉ hàng qua lại biên giới, hàng đi châu Âu bằng đường sắt thời gian cũng ngắn hơn đường biển, chi phí thấp hơn 50%. Người đứng đầu ngành GTVT yêu cầu phải tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy vận tải hàng hóa từ phía Nam, cũng như hàng xuất đi châu Âu bằng đường sắt.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể đặc biệt lưu ý các đơn vị nghiên cứu thúc đẩy kết nối hạ tầng đường sắt kết nối với Lào, Trung Quốc, nhất là đường sắt kết nối Lào với tuyến đường sắt Bắc - Nam hiện có để đẩy mạnh khai thác hàng quá cảnh từ Lào sang. Bộ trưởng GTVT cũng yêu cầu Tổng công ty Đường sắt Việt Nam chủ động đề xuất các giải pháp, cơ chế cụ thể, báo cáo Bộ GTVT để trên cơ sở đó Bộ GTVT xem xét, báo cáo Chính phủ, làm việc với các Bộ, ngành.