Xây dựng các đặc khu nhằm phát triển KT - XH gắn với đảm bảo độc lập, chủ quyền quốc gia

Sáng 17/6, tại cuộc tiếp xúc với cử tri 2 quận Thanh Xuân, Hà Đông (Hà Nội) sau kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa XIV, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng cho biết, Đảng, Nhà nước có chủ trương xây dựng đặc khu từ những năm 90 thế kỷ trước. Thủ tướng Võ Văn Kiệt thời đó đã khảo sát Vân Phong (Khánh Hòa), học hỏi kinh nghiệm quốc tế, thí điểm cơ chế nhằm thu hút đầu tư.

“Đây là vấn đề rất khó, mới, nhạy cảm nên chúng ta làm rất thận trọng”, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nói với chủ trương đó, Hiến pháp đã ghi thành lập đặc khu kinh tế. Làm thế nào để hiệu quả, vừa phát huy sức mạnh trong và ngoài nước nhưng mà phải giữ được độc lập, chủ quyền quốc gia là chủ trương nhất quán của Đảng, nhà nước, chính phủ trong xây dựng các đặc khu.

Ngày 2/8/2017, Thường trực Chính phủ đã có cuộc họp, thảo luận về dự án Luật Đơn vị hành chính- kinh tế đặc biệt. Ảnh: VGP/Quang Hiếu

Định hướng chiến lược phát triển kinh tế- xã hội tại các Đại hội VIII, X, XI và XII của Đảng, đặc biệt, gần đây là Nghị quyết số 11- NQ/TW ngày 3/6/2017 về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) đã xác định “xây dựng một số đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt với thể chế vượt trội để tạo cực tăng trưởng và thử nghiệm đổi mới, hoàn thiện tổ chức bộ máy thuộc hệ thống chính trị". Trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước, chúng ta cũng đã có kinh nghiệm nhất định trong xây dựng và quản lý một số đặc khu như đặc khu Hồng Gai, đặc khu Vũng Tàu- Côn Đảo, các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu kinh tế... Đây là tiền đề quan trọng để xây dựng các đơn vị hành chính- kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong và Phú Quốc.

Thực tế cho thấy, nhiều quốc gia trên thế giới đã phát triển thành công nhiều mô hình như: “đặc khu kinh tế”, “đặc khu hành chính”, “thành phố tự do”, “thành phố công nghiệp- công nghệ cao thông minh”… với cơ chế, chính sách mở, thông thoáng và ưu đãi hơn. Các mô hình này đã trở thành khu vực phát triển có sức lan tỏa, tạo động lực cho cả nền kinh tế phát triển, đặc biệt, các mô hình này tiếp tục được các quốc gia thực hiện thành công như ở Dubai, Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản… Hiện nay, các nước tiếp tục hoàn thiện, phát triển với quy mô lớn hơn và có mức độ tự do, ưu đãi và cạnh tranh cao hơn trên nhiều lĩnh vực nhằm mục tiêu thu hút đầu tư, phát triển kinh tế - xã hội.

Nền kinh tế nước ta đang có dấu hiệu phát triển chậm lại, năng lực cạnh tranh thấp, việc khai thác các tiềm năng, lợi thế tự nhiên và nguồn lực của đất nước đã dần tới hạn, môi trường đầu tư của Việt Nam cũng đang mất dần tính hấp dẫn do bị cạnh tranh quốc tế mạnh mẽ.

Trong khi đó, đất nước ta có những điều kiện thuận lợi như: Giàu tiềm năng phát triển kinh tế biển, thể chế chính trị và xã hội ổn định, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đang dần được hoàn thiện theo hướng hiện đại, hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, có thị trường với dân số hơn 90 triệu người và sức mua tăng khá nhanh, kinh tế tăng trưởng khá, kết cấu hạ tầng đang được hoàn thiện, kết nối ngày càng thuận lợi giữa các vùng trong cả nước, với khu vực và quốc tế.

Các khu vực Vân Đồn, Bắc Vân Phong và Phú Quốc đều có vị trí chiến lược về kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và có điều kiện tự nhiên thuận lợi, khí hậu ôn hòa, có tiềm năng phát triển một số ngành, nghề có thể cạnh tranh quốc tế nếu có được thể chế, chính sách về kinh tế, hành chính, tư pháp phù hợp và vượt trội so với trong nước và quốc tế. Các địa bàn nêu trên có tính chất đại diện cho 3 miền Bắc, Trung, Nam, đều là khu vực đảo còn hoang sơ, đời sống nhân dân còn nhiều khó khăn.

Chính vì thế, việc xây dựng mô hình đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt ở nước ta với các cơ chế, chính sách về hành chính và kinh tế đột phá, cạnh tranh quốc tế, tạo mô hình động lực phát triển mới, có tác động lan tỏa tích cực ra các vùng và cả nước là hết sức cần thiết và cấp bách. Bộ Chính trị đã đồng ý chủ trương xây dựng các Đề án đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt tại Vân Đồn (Quảng Ninh), Bắc Vân Phong (Khánh Hòa) và Phú Quốc (Kiên Giang). Thực hiện chủ trương này, kể từ năm 2012, các địa phương đã tích cực xây dựng và hoàn thiện các Đề án. Thủ tướng Chính phủ, Ban cán sự đảng Chính phủ và Chính phủ đã 4 lần họp bàn, thảo luận và nhất trí trình Bộ Chính trị xây dựng mô hình 3 đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt tại Tờ trình số 10/TTr-BCSĐ ngày 24/01/2017 của Ban cán sự đảng Chính phủ về các Đề án. Theo đó, Ban cán sự đảng Chính phủ kiến nghị Bộ Chính trị cho phép thành lập 3 đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc và Chính phủ cũng đã chỉ đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với Bộ Nội vụ và UBND các tỉnh, các bộ, cơ quan liên quan lập đề nghị xây dựng dự án Luật đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt báo cáo Chính phủ trình Quốc hội xem xét, quyết định (Nghị quyết số 103/NQ-CP ngày 05/12/2016 của Chính phủ về phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 11/2016).

Cảng Cái Rồng (Vân Đồn) là nơi trung chuyển hàng hóa và hành khách đi các đảo.

Để xây dựng và phát triển các đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong và Phú Quốc theo lộ trình thực hiện đã được Ban Cán sự đảng Chính phủ báo cáo Bộ Chính trị thì cần thiết phải xây dựng dự án Luật Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt trong thời gian tới. Mục tiêu là nhằm thể chế hóa chủ trương, quan điểm của Đảng, chính sách của Nhà nước, cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp năm 2013, Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015, Luật Đầu tư năm 2014 và Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 và bổ sung quy định còn thiếu, xây dựng một mô hình phát triển mới với cơ chế, chính sách có tính đột phá để cải thiện môi trường đầu tư, nâng cao sức cạnh tranh thu hút đầu tư và đẩy nhanh quá trình phát triển kinh tế.

Sau khi tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, các nhân sỹ, trí thức và các tầng lớp nhân dân, tại kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XIV, Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thống nhất lùi việc thông qua Dự án Luật này tại kỳ họp tới để có thêm thời gian nghiên cứu, hoàn thiện. Đây là một quyết định đúng đắn, thể hiện sự nghiêm túc, cầu thị và trách nhiệm của Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội đối với trước những ý kiến tâm huyết của các đại biểu Quốc hội, nhân sỹ trí thức và các tầng lớp nhân dân cả nước trong quá trình xây dựng dự án luật này. Đây cũng sẽ là cơ sở để dự án luật được hoàn thiện hơn, đáp ứng được các yêu cầu, nguyện vọng của nhân dân về xây dựng thành công 3 đặc khu, giữ vững an ninh quốc phòng và chủ quyền quốc gia.

Bảo Bình