Xây dựng khung pháp lý quản lý tiền ảo, tài sản ảo

Hiện nay, EU và nhiều quốc gia như: Nhật Bản, Mỹ, Trung Quốc, Thái Lan, Singapore,... đã xây dựng chính sách, khuôn khổ pháp lý cho tài sản số nói chung, tài sản ảo, tiền ảo nói riêng. Tại Việt Nam, từ năm 2017, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định phê duyệt Đề án Hoàn thiện khung pháp lý để quản lý, xử lý đối với các loại tài sản ảo, tiền điện tử, tiền ảo.

Mới đây nhất, ngày 23/2/2024, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 194/QĐ-TTg về việc ban hành Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện cam kết của Chính phủ Việt Nam về phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố và tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt; trong đó, Thủ tướng giao Bộ Tài chính và các bộ, ngành liên quan xây dựng khung pháp lý đối với tài sản ảo và các tổ chức cung ứng dịch vụ tài sản ảo, thực hiện trong tháng 5/2025.

Xu thế không thể đảo ngược

Theo báo cáo gần đây của Crypto Crunch App, Việt Nam xếp thứ 3 trong bảng xếp hạng về lượng người nắm giữ tiền ảo trên thế giới, với hơn 1/4 dân số sở hữu tiền ảo (hơn 26 triệu người). Trong khi đó, thông tin từ Hiệp hội Blockchain Việt Nam cũng cho thấy, Việt Nam nằm trong nhóm nước dẫn đầu về khối lượng giao dịch tiền mã hóa (đứng trong tốp 5 quốc gia có khối lượng giao dịch cao nhất trên sàn Binance). Tổng giá trị tiền mã hóa Việt Nam nhận về là hàng chục tỷ USD.

Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam Phan Đức Trung nhấn mạnh: Tài sản ảo là xu thế chung không thể đảo ngược của thế giới. Tổng giá trị tài sản ảo dự kiến sẽ chiếm tới 10% GDP toàn cầu, lên tới 16.000 tỷ USD vào năm 2030. “Việc cấm tài sản ảo là không khả thi. Thay vào đó, chúng tôi cho rằng, cần phải nhanh chóng ban hành các quy định quản lý tài sản ảo và các tổ chức cung ứng dịch vụ tài sản ảo phù hợp với tiêu chuẩn phòng chống rửa tiền của Lực lượng đặc nhiệm tài chính FATF nhằm đưa Việt Nam ra khỏi danh sách Xám theo Quyết định số 194/QĐ-TTg ngày 23/2/2024 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành Kế hoạch hành động quốc gia nhằm thực hiện cam kết của Chính phủ Việt Nam về phòng, chống rửa tiền”, ông Phan Đức Trung khẳng định.

Hiện nay, hoạt động giao dịch tiền ảo tại Việt Nam thông qua các sàn giao dịch đang diễn ra khá sôi động, với các loại tiền số phổ biến như Bitcoin, Ethereum,... Đối với nhà cung cấp dịch vụ tài sản ảo, hiện có hai loại hình chính là sàn giao dịch tập trung và sàn giao dịch phi tập trung.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Nguyễn Quốc Hùng, Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho hay, nhiều giao dịch tiền ảo vẫn được thực hiện thông qua tài khoản ngân hàng. Đây là các giao dịch đáng ngờ cần được báo cáo, song do chưa có hành lang pháp lý, nên các giao dịch này là thỏa thuận dân sự, ngân hàng hiện không thể can thiệp. “Giám sát, quản lý tiền mã hóa là nhiệm vụ cấp bách trong giai đoạn hiện nay, mà muốn quản lý được dòng tiền này thì trước hết phải có khung khổ pháp lý”, Tiến sĩ Nguyễn Quốc Hùng khẳng định.

Sớm xây dựng hành lang pháp lý

Theo nhìn nhận của Phó Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam, nguyên Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Việt Nam Nguyễn Đoan Hùng, trong bối cảnh Việt Nam bị đưa vào danh sách giám sát tăng cường (danh sách Xám) của Lực lượng đặc nhiệm tài chính về chống rửa tiền (FATF), việc hoàn thiện khung khổ pháp lý quản lý tài sản ảo càng cấp bách hơn. Bên cạnh đó, từ thực tiễn vận hành của tài sản ảo, cũng đòi hỏi phải có khung pháp lý.

Cũng theo các chuyên gia, việc thiếu khung pháp lý về tiền ảo, tài sản ảo khiến các hoạt động lừa đảo liên quan đến tiền ảo bùng nổ, trong khi Nhà nước thất thu thuế. Vì vậy, việc xây dựng chính sách quản lý về tài sản ảo, tiền ảo là rất cấp thiết.

Trên quan điểm cần phải nhanh chóng ban hành các quy định quản lý tài sản ảo và các tổ chức cung ứng dịch vụ tài sản ảo phù hợp với tiêu chuẩn phòng chống rửa tiền, Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam Phan Đức Trung đưa ra 3 đề xuất đối với các đơn vị liên quan đến tài sản ảo và các tổ chức cung ứng dịch vụ tài sản ảo, bao gồm: Thứ nhất, cộng đồng và các tổ chức cung ứng dịch vụ tài sản ảo tích cực đề xuất các giải pháp và phối hợp với các cơ quan quản lý, hiệp hội nghề nghiệp trong các vấn đề hoàn thiện cơ sở pháp lý tài sản và tổ chức cung ứng dịch vụ tài sản ảo. Thứ hai, hỗ trợ các hoạt động phổ biến nhận thức cộng đồng ở khối tư nhân như Quyết định số 194/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 23/2/2024 thông qua việc chuẩn bị các chương trình đào tạo cho khách hàng của mình, chứng minh các quy trình tuân thủ và phối hợp với các đơn vị triển khai các hoạt động bảo vệ lợi ích cộng đồng chống lừa đảo. Thứ ba, cùng hội nghề nghiệp chủ động sẵn sàng đóng thuế và đề xuất các giải pháp được đóng thuế để khẳng định vai trò của tài sản ảo và các tổ chức cung ứng dịch vụ tài sản ảo đóng góp vào nền kinh tế đất nước.

Giám đốc Phát triển Kinh doanh toàn cầu VASP CoinEx Joe Tu cũng cho biết, đơn vị này cam kết tuân thủ đầy đủ các quy định pháp lý và đạo đức tại Việt Nam, nhất là các quy định về phòng chống rửa tiền. CoinEx bày tỏ sự tuân thủ thông qua việc cam kết hỗ trợ chương trình truy vết các dự án có dấu hiệu lừa đảo ChainTracer do Hiệp hội Blockchain Việt Nam khởi xướng, nhằm bảo vệ người dùng và giảm thiểu hậu quả từ việc lợi dụng công nghệ Blockchain cho mục đích xấu, làm xói mòn lòng tin của xã hội.

CoinEx đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng và đề nghị tăng cường hợp tác quốc tế và chia sẻ thông tin giữa các cơ quan quản lý, cơ quan thực thi pháp luật và những đơn vị doanh nghiệp có liên quan nhằm tạo điều kiện cho các tổ chức cung ứng dịch vụ tài sản ảo tuân thủ chặt chẽ pháp luật một cách hiệu quả hơn.

Trong khi đó, đại diện Remitano, một đơn vị cung ứng dịch vụ tài sản ảo đã hiện diện hơn 10 năm cho biết, đơn vị này mong muốn khung pháp lý tài sản ảo tại Việt Nam có thể được sớm hoàn thiện theo xu hướng chung của thế giới. “Việc hoàn thiện khung pháp lý theo hướng tạo điều kiện tích cực cho các tổ chức cung ứng dịch vụ tài sản ảo hoạt động và phát triển sẽ khuyến khích các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư tại Việt Nam, đưa Việt Nam trở thành điểm đến công nghệ tại khu vực”, đại diện Remitano nhấn mạnh.