Âm vang lò giếng Mông Dương

Theo các nguồn tư liệu, năm 1917, các chủ mỏ người Pháp đã cho đào lò giếng đứng Mông Dương với đường kính hơn 6m. Ngoài giếng đứng còn có 1 giếng nghiêng và các đường lò khác đều ở mức -97,5m. Mỏ Mông Dương là mỏ khai thác giếng đứng sâu nhất Việt Nam.

Tôi gọi âm vang Mông Dương, vì cái tiếng vang ấy luôn bị nén sâu ở một vùng đất vừa có núi, có biển lại có sông, một vùng đất vo tròn như nắm tay và mở rộng như cái nón khổng lồ. Nhìn theo bản đồ địa lý, cánh cung Đông Triều kéo đến đây, chợt ngưng lại và tạo nên một thung lũng như cái núm đồng tiền trên má cô gái đang xuân. Dòng sông Mông Dương hiện ra, nó được kiến tạo từ những dòng suối phía  trên dãy cánh cung Đông Triều từ phía lưng núi đổ xuống rồi thong thả đổ ra cửa biển. Vì thế, tôi cứ mang trong tâm trí mỗi bận về Mông Dương, có một dòng sông than mang âm hưởng của than và của biển.

Mông Dương được hình thành từ những năm đầu thế kỷ 20 đầy biến động. Một điều đặc biệt là trong ngành khai thác than chỉ duy nhất Mông Dương có công nghệ khai thác giếng đứng. Từ điều đặc biệt đó, Mông Dương đã có một di tích cấp tỉnh được công nhận, đó là Giếng đứng Mông Dương. Vị trí mỏ than Mông Dương tên gọi trước đây đã qua nhiều phiên hiệu tách ra, nhập vào, từ Xí nghiệp Xây lắp Mông Dương đến Công ty Cổ phần Than Mông Dương hiện nay là những chặng đường nhiều gian nan, rất vinh quang với nhiều thành tích, nhưng cũng có những chặng đi gập ghềnh vì nhiều lý do khác nhau. Tháng 4 này là tròn 40 năm chặng đường phát triển của Than Mông Dương.

Tôi luôn ám ảnh về hình sông, thế núi Mông Dương, bởi lẽ, cái thị trấn nằm lọt thỏm trong thung lũng kia như là một bờ mi khép lại của đôi mắt người từng trải đang thỏa mãn ngắm biển khơi, ngắm dòng than của mình ngày ngày đi ra bến. Có khi lại nhìn ra thị trấn mỏ Mông Dương như một chiếc nón khổng lồ chứa đựng tất thảy những gì đất trời gửi lại cho con người nơi đây cuộn khoanh lại trong lòng đất. Có khi lại nghĩ cái thị trấn mỏ than đặc biệt này chỉ như một nắm tay tròn vo tựa như một tảng than kiple được kết tụ cả triệu năm. Ấy là than, ấy là mỏ, ấy là những khúc thức đầy vơi của biết bao thế hệ người thợ mỏ đã đến, đi qua và ở lại với Mông Dương. Cái thung lũng Mông Dương là một kho báu trời ban cho vùng đất này nên khu vực mặt bằng sớm trở thành một khu thị tứ sầm uất từ lâu rồi, và có tên gọi là thị trấn Mông Dương, giờ là phường Mông Dương thì vẫn là một Mông Dương mỏ có nhiều điều muốn khám phá.

Phường Mông Dương chỉ là người làm mỏ Mông Dương nhiều thế hệ thợ mỏ từ các miền quê đã có mặt ở đây, họ đến và ở lại, lập nghiệp và an cư ở đây, gắn bó với hòn than Mông Dương ngót nghét trên dưới nửa thế kỷ. Và có thể nói, Mông Dương mỏ hay Mông Dương phường đều hòa là một. Dấu ấn văn hóa thợ mỏ đã tạo nên điều kỳ diệu này, cuộc sống đã đồng hiện trong những khuôn cửa sổ vương bụi than, là cây cầu bắc qua sông nối hai khu nhà tập thể công nhân. Là muôn vàn nhịp điệu than đã hiện diện trong đời sống của người Mông Dương, như một nét bút của họa sĩ cứ nhấn nhá thêm.

Do công việc, tôi có dịp trở đi trở lại nhiều lần về Mông Dương và giống như các mỏ than khác ở Quảng Ninh, tên các mỏ than trở thành là tên địa danh hành chính. Đó là một điều rất thú vị và từ cái tên phố thợ, xóm thợ này tạo nên các địa danh dân cư, địa danh văn hóa rất riêng. Ở mỏ than Mông Dương có rất sớm các công trình phúc lợi của công nhân mỏ như nhà văn hóa, trường học, sân thể thao của mỏ. Các công trình đó đều thuộc quản lý của Mỏ than Mông Dương, các nhà mẫu giáo, trường học cho con em công nhân mỏ ban đầu đều khởi nguồn từ mỏ Mông Dương. Dù sau này thuộc biên chế quản lý ngành dọc thế nào đi nữa thì Mỏ than Mông Dương đã tạo nên những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể vô giá. Với Mông Dương ở vùng than Cẩm Phả là đơn vị ở cuối con đường than đi ra cảng Cửa Ông. Mông Dương vì thế cứ vời vợi ở thung lũng than ấy. Mông Dương đã tạo cảm hứng cho anh em văn nghệ sĩ chúng tôi đến và để lại những tác phẩm văn học, thi ca, nhạc họa, những bài ca về Mông Dương hôm qua và hôm nay.

Là đơn vị có điều kiện khai thác đặc biệt, với hơn 3.000 cán bộ, công nhân và người lao động, có thể gọi là đơn vị có quân số đông trong các đơn vị của Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam. Việc quản lý vận hành một đơn vị như thế hẳn là không hề nhẹ nhàng chút nào đối với đội ngũ lãnh đạo công ty hôm nay mà tôi gặp. Họ trẻ lắm. Một đội ngũ cán bộ được đào tạo bài bản, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có tri thức. Nhìn họ thật sung sức.

Người đứng mũi chịu sào là Giám đốc Nguyễn Quế Thanh. Tôi biết anh từ khi anh làm Giám đốc Công ty Than Hồng Thái trước khi được điều động về làm Giám đốc Mông Dương mấy năm nay rồi. Hôm trước tình cờ gặp anh trong một hội nghị của đơn vị, anh vẫn giữ phong độ điềm đạm và thân tình, ít ai nghĩ nhìn anh như một ông giáo hiền lành thế kia mà đang phải gánh trên vai một trọng trách lớn ở một mỏ than như Mông Dương. Dù biết cũng là công việc khai thác hầm lò nhưng đặc thù mỗi đơn vị một khác, hẳn nhiên là Thanh phải cố gắng nhiều vì Mông Dương chắc chắn khác khi anh còn ở Công ty Than Hồng Thái nhiều lắm. Công việc làm than ở đâu cũng vậy, áp lực ở mọi chiều công việc nhưng rồi ở vai trò nào thì mỗi người đều phải nỗ lực, phải vượt lên để hoàn thành nhiệm vụ.

Hai năm nay, dịch Covid-19 làm ảnh hưởng trực tiếp đến các mỏ, nhưng Mông Dương vẫn giữ được nhịp điệu trong sản xuất và kinh doanh, thực hiện tốt mục tiêu kép “vừa phòng chống dịch bệnh, vừa đảm bảo sản xuất kinh doanh”, chăm lo đời sống vật chất và tinh thần cho cán bộ, công nhân và người lao động tốt nhất. Xin điểm một vài con số từ báo cáo của Công ty: Chỉ tính riêng khi đi vào cổ phần hóa doanh nghiệp từ năm 2008 đến năm 2021, sản lượng sản xuất và tiêu thụ than của Mông Dương đạt hơn 19 triệu tấn và đào được hơn 220km đường lò, tăng 3,1 lần so với 26 năm trước đó. Đó là sức mạnh của đoàn kết, đổi mới tư duy, đổi mới công nghệ và hội nhập, đổi mới về tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, sự điều hành của Ban Giám đốc, chung sức đồng lòng của cán bộ, công nhân công ty.

Nhìn vào kết quả mới nhất mà Mông Dương đạt được ở năm 2021, thật mừng cho Mông Dương trong những ngày hướng về Kỷ niệm ngày truyền thống 40 năm Công ty CP Than Mông Dương vào tháng 4/2022. Đó là doanh thu ước đạt 128.600 tỷ đồng, đạt 104% kế hoạch năm, bằng 94,2% so với cùng kỳ; trong đó, doanh thu than đạt 72.500 tỷ đồng, đạt 106% kế hoạch năm, bằng 104,4% so với cùng kỳ. Lợi nhuận toàn Tập đoàn dự kiến đạt 3.500 tỷ đồng, đạt 116% so với kế hoạch năm và bằng 113% so với cùng kỳ 2020. Tiền lương bình quân đối với sản xuất than 13,79 triệu đồng/người/tháng, bằng 100% kế hoạch, tương đương so với thực hiện năm 2020.

Ghi nhận những đóng góp của cán bộ, công nhân lao động công ty, Đảng, Nhà nước, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Bộ Công Thương và UBND tỉnh Quảng Ninh đã tặng nhiều phần thưởng cao quý cho tập thể và cá nhân Công ty CP Than Mông Dương. Đó là các Bằng khen, Bằng lao động sáng tạo, Chiến sĩ thi đua; Huân chương Lao Động hạng Nhì năm 1992, Huân chương Lao Động hạng Nhất năm 2009. Năm 2010, Công đoàn Công ty được tặng Huân chương Lao Động hạng Ba và nhiều phần thưởng thi đua, danh hiệu cao quý khác.

Đến hôm nay, Mông Dương vẫn là lò giếng duy nhất ở Việt Nam. Nhiều thế hệ cán bộ, thợ mỏ Mông Dương đã trưởng thành và trở thành các cán bộ cấp cao của Đảng và Nhà nước trong hành trình trên dưới nửa thế kỷ qua. Như đồng chí Phạm Thế Duyệt, vị giám đốc tiền bối Xí nghiệp xây lắp Mông Dương (tiền thân của Công ty Than Mông Dương hiện nay) đã trở thành Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Bộ Chính trị. Đồng chí Đoàn Văn Kiển, vị giám đốc kế nhiệm đồng chí Phạm Thế Duyệt đã trở thành Tổng Giám đốc, Chủ tịch Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam, cũng là một người thợ mỏ đặc biệt của Mông Dương, một con người đã làm nên những kỳ tích xây dựng và phát triển ngành than trở thành một ngành kinh tế lớn, có vị thế trong và ngoài nước với nhiệm vụ khai thác và đảm bảo an ninh năng lượng của đất nước.

Âm hưởng Mông Dương sẽ như khúc ca vang mãi, còn mãi với đất và người Mông Dương, của Vùng mỏ Cẩm Phả anh hùng. Âm hưởng Mông Dương đang dâng trào ngân vang khúc ca chặng đường của 40 năm xây dựng và phát triển, khúc ca của chàng trai, cô gái tuổi bốn mươi đẹp như những mùa hoa lau ở thị trấn cửa biển này.