Ảnh không còn là 'bảo chứng sự thật' trong kỷ nguyên AI

Hàng trăm năm sau khi máy ảnh ra đời, ảnh chụp luôn được coi là bằng chứng đáng tin cậy bởi nó ghi chân thực mọi thứ xung quanh ở thời khắc bấm nút. Khi nhắc đến "Em bé Napalm" hay "Nụ hôn ở Quảng trường Thời đại", nhiều người sẽ có cùng "hình ảnh" xuất hiện trong đầu. Những tác phẩm đó gói gọn sự thật về chiến tranh, cuộc sống và không cần diễn tả thêm bằng lời.

Con người đặt niềm tin vào nhiếp ảnh sâu sắc đến mức đôi khi đa số tin vào sự bất hợp lý trong ảnh hơn là soi xét tính xác thực của nó. Trong quá khứ, nhiều lần nhiếp ảnh bị lợi dụng trở thành công cụ lừa dối người xem. The Verge lấy ví dụ về tấm hình chụp linh hồn từ thời Victoria (nửa cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20) hay quái vật hồ Loch Ness đầy nghi vấn nhưng nổi tiếng khắp nơi về sự huyền bí.

Trong thời đại bùng nổ kỹ thuật số, tính bảo chứng sự thật của hình ảnh phai nhạt khi cảnh được dàn dựng với hiệu ứng, can thiệp bằng phần mềm chỉnh sửa xuất hiện dày đặc trên Internet. Chúng dễ dàng được lan truyền kèm thông tin sai sự thật nhưng khó để xác định bởi đòi hỏi kiến thức chuyên môn, công cụ chuyên dụng phân tích.

Theo các chuyên gia, sự xuất hiện của AI đang khiến những niềm tin nhỏ nhoi cuối cùng bị xói mòn.

Thông thường, một phần mềm chỉnh sửa đòi hỏi người am hiểu mới có thể sử dụng. Nhưng hiện nay, một chiếc điện thoại AI đời mới có thể giúp bất kỳ ai tạo ảnh giả với độ chân thực không kém "chuyên gia Photoshop". "Giá trị sự thật của những bức ảnh bị đảo lộn", biên tập viên Sarah Jeong của The Verge đánh giá khi cô chỉ mất 10 giây để tạo một ảnh giả bằng công cụ Reimagine trong phần mềm Magic Editor trên Google Pixel 9.

Jeong nhập yêu cầu bằng văn bản và ứng dụng AI trên điện thoại Google lập tức "tạo ra" một vụ nổ bên hông tòa nhà cũ bằng gạch, vụ tai nạn ở ngã tư hay thêm một con gián trong hộp đồ ăn mang về. Tất cả đều sống động, độ chân thực cao. Không một chút mờ ảo đáng nghi nào ở hậu cảnh, cũng không có lỗi sơ đẳng như khi dùng phần mềm chỉnh sửa. Mọi thứ đều thuyết phục, nhưng thực tế là đồ giả.

Trước thời AI, những người làm truyền thông như Sarah Jeong đã luôn làm việc trong "tư thế phòng thủ", phải xem xét kỹ mọi chi tiết, nguồn gốc của tấm hình, kiểm tra bối cảnh hoặc bất kỳ thao tác chỉnh sửa nào. Bây giờ, công việc đó khó hơn nhiều bởi bất kỳ ai cũng có thể tạo ảnh giả, thông tin giả dễ dàng.

Google hiểu rõ những gì họ đang làm đối với hình ảnh. Trả lời Wired, người phụ trách camera trên Pixel mô tả công cụ AI mới "giúp người dùng tạo khoảnh khắc theo cách họ nhớ về nó".

Nhà sản xuất tuyên bố Pixel 9 không phải "cỗ máy nhảm nhí, không kiểm soát", nhưng lại không thể đưa ra đầy đủ cam kết cụ thể. "Chúng tôi thiết kế công cụ AI tạo sinh phải 'tôn trọng ý định của người dùng thể hiện trong câu lệnh'", Alex Moriconi, Giám đốc truyền thông Google, trả lời The Verge. Tuy nhiên, điều này đồng nghĩa AI có thể tạo nội dung mang tính xúc phạm nếu người dùng hướng dẫn. Google có chính sách và điều khoản quy định nội dung nào được phép hoặc không, nhưng đôi khi một số lệnh nhập vào vẫn qua mặt được công cụ bảo vệ.

Theo quy định được Google công bố, người dùng không được tạo điều kiện cho tội phạm hay kích động bạo lực. Khi cố tình đưa ra yêu cầu, hệ thống sẽ trả về thông báo lỗi và đề nghị nhập lệnh khác. Tuy nhiên, trong thử nghiệm của The Verge, khả năng ngăn cản của AI chưa hiệu quả khi một số lệnh đáng lo ngại như tạo vụ nổ, tai nạn vẫn được thực thi bởi trí tuệ nhân tạo.

Mối lo ngại tăng nhanh khi người dùng tiếp cận smartphone AI dễ dàng hơn. Không chỉ model cao cấp, AI tạo sinh dần phổ biến trong các smartphone cận cao cấp, sắp tới là tầm trung và giá rẻ. Những hành vi ngăn chặn hiện rất sơ sài khi trên mạng xã hội, các hãng chỉ mới đưa ra tiêu chuẩn phải "đóng dấu" sản phẩm tạo bởi AI. Chúng chỉ là các watermark hoặc chú thích rất nhỏ đi kèm bài viết. Tất cả đều dễ dàng loại bỏ bằng các công cụ khác.