Bất cập trong hoạt động công chứng

Kể từ khi Luật Công chứng đi vào cuộc sống, tổ chức hành nghề công chứng đã phát triển về số lượng và quy mô, góp phần không nhỏ trong việc đảm bảo tính an toàn pháp lý cho các hợp đồng, giao dịch của người dân, góp phần bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức, ổn định và phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên hoạt động công chứng vẫn còn nhiều bất cập cần sớm được quan tâm, tháo gỡ.

Giả mạo giấy tờ để lừa đảo

Vừa qua, Trung tâm Truyền thông tỉnh nhận được đơn tố cáo của ông H.Đ.C, trú tại phường Hùng Thắng, TP Hạ Long tố cáo công chứng viên của Văn phòng công chứng Hưng Quảng (TP Hạ Long) công chứng hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giả, có dấu hiệu thông đồng với đối tượng lừa đảo chiếm đoạt tài sản của công dân. Theo thông tin cung cấp, cuối năm 2017, ông C mua của bà Lê Thị Hợi, trú tại tổ 10, khu 3, phường Hồng Gai, TP Hạ Long thửa đất tại Khu đô thị mới Cao Xanh - Hà Khánh A (TP Hạ Long). Hai bên đã đến Văn phòng công chứng Hưng Quảng (TP Hạ Long) để công chứng hợp đồng chuyển nhượng. Khi nhận hồ sơ, công chứng viên đã không đối chiếu, trao đổi với hai bên mua bán, không kiểm tra giấy tờ tùy thân. Công chứng viên đã bỏ qua quy trình kiểm tra trên phần mềm xem tài sản đã được giao dịch chưa, có lưu trữ trong dữ liệu của cơ quan đăng ký quyền sử dụng đất không. Do vậy, khi ông C đi làm thủ tục sang tên thì được Phòng Tài nguyên - Môi trường TP Hạ Long trả lời giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mang tên bà Lê Thị Hợi là giấy tờ giả.

Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất giả mà bà Lê Thị Hợi dùng để thực hiện giao dịch với ông H.Đ.C.

Tìm hiểu thêm về đối tượng Lê Thị Hợi, chúng tôi được biết, cũng bằng phương thức, thủ đoạn như trên, đối tượng này đã lừa 800 triệu đồng của bà L.T.H, trú tại phường Mạo Khê, TX Đông Triều. Hợi đặt vấn đề cầm cố thửa đất tại khu đô thị Cảng Ngọc Châu, phường Tuần Châu, TP Hạ Long. Hợi đã sử dụng giấy chứng nhận quyền sử dụng đất giả để lập hợp đồng chuyển nhượng và giao dịch với bà H tại Phòng công chứng Lương Thế Tĩnh (TX Đông Triều) nhưng không bị phát hiện. Phải đến khi bà H đến Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất TP Hạ Long làm thủ tục sang tên thì được thông báo giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trên là giả mạo.

Sau khi chiếm đoạt tài sản của người dân, đối tượng Lê Thị Hợi đã bỏ trốn khỏi địa phương và hiện đang bị truy nã toàn quốc về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”; “lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản”; “Tội làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức; tội sử dụng con dấu hoặc tài liệu giả của cơ quan, tổ chức”.

Cần thiết phải xây dựng cơ sở dữ liệu chung

Công chứng đảm bảo tính an toàn pháp lý trong giao dịch dân sự, chứng nhận tính xác thực, hợp pháp của hợp đồng, giao dịch dân sự. Nhưng rõ ràng, qua vụ việc trên cho thấy, hoạt động công chứng đang gặp phải bất cập không nhỏ và nếu có rủi ro, hơn ai hết chính người dân lại phải hứng chịu hậu quả.

Ông Đào Xuân Thái, công chứng viên, Văn phòng công chứng Hưng Quảng cho biết: “Chúng tôi rất thông cảm với ông C khi bị đối tượng Lê Thị Hợi dùng giấy tờ giả để lừa đảo. Nhưng tôi có thể khẳng định, các công chứng viên của văn phòng công chứng luôn thực hiện đầy đủ các quy trình, quy định của pháp luật, càng không có việc thông đồng với đối tượng để lừa đảo người dân. Là hoạt động đặc thù, công chứng viên đều phải tham gia bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp. Nên nếu xảy ra sai sót do lỗi của công chứng viên thì sẽ bồi thường theo quy định. Điều này buộc các công chứng viên phải nâng cao nghiệp vụ, chuyên môn, thực hiện chuẩn chỉ các quy định pháp luật. Cũng phải nói rõ rằng, công chứng là việc chứng nhận tính xác thực, hợp pháp của hợp đồng, giao dịch dân sự nhưng không có chức năng yêu cầu giám định, không có trách nhiệm cũng như không đủ điều kiện thẩm định được hồ sơ giả. Trong trường hợp này chính là “sổ đỏ”, Phòng Tài nguyên - Môi trường là cơ quan quản lý bìa gốc, sẽ kiểm tra, đối chiếu khi công dân đến làm thủ tục”.

Công chứng viên Phòng Công chứng số 1 hướng dẫn người dân thực hiện thủ tục.

Theo chia sẻ của một công chứng viên lâu năm, việc nhận biết hồ sơ giả dựa vào kinh nghiệm của mỗi công chứng viên, đặc tính của từng loại giấy tờ, đã có nhiều vụ việc công chứng viên phát hiện ra giấy tờ giả, thông báo cho cơ quan chức năng. Ví dụ như “sổ đỏ” cần xem xét đến hình thức hoa văn, màu sắc, việc in xuôi hay in ngược; loại giấy ứng với thời điểm cấp... Tuy nhiên, hiện nay việc làm giả rất tinh vi nên rất khó phát hiện bằng cảm quan. Ngoài ra, thực tế có trường hợp người dân khi đến công chứng thì mang theo giấy tờ thật nhưng khi giao cho bên mua lại đưa giấy tờ giả và tiếp tục sử dụng giấy tờ thật thực hiện giao dịch với người khác ở tổ chức công chứng khác.

Cũng theo ông Thái, sở dĩ xảy ra tình trạng trên vì đến nay chúng ta chưa xây dựng được hệ thống cơ sở dữ liệu dùng chung giữa các tổ chức hành nghề công chứng với nhau và giữa tổ chức hành nghề công chứng với cơ quan chuyên môn về lĩnh vực đất đai. Từ việc thiếu thông tin, thiếu liên kết nên dễ dẫn tới việc bị đối tượng lợi dụng.

Tìm hiểu về vấn đề này, được biết, thời điểm năm 2016, nội dung trên cũng được các sở, ngành của tỉnh họp cùng các đơn vị liên quan để tháo gỡ, tìm biện pháp. Tuy nhiên, những tồn tại liên quan đến kinh phí, hệ thống quản lý, nhân sự thực hiện, vận hành... khi xây dựng cơ sở dữ liệu công chứng chung vẫn chưa có lời giải, nên đến nay bài toán này vẫn còn bỏ ngỏ.

Ông Vương Quốc Tuấn, Trưởng phòng Phòng công chứng số 1 cho biết thêm: “Ngoài vướng mắc trên, công chứng viên gặp nhiều trường hợp người dân mượn người khác giả làm vợ hoặc chồng đến để giao dịch. Nếu công chứng viên không nhạy cảm, không kiểm tra kỹ giấy tờ tùy thân sẽ dễ dẫn đến sai sót nghiệp vụ. Tại Phòng công chứng số 1, chúng tôi luôn quán triệt, yêu cầu các công chứng viên thường xuyên trau dồi nghiệp vụ, nâng cao hiểu biết, đặc biệt quan tâm nội dung hợp đồng, thực hiện đúng quy định pháp luật”.

Hiện nay, toàn tỉnh hiện có 24 tổ chức hành nghề công chứng, trong đó có 3 Phòng công chứng và 21 Văn phòng công chứng với 59 công chứng viên đang hành nghề. Chỉ tính trong năm 2018, toàn tỉnh đã công chứng 60.851 hợp đồng, giao dịch và 3.219 bản dịch và các loại việc khác. Riêng đối với việc công chứng giao dịch mua bán bất động sản, 4 tháng đầu năm 2019, các tổ chức hành nghề công chứng đã công chứng 5.053 hợp đồng, giao dịch. Nhìn chung, các Phòng công chứng và Văn phòng công chứng trên địa bàn hoạt động hiệu quả, đáp ứng kịp thời nhu cầu công chứng của tổ chức, cá nhân trên địa bàn.

Quảng Ninh trong những năm gần đây đang có tốc độ phát triển nhanh, mạnh, đặc biệt trong lĩnh vực bất động sản, nhiều dự án được đầu tư, xây dựng, kéo theo đó nhiều giao dịch về bất động sản diễn ra sôi động. Những vụ việc sử dụng giấy tờ giả để lừa đảo người dân mua đất tuy chỉ là số nhỏ trong tổng số hàng trăm vụ việc, giao dịch bất động sản vẫn diễn ra thường ngày nhưng giá trị tài sản lớn, ảnh hưởng không nhỏ đến quyền lợi của người dân. Bên cạnh việc truy tố, xử lý nghiêm những đối tượng vi phạm, lừa đảo thì những bất cập về hoạt động công chứng cũng cần sớm được tháo gỡ. Cùng với đó, người dân cần nâng cao cảnh giác trước những thủ đoạn của đối tượng lừa đảo, chủ động tìm hiểu kỹ về tài sản giao dịch qua nhiều kênh thông tin, qua cơ quan nhà nước, không ham rẻ dẫn đến vừa bị mất tiền oan...

Thanh Hoa

[links()]