Chế độ ăn với bệnh rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD)

Mặc dù không có chế độ ăn kiêng nào được chứng minh là có thể chữa khỏi ADHD nhưng một số nghiên cứu cho thấy chế độ ăn uống lành mạnh giúp cải thiện các triệu chứng ở một số người.

1. Tầm quan trọng của chế độ ăn uống đối với bệnh rối loạn tăng động giảm chú ý

Theo chuyên gia tâm lý Vương Nguyễn Toàn Thiện, Đơn vị Tâm lý – Bệnh viện Nhi đồng TPHCM, rối loạn tăng động giảm chú ý (Attention-deficit hyperactivity disorder - ADHD) là một rối loạn ở trẻ em.

Những trẻ mắc rối loạn này thường có biểu hiện các triệu chứng kém chú ý, tăng hoạt động, xung động không phù hợp theo tuổi. Những triệu chứng này gây ra ảnh hưởng đến việc học tập, sinh hoạt và các hoạt động trong đời sống hằng ngày. Rối loạn tăng động giảm chú ý thường khởi phát trước 7 tuổi và sẽ kéo dài khi trẻ ở tuổi vị thành niên, thậm chí là trưởng thành.

Chế độ ăn kiêng cho người bị ADHD chưa được nghiên cứu nhiều, do đó dữ liệu bị hạn chế và kết quả là hỗn hợp. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia y tế cho rằng những gì bạn ăn uống có thể giúp giảm bớt các triệu chứng. Các chuyên gia cho rằng bất cứ điều gì tốt cho não đều có thể tốt cho ADHD.

Lợi ích của chế độ ăn uống lành mạnh cho người rối loạn tăng động giảm chú ý:

Cải thiện chức năng nhận thức: Chế độ ăn uống lành mạnh cũng có thể giúp cải thiện chức năng nhận thức, chẳng hạn như trí nhớ, sự tập trung và khả năng xử lý thông tin. Lý tưởng nhất là thói quen ăn uống giúp não hoạt động tốt hơn và giảm bớt các triệu chứng như bồn chồn hoặc thiếu tập trung.

Tăng cường sức khỏe tổng thể: Ăn uống lành mạnh cũng có thể giúp cải thiện sức khỏe tổng thể, điều này cũng quan trọng đối với những người mắc ADHD.

2. Một số dưỡng chất cần thiết với người bị rối loạn tăng động giảm chú ý

Bổ sung dinh dưỡng cho người bị rối loạn tăng động giảm chú ý

Một số chuyên gia dinh dưỡng cho rằng nếu ăn một chế độ ăn uống cân bằng, bình thường thì không cần bổ sung vitamin hoặc vi chất dinh dưỡng. Họ nói rằng không có bằng chứng khoa học nào cho thấy việc bổ sung vitamin hoặc khoáng chất giúp ích cho người bị rối loạn tăng động giảm chú ý.

Tuy nhiên, có những chuyên gia lại khuyên những người bị người bị rối loạn tăng động giảm chú ý nên bổ sung 100% vitamin và khoáng chất mỗi ngày. Tham khảo các chất bổ sung dưới đây:

Sắt: Nghiên cứu đã xem xét việc thiếu sắt có thể khiến trẻ phát triển ADHD như thế nào. Trong một số nghiên cứu về trẻ em bị ADHD, chất bổ sung sắt và kẽm đã được chứng minh là cải thiện các triệu chứng.

Kẽm: Các nghiên cứu đã xem xét việc thiếu kẽm có thể làm tăng nguy cơ mắc ADHD và lượng kẽm phù hợp cải thiện các triệu chứng ADHD như thế nào. Mặc dù một nhóm trẻ cho thấy giảm các triệu chứng ADHD sau khi bổ sung kẽm nhưng vẫn cần nhiều nghiên cứu hơn trên quy mô rộng hơn để chứng minh rằng nó có tác dụng.

Acid béo omega-3: Một số nghiên cứu đã tìm thấy chất bổ sung acid béo omega-3 có tác dụng tích cực đối với các triệu chứng ADHD. Một nghiên cứu trên trẻ em cho thấy điểm bốc đồng thấp hơn sau khi bổ sung thêm omega-3 vào chế độ ăn của trẻ trong 8 tuần.

Vitamin D: Đánh giá của nhiều nghiên cứu cho thấy một nhóm trẻ được chẩn đoán mắc ADHD có lượng vitamin D thấp hơn nhóm không bị ADHD nhưng cần nhiều nghiên cứu hơn với số lượng trẻ lớn hơn. Một nghiên cứu nhỏ đã cho thấy sự cải thiện về mức độ hiếu động thái quá, thiếu chú ý và hành vi ở những trẻ được bổ sung vitamin D cùng với thuốc kê đơn methylphenidate.

Magie: Một số nghiên cứu nhỏ đã xem xét việc thiếu hụt magie liên quan đến ADHD nhưng chưa xác định được nguyên nhân rõ ràng. Trong một nghiên cứu, trẻ em được bổ sung magie cộng với vitamin D, những người tham gia đã cho thấy sự giảm đáng kể về các vấn đề về hành vi, cảm xúc và bạn bè so với nhóm dùng giả dược.

Mặc dù vitamin tổng hợp có thể phù hợp khi trẻ em, thanh thiếu niên và người lớn không có chế độ ăn uống cân bằng nhưng lưu ý việc bổ sung quá nhiều vitamin có thể gây độc. Vì các triệu chứng rối loạn tăng động giảm chú ý khác nhau ở mỗi người, nên hãy hợp tác chặt chẽ với bác sĩ nếu bạn đang cân nhắc dùng thực phẩm bổ sung.

3. Thực phẩm nên ăn và nên hạn chế

Sự thiếu hụt chất dinh dưỡng, bao gồm vitamin, khoáng chất và acid béo không bão hòa đa cũng như dư thừa các loại thực phẩm, chẳng hạn như sucrose và phụ gia thực phẩm nhân tạo chưa được chứng minh một cách thuyết phục là có liên quan đến nguyên nhân của ADHD.

Chưa có bằng chứng khoa học rõ ràng nào cho thấy rối loạn tăng động giảm chú ý là do chế độ dinh dưỡng nhưng nghiên cứu cho thấy một số loại thực phẩm có ảnh hưởng đến các triệu chứng ở một nhóm nhỏ người.

Tham khảo một số thông tin về chế độ ăn kiêng, chất bổ sung và thực phẩm được cho là có thể làm giảm các triệu chứng của ADHD. Nhưng hãy nhớ hỏi ý kiến bác sĩ để đảm bảo những thực phẩm và chế độ ăn kiêng này không ảnh hưởng đến thuốc hoặc cách hấp thụ thuốc.

3.1 Những thực phẩm nên ăn khi bị rối loạn tăng động giảm chú ý

Một chế độ ăn giàu protein: Đậu, phô mai, trứng, thịt, các loại hạt là nguồn cung cấp protein tốt. Ăn những loại thực phẩm này vào buổi sáng hoặc bữa ăn nhẹ sau giờ học, giờ làm việc để cải thiện sự tập trung và có thể làm cho thuốc ADHD hoạt động lâu hơn.

Carbohydrate phức hợp: BS. Tùng Duy, Viện Y học ứng dụng Việt Nam cho biết, cơ thể cần carbohydrate vì nó chuyển hóa chúng thành glucose để sử dụng làm năng lượng. Carb được tạo thành từ các chuỗi phân tử đường và chúng có cấu trúc đơn giản hoặc phức hợp. Ăn nhiều rau và một số loại trái cây, bao gồm cam, quýt, lê, bưởi, táo, kiwi. Ăn loại thực phẩm này vào buổi tối có thể giúp bạn dễ ngủ.

Bổ sung thực phẩm giàu acid béo omega-3: Chất này có nhiều trong cá ngừ, cá hồi, các loại cá trắng nước lạnh khác. Quả óc chó, quả hạch Brazil, dầu ô liu và dầu hạt cải là những thực phẩm khác có chứa acid béo omega-3. Cũng có thể bổ sung acid béo omega-3 theo tư vấn của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng.

3.2 Thực phẩm cần hạn chế khi bị rối loạn tăng động giảm chú ý

Dựa trên một số nghiên cứu gần đây, Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ hiện đồng ý rằng việc cắt bỏ chất bảo quản và chất tạo màu thực phẩm là một lựa chọn hợp lý cho trẻ bị ADHD. Một số chuyên gia khuyến nghị tất cả những người bị ADHD nên tránh những chất này:

Phụ gia thực phẩm: Các chất phụ gia thực phẩm như aspartame, bột ngọt (MSG) và nitrit. Một số nghiên cứu đã liên kết sự hiếu động thái quá với chất bảo quản natri benzoate.

Thực phẩm có đường: Một số trẻ trở nên hiếu động sau khi ăn kẹo hoặc các thực phẩm có đường khác. Tuy nhiên, không có bằng chứng nào cho thấy đây là nguyên nhân gây ra ADHD. Để có được dinh dưỡng tổng thể tốt nhất, thực phẩm có đường nên là một phần nhỏ trong chế độ ăn uống của bất kỳ ai. Nhưng bạn hãy thử cắt giảm chúng để xem các triệu chứng có cải thiện không.

Thực phẩm có đường bổ sung calo nhưng không bổ sung chất dinh dưỡng thiết yếu. Nó cũng có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe như đái tháo đường type 2, béo phì và bệnh tim. Theo Hướng dẫn chế độ ăn uống cho người Mỹ, những người từ 2 tuổi trở lên nên hạn chế lượng đường ở mức dưới 10% lượng tiêu thụ hàng ngày. Đối với chế độ ăn 2.000 calo, điều đó có nghĩa là không quá 200 calo (khoảng 12 muỗng cà phê) đến từ đường bổ sung. Ví dụ về thực phẩm có đường cần hạn chế bao gồm:

• Đồ uống như soda hoặc nước trái cây cô đặc.
• Đồ ngọt như kẹo, bánh ngọt hoặc bánh quy.
• Thực phẩm đã qua chế biến (thực phẩm được đựng trong túi hoặc hộp).

Caffeine: Hầu hết các chuyên gia đều khuyên mọi người nên tiêu thụ ít hoặc kiêng caffeine. Nếu bạn dùng thuốc điều trị ADHD, caffeine có thể làm cho một số tác dụng phụ trở nên tồi tệ hơn. Nếu bạn cảm thấy caffeine đang khiến bạn lo lắng, mất ngủ hoặc các vấn đề về dạ dày, hãy hạn chế tiêu thụ các đồ uống sau:

• Cà phê.
• Trà.
• Nước tăng lực.
• Nước ngọt.
• Sô cô la.

Carb đơn giản: Carbohydrate đơn giản không hoàn toàn xấu nếu chúng xuất hiện trong trái cây. Nhưng nhiều loại carbs đơn giản không có giá trị dinh dưỡng cao. Carbohydrate đơn giản không tốt bằng carbohydrate phức tạp vì chúng được cơ thể hấp thụ nhanh chóng, dẫn đến lượng đường trong máu tăng đột biến. Cắt giảm số lượng carbs đơn giản sau:

• Si rô.
• Mật ong.
• Đường.
• Sản phẩm làm từ bột mì trắng.
• Gạo trắng.
• Khoai tây không có vỏ.

Chất béo không lành mạnh: Cơ thể cần chất béo để giúp hấp thụ vitamin và hỗ trợ sự phát triển của tế bào nhưng một số loại chất béo có hại nhiều hơn là có lợi. Chất béo bão hòa, thường ở dạng rắn ở nhiệt độ phòng, làm tăng mức cholesterol tốt và xấu trong máu. Lượng lipoprotein mật độ thấp (LDL) hoặc cholesterol "xấu" cao có thể khiến bạn có nguy cơ mắc bệnh tim. Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ khuyến nghị nên giữ chất béo bão hòa ở mức từ 5% -6% lượng calo tiêu thụ hàng ngày. Điều này có nghĩa là 120 calo trong chế độ ăn 2.000 calo hàng ngày của bạn, hoặc khoảng 13 gam. Tránh thực phẩm giàu chất béo bão hòa, chẳng hạn như:

• Thực phẩm chiên hoặc nướng sử dụng chất béo bão hòa như bơ, bơ sữa trâu, mỡ lợn, dầu dừa, dầu cọ.
• Các loại thịt bao gồm thịt gia cầm, thịt cừu, thịt lợn, thịt bò.

4. Tham khảo chế độ ăn cho trẻ em bị rối loạn tăng động giảm chú ý

Những thực phẩm này có thể giúp trẻ xây dựng một bộ não khỏe mạnh:

Trứng: Protein và chất dinh dưỡng trong trứng giúp trẻ tập trung.

Sữa chua Hy Lạp: Chất béo rất quan trọng đối với sức khỏe của não. Sữa chua Hy Lạp đầy đủ chất béo (có nhiều protein hơn các loại sữa chua khác) giúp giữ cho các tế bào não ở trạng thái tốt để gửi và nhận thông tin.

Rau xanh: Chứa đầy đủ folate, vitamin, rau bina và cải xoăn có liên quan đến việc giảm nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ sau này. Cải xoăn là một siêu thực phẩm chứa nhiều chất chống oxy hóa giúp các tế bào não mới phát triển.

Các loại hạt: Chúng chứa nhiều protein, acid béo thiết yếu, vitamin và khoáng chất, có thể cải thiện tâm trạng cũng như kiểm soát hệ thần kinh.

Cá: Cá là nguồn cung cấp vitamin D, acid béo omega-3 dồi dào, giúp bảo vệ não khỏi tình trạng suy giảm kỹ năng tinh thần và mất trí nhớ. Cá hồi, cá ngừ, cá mòi đều giàu omega-3.

Cháo bột yến mạch: Bột yến mạch giàu protein và chất xơ giúp giữ cho động mạch tim, não được thông thoáng. Trong một nghiên cứu, những đứa trẻ ăn bột yến mạch có đường làm tốt hơn các bài tập liên quan đến trí nhớ ở trường so với những đứa trẻ ăn ngũ cốc có đường.

Thêm quế: Theo một nghiên cứu, các hợp chất trong gia vị có thể bảo vệ tế bào não.

Táo, mận: Trẻ em thường thèm đồ ngọt, đặc biệt khi chúng cảm thấy uể oải. Táo và mận chứa quercetin, một chất chống oxy hóa có thể bảo vệ chống lại tình trạng suy giảm tinh thần. Những thứ tốt thường nằm ở vỏ trái cây, vì vậy hãy mua đồ hữu cơ, rửa sạch ăn cả vỏ.