Chèo dân gian trong nhịp sống hiện đại

Trong bối cảnh sân khấu chuyên nghiệp đang rơi vào cơn bĩ cực, thoái trào thì chèo dân gian vẫn có đất sống và còn phát triển mạnh trong các tổ, nhóm, hội, phường bằng hình thức xã hội hóa và tình yêu mãnh liệt của công chúng.

Tiến sĩ, nhà viết kịch bản chèo Trần Đình Ngôn cho rằng: “Nơi khán giả yêu chèo nhất không phải là đất chèo như Thái Bình, Nam Định hay Hải Dương đâu, mà là Quảng Ninh. Chưa thấy ở đâu công chúng lại yêu chèo như ở đất này. Lại nhớ, mỗi lần hội diễn ở Quảng Ninh, tôi đã chứng kiến cảnh khán giả chen nhau đến xem chật hết cả rạp, không còn một ghế trống”.

Biểu diễn chèo cổ tại Khu du lịch làng quê Yên Đức (TX Đông Triều).

Bên trên, Tiến sĩ Trần Đình Ngôn đề cập đến chèo chuyên nghiệp, còn đối với chèo dân gian, chèo truyền thống thì sức hút của nó còn mạnh mẽ hơn nhiều. Trên địa bàn Quảng Ninh, chèo dân gian phát triển mạnh ở TX Đông Triều và TX Quảng Yên. Ở một số địa phương khác, phong trào tuy không mạnh bằng nhưng tiếng hát chèo ở các xã, thôn chưa bao giờ vắng bóng.

Ở TX Quảng Yên có một số CLB hát chèo hoạt động hiệu quả, như: CLB chèo Liên Hoà, CLB chèo Cẩm La, CLB chèo Phong Cốc, CLB chèo làng Vị Khê (xã Liên Vị), v.v.. Từ phong trào quần chúng xuất hiện những hạt nhân văn nghệ nổi bật mà tiếng hát chèo của họ được bà con nhân dân địa phương nhớ tới, như: Thanh Quyết, Thanh Mỷ, Thu Phương, Đức Tro, Thế Đạt, Trọng Nguyễn, Minh Sắp, Phương Thanh, v.v..

Nói riêng về chèo ở TX Đông Triều, NSƯT Đỗ Trọng Bình, nguyên Trưởng Đoàn Nghệ thuật Chèo Quảng Ninh, cho biết: “Khoảng 5 năm trước đây, Đông Triều có đến trên 30 đội chèo. Đi đâu, người ta cũng đều yêu cầu hát chèo mà ít yêu cầu loại hình nghệ thuật sân khấu khác. Nói gì thì nói, chèo vẫn là loại hình nghệ thuật sân khấu truyền thống được yêu thích nhất”. Đông Triều có một đội ngũ diễn viên quần chúng say mê hát chèo, có thể kể ra những cái tên, như: Nguyễn Văn Chược, Nguyễn Ngọc Diệp, Nguyễn Kim Môn, Ngô Thuý Tề, Nguyễn Thị Kim Loan, Nguyễn Thị Kiệm, Minh Tá, Minh Đại, Ngọc Tiếp.

Tuy nghệ thuật hát chèo ở nhiều nơi đã mai một nhưng ở Đông Triều, hầu như xã, phường nào cũng vẫn giữ được đội chèo truyền thống, nhất là những đội chèo của người cao tuổi. Diễn viên các đội chèo tự đóng góp để có kinh phí hoạt động giữ nghề. Nhiều diễn viên quần chúng đã được các biên đạo, đạo diễn của Đoàn Nghệ thuật Chèo Quảng Ninh hướng dẫn hát chèo một cách bài bản, hệ thống.

Chị Dương Thị Mến, Phó Giám đốc Công ty TNHH Du lịch Làng quê Yên Đức (ngoài cùng, bên phải) hướng dẫn nhân viên Công ty tập hát chèo.

Nghệ sĩ Vùng mỏ Nguyễn Thị Kim Môn, Phó Chủ nhiệm CLB Dân ca Chèo Đông Triều, cho biết: CLB hoạt động không có nguồn kinh phí nhưng chúng tôi đều hăng hái tham gia. Ngoài những nguồn thu từ việc biểu diễn cho lễ hội, hội diễn, chúng tôi đều vui vẻ tự đóng góp kinh phí để duy trì hoạt động của CLB và tự bỏ tiền túi ra để “tầm sư học đạo”, dự các lớp tập huấn. CLB cũng đã được mời phục vụ các hội diễn, lễ hội, góp phần tạo dựng hình ảnh, sản phẩm du lịch của TX Đông Triều. Đồng thời, CLB đã tự dàn dựng một số hoạt cảnh chèo để đi tham gia hội diễn các cấp.

Ở Đông Triều, chèo phát triển mạnh nhờ đất sống của nó là hoạt động lễ hội và du lịch làng quê. Khách du lịch, đặc biệt là khách nước ngoài đến Đông Triều rất thích thú với các làn điệu chèo. Ông Sebastian Barrevelo, du khách đến từ New York, Hoa Kỳ, chia sẻ: “Dù tôi chưa hiểu thế nào là chèo, cũng không biết tiếng Việt để nghe ca từ nhưng nghe giai điệu và cách các vị biểu diễn tôi rất thích thú. Khi nghe những làn điệu này, tôi thấy có một cái gì đó rất riêng mà chỉ có ở Việt Nam. Tôi nghĩ, đến làng quê Việt Nam mà được nghe hát chèo không chỉ riêng tôi mà nhiều du khách đều ấn tượng và còn muốn quay lại”.

Chị Dương Thị Mến, Phó Giám đốc Công ty TNHH Du lịch Làng quê Yên Đức, cho biết: Trước đây, chị cũng chưa biết hát chèo. Nhưng từ khi làm du lịch làng quê, nghe các nghệ nhân hát mê quá nên theo học các lớp mở tại địa phương. Giờ đây, chị Mến không những hát thuần thục nhiều làn điệu chèo cổ mà còn có thể dạy cho nhân viên trong Công ty hát chèo. Theo chị Mến, tới đây, Công ty sẽ đặt vấn đề với một số nhạc công về hợp đồng biểu diễn và sau này dạy chơi nhạc chèo cho người của đơn vị.

Việc đưa các sản phẩm du lịch, trong đó có nghệ thuật chèo để phục vụ du khách trong nước và quốc tế cũng là một trong những giải pháp đã được tính đến trong những năm vừa qua. Đoàn Nghệ thuật Chèo Quảng Ninh đã cùng với Đoàn Nghệ thuật Cải lương Quảng Ninh xây dựng gói sản phẩm nghệ thuật dân tộc phục vụ du khách, trong đó có nhiều tiết mục hát chèo.

Huỳnh Đăng

[links()]