Chuyện về hai Bảo vật Quốc gia của Quảng Ninh

Vừa qua, Quảng Ninh có 2 hiện vật là Bình gốm Đầu Rằm và Hộp vàng Ngọa Vân - Yên Tử nằm trong số 22 hiện vật, nhóm hiện vật trong cả nước, được công nhận là Bảo vật Quốc gia. Đây cũng là 2 Bảo vật Quốc gia đầu tiên của Quảng Ninh.

Hộp vàng Ngọa Vân - Yên Tử được trưng bày tại Bảo tàng Quảng Ninh phục vụ khách tham quan.

Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, Bình gốm Đầu Rằm và Hộp vàng Ngọa Vân Yên Tử là 2 hiện vật được lựa chọn ra trong số 60.000 hiện vật đang được lưu giữ tại Bảo tàng Quảng Ninh.

Ông Kiều Đinh Sơn, Giám đốc Bảo tàng Quảng Ninh, cho biết: Sở dĩ Bình gốm Đầu Rằm và Hộp vàng Ngọa Vân - Yên Tử được lựa chọn bởi hội tụ được nhiều giá trị độc đáo, khác biệt. Thứ nhất, đây là các hiện vật gốc, độc bản, tồn tại nguyên vẹn mà cho đến nay chưa một cá nhân hay địa phương nào ở Việt Nam phát hiện, lưu giữ được hiện vật tương tự. Thứ hai, các hiện vật có hình dáng độc đáo, hoa văn trang trí tinh xảo, bố cục chặt chẽ. Trong đó, Bình gốm Đầu Rằm được nhiều nhà nghiên cứu đánh giá là một kiệt tác nghệ thuật gốm tiền sơ sử Việt Nam, là một trong những biểu tượng cho đỉnh cao kỹ - mỹ nghệ sản xuất gốm Phùng Nguyên; còn Hộp vàng Ngọa Vân - Yên Tử là một tác phẩm nghệ thuật đỉnh cao trong sự phát triển mỹ thuật thời Trần.

Hộp vàng Ngọa Vân - Yên Tử và Bình gốm Đầu Rằm - 2 Bảo vật Quốc gia đầu tiên của Quảng Ninh.

Thứ ba là giá trị đặc biệt về khoa học, lịch sử. Việc phát hiện Hộp vàng Ngọa Vân - Yên Tử trên con đường hành hương lên am Ngoạ Vân, nơi vua Trần hoá Phật, góp tư liệu quan trọng vào nhận thức về di tích am Ngọa Vân - “thánh địa” của Thiền phái Trúc Lâm nói riêng và di tích Ngọa Vân nói chung. Qua kỹ thuật chế tác, các họa tiết hoa văn… thể hiện giá trị lịch sử, văn hóa, tư tưởng và mỹ thuật của thời Trần. Còn Bình gốm Đầu Rằm, với tất cả các biểu hiện hình dáng, hoa văn trang trí cũng như những tư tưởng về thế giới quan triết học, tư duy hình học đối xứng… là một tác phẩm kỹ - mỹ thuật đánh dấu một bước ngoặt trọng đại của cộng đồng cư dân tiến xuống biển. Từ di tích Đầu Rằm có thể đặt nền tảng cho nghiên cứu văn hóa Tràng Kênh. Đó chính là cơ sở để tìm hiểu và nghiên cứu về lịch sử Quảng Ninh nói riêng và lịch sử khu vực duyên hải Đông Bắc nói chung trong giai đoạn sơ kỳ thời đại đồng thau.

Ông Sơn cũng cho biết thêm, những năm gần đây, tỉnh đã quan tâm, tạo điều kiện để Bảo tàng Quảng Ninh có thể sưu tầm một số hiện vật độc đáo, có giá trị lịch sử gắn với Quảng Ninh để trưng bày bổ sung cho các không gian Bảo tàng. Vì vậy, ngoài 2 hiện vật đã được công nhận Bảo vật Quốc gia kể trên, Bảo tàng Quảng Ninh và một số địa phương trên địa bàn vẫn còn một số hiện vật quý hiếm, có thể tiếp tục lập hồ sơ đề xuất công nhận Bảo vật Quốc gia trong thời gian tới.

Phiên bản Hộp vàng Ngọa Vân - Yên Tử được trưng bày trong khuôn viên đền An Sinh, thuộc quần thể di sản văn hóa nhà Trần tại TX Đông Triều - nơi phát hiện hộp vàng vào năm 2012.

Bên cạnh việc tiếp tục đề xuất công nhận các Bảo vật Quốc gia thì câu chuyện quảng bá, bảo tồn, phát huy giá trị “hậu” công nhận Bảo vật Quốc gia luôn là điểm thu hút sự quan tâm của các nhà khoa học, những người yêu mến cổ vật cũng như công chúng. Trả lời câu hỏi này, ông Sơn khẳng định: Việc bảo vệ, phát huy giá trị hiện vật không phải là sau khi được công nhận Bảo vật Quốc gia thì mới quan tâm, thực hiện. Công việc này luôn được chúng tôi làm thường xuyên, liên tục thông qua việc trưng bày, giới thiệu hiện vật tại các không gian của Bảo tàng, trưng bày triển lãm lưu động, thông qua giới thiệu hình ảnh, tư liệu…

Song đối với hiện vật là Bảo vật Quốc gia thì phải có chế độ bảo quản, bảo vệ và phát huy đặc biệt theo quy định của Bảo vật Quốc gia. Cụ thể, với Bình gốm Đầu Rằm và Hộp vàng Ngọa Vân - Yên Tử, trước mắt, chúng tôi sẽ đề nghị được đầu tư, trang bị thêm các tủ chuyên dụng để trưng bày, phát huy giá trị phục vụ nhân dân và du khách ngay. Về lâu dài, chúng tôi sẽ điều chỉnh lại không gian trưng bày, tại Bảo tàng Quảng Ninh sẽ bố trí một không gian trưng bày đặc biệt trưng bày các Bảo vật Quốc gia. Bên cạnh đó có thể nghiên cứu, tập hợp tư liệu để in sách (theo dạng sổ tay); các tờ rơi, tập gấp giới thiệu hình ảnh, giá trị của các Bảo vật Quốc gia. Đồng thời có thể nghiên cứu đặt làm các chế bản hiện vật bằng các chất liệu khác nhau, có gắn logo Bảo tàng Quảng Ninh bán cho du khách hoặc làm quà tặng, quà lưu niệm...

Phan Hằng