Danh lam cổ tự Quỳnh Lâm

Theo ghi chép xưa, chùa Quỳnh Lâm được xây dựng ở khu rừng thông dưới chân núi Quỳnh Lâm, xã Hạ Lôi, huyện Đông Triều, trấn Hải Dương, nay thuộc phường Tràng An, thị xã Đông Triều, tỉnh Quảng Ninh. Chùa có diện tích 8,5 hec-ta, khuôn viên đẹp, được ví là danh lam cổ tự xứ Đông. 

Thời Trần, chùa Quỳnh Lâm được xem là một trung tâm Phật giáo quan trọng của dòng thiền Trúc Lâm. Theo nghiên cứu, thư tịch cho thấy chùa Quỳnh Lâm được khởi dựng dưới thời vua Lý Thánh Tông (1116-1138). Người có công lớn trong việc khởi dựng ngôi chùa là quốc sư Nguyễn Minh Thông. Khi xây, chùa có ba điện thờ Phật Di Đà, Phật bổn sư Thích Ca Mâu Ni và Phật Di Lặc. Đặc biệt là mỗi điện đều có 3 tầng lầu gác cao 50 thước, bốn mặt đều có cửa, mái ngói lợp bằng bạc. Tương truyền sau khi chùa được xây dựng, một pho tượng Phật Di Lặc bằng đồng có kích thước cao tới 20m đã được dựng tại chùa, được xếp vào một trong “An Nam tứ đại khí” thời bấy giờ (gồm: Tháp Báo Thiên, chuông Quy Điền, tượng chùa Quỳnh Lâm và vạc Phổ Minh. Thời giặc Minh xâm lược nước ta (1407-1427), chùa bị phá hủy, pho tượng cũng bị giặc Minh mang đi phá đúc súng đạn).

Chùa Quỳnh Lâm khang trang, uy nghiêm sau khi được bảo tồn, tôn tạo.

Thời Trần, vua Trần Nhân Tông cho trùng tu điện Vũ Phân làm bốn viện trụ trì: Viện Ni Trần, viện Đông Khê, viện Hội Linh và Bắc Mã. Kế thừa thiền tâm của đời Tổ thứ nhất, Pháp Loa đã lập viện Quỳnh Lâm để đào tạo tăng ni, mở rộng Phập pháp, lấy Phật pháp và giáo lý Trúc Lâm Yên Tử làm vũ khí và nền tảng tư tưởng cho xã hội, đoàn kết toàn dân chống quân xâm lược. Từ đó, Quỳnh Lâm trở thành chốn khang trang, nhộn nhịp và thành học viện Phật giáo đầu tiên ở nước ta.

Dưới thời Lê Trung Hưng, chùa được trùng tu tôn tạo lớn, kéo dài hơn 10 năm. Thế kỷ XVII, triều đình nhà Nguyễn tiếp nối trùng tu chùa theo mô hình thời Lê Trung Hưng, xây dựng thêm nhiều công trình mới có giá trị lịch sử như đúc đại hồng chuông vào năm Minh Mệnh thứ 9, quả chuông hiện được lưu giữ tại tầng 2 của tháp chuông.

Trải qua bao cuộc chiến tranh, thăng trầm của lịch sử, chùa Quỳnh Lâm có thời điểm chỉ còn lại phế tích. Vì thế tháng 11/2015, dự án bảo tồn tôn tạo chùa Quỳnh Lâm được UBND tỉnh phê duyệt  dựa theo thỏa thuận và thẩm định của Bộ VHTT&DL với kinh phí hơn 160 tỷ đồng. Việc tu bổ tôn tạo các hạng mục công trình chùa Quỳnh dựa trên nguyên tắc giữ gìn bảo tồn các yếu tố gốc như: Nền chùa, chân cột bằng đá, các bậc thềm, các tháp cổ; khôi phục khang trang, uy nghi với các hạng mục chính như: Khung Trúc Lâm nhà thờ đức Phật Hoàng Thích Ca Mâu Ni, tháp chuông, nhà bia, nhà thờ Trúc Lâm Tam tổ... Quỳnh Lâm vẫn đang được nghiên cứu, tôn tạo để xứng đáng với vị trí là trung tâm Phật giáo, kết nối với tổng thể di tích lịch sử văn hóa nhà Trần ở phía Đông nói chung và với hệ thống chùa, am, tháp của thiền phái Trúc Lâm Yên Tử nói riêng.

Nhiều hiện vật, di tích gốc được giữ lại trong khuôn viên chùa.

Có thể thấy dù qua bao biến động lịch sử, quản bao mưa gió thời gian, chùa Quỳnh Lâm vẫn luôn giữ được vẻ đẹp, sự uy nghiêm của chốn linh thiêng. Chùa Quỳnh Lâm được ví như viên ngọc lấp lánh giữa màu xanh bạt ngàn của rừng già nơi vòng cung Đông Triều. Chùa nằm trong triền đồi chạy từ dãy núi Yên Tử - Ngọa Vân xuống đồng bằng, trên khu đất đắc địa về phong thủy. Phía bắc là bến sông, thuyền bè tụ tập, bốn góc chùa là bốn gò đất cao... Trong một thời gian không xa, du khách đến với Quỳnh Lâm sẽ tìm lại bóng dáng của một trung tâm Phật giáo nổi tiếng trong lịch sử. Chùa Quỳnh Lâm hiện nay không chỉ là chốn của Phật linh thiêng mà còn là điểm tham quan nổi tiếng trong khu di tích lịch sử nhà Trần tại  Đông Triều.

Hà Phong