“Đánh thức” khát vọng làm phim tài liệu truyền hình

Nhà làm phim tài liệu nổi tiếng Pattricio Guzman từng nói: “Một quốc gia không có phim tài liệu giống như một gia đình không có album ảnh”. Phim tài liệu vốn là một thể loại đầy sức hấp dẫn nhưng cũng nhiều thách thức. Việc chinh phục thể loại có sự giao thoa giữa báo chí và điện ảnh này là một trong những định hướng phát triển của Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh (QMG).

“Mỏ vàng” của đề tài phim tài liệu

Quảng Ninh vốn là mảnh đất màu mỡ cho đề tài phim tài liệu. Sự hội tụ văn hóa đa dạng, phong phú cùng nhịp sống của một vùng đất giàu tiềm năng phát triển kinh tế - du lịch chính là những chất liệu quý giá để những bộ phim tài liệu ra đời.

Với Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh, phim tài liệu luôn được quan tâm đầu tư, tuy nhiên đây là một thể loại khó và đòi hỏi nhiều thời gian, công sức, kinh phí bỏ ra để hoàn thành một tác phẩm, vì vậy số lượng các bộ phim sản xuất hằng năm chưa nhiều.

Hiện nay, Trung tâm Truyền thông tỉnh chủ yếu thực hiện các bộ phim tài liệu theo đặt hàng của tỉnh, của các sở, ban, ngành nhân các sự kiện kỷ niệm đặc biệt. Bên cạnh đó, đội ngũ làm phim của Trung tâm cũng dành nhiều tâm huyết cho các tác phẩm ký sự, phim tài liệu về vùng đất, con người Quảng Ninh cùng những nét văn hóa bản địa đặc sắc. Có thể kể đến chùm “Ký sự Bình Liêu”, “Về miền Tiên Yên xanh”, bộ phim “Những hòn than kể chuyện”, “Quảng Ninh - Hành trình đổi mới”, “AHLĐ Nguyễn Ngọc Hàm - Người thầy thuốc của nhân dân”, “Bạch Đằng - Khúc tráng ca”… Một số phim tài liệu đã được nhận Bằng khen tại các kỳ Liên hoan Truyền hình toàn quốc, là động lực bước đầu cho những người làm phim.

Với thế mạnh phản ánh sự thật một cách khách quan, trung thực nhất qua những thước phim giàu tính thẩm mỹ, phim tài liệu tự bản thân nó đã tạo nên sức hút với người làm nghề và đặc biệt là với khán giả. Vì vậy tuy đây là thể loại khó nhưng luôn thôi thúc những người đam mê phim tài liệu nỗ lực vượt khó để mang tới những bộ phim hấp dẫn cho công chúng.

Nhà báo Mai Vũ Tuấn, Giám đốc, Tổng Biên tập Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh, cho biết: Trong thời gian tới, Trung tâm sẽ đầu tư nhiều hơn vào mảng phim tài liệu truyền hình để có nhiều phim tốt tham gia các sân chơi Liên hoan Truyền hình toàn quốc, Giải Báo chí Quốc gia. Đó cũng chính là sân chơi chất lượng cao cho những người làm nghề và ngày càng đáp ứng được yêu cầu tuyên truyền cũng như đòi hỏi của công chúng hiện nay về mảng phim tài liệu.

Nhằm nâng cao chất lượng sản xuất các bộ phim tài liệu, hằng năm Trung tâm Truyền thông tỉnh đều đặn cử các đạo diễn, biên kịch, quay phim của Trung tâm tham gia các khóa đào tạo ngắn hạn và chuyên sâu về phim tài liệu do Hội Nhà báo Việt Nam, Đài Truyền hình Việt Nam… tổ chức; mời các chuyên gia về Quảng Ninh để trao đổi nghiệp vụ thực hiện các bộ phim tài liệu, trong đó có xu thế làm phim tài liệu không lời bình. Nhờ đó chất lượng làm phim được nâng lên, dần tiệm cận hơn với cách làm phim hiện đại. Các vấn đề về âm thanh, ánh sáng, tiếng động, âm nhạc trong phim cũng được xử lý khéo léo và tinh tế hơn.

Thử sức với phim tài liệu nhiều tập

Xác định phim tài liệu là một trong những thể loại quan trọng của cơ quan báo chí và nhân kỷ niệm 60 năm Ngày thành lập tỉnh Quảng Ninh (30/10/1963-30/10/2023), năm 2023, Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh đã thực hiện bộ phim tài liệu “Quảng Ninh biên niên sử truyền hình” dài 13 tập, mỗi tập có thời lượng từ 25 - 30 phút, với dung lượng thông tin đồ sộ, phản ánh quá trình hình thành, phát triển của vùng Đông Bắc trong hàng nghìn năm lịch sử; đặc biệt là giai đoạn 60 năm kể từ thời điểm thành lập tỉnh Quảng Ninh. Đây có thể coi là bộ phim tài liệu đồ sộ nhất về Quảng Ninh được thực hiện đến thời điểm hiện tại.

Để hoàn thành bộ phim này, ekip thực hiện đã phải chuẩn bị suốt cả năm trời và mất 6 tháng để gặp gỡ các nhân vật, phỏng vấn, ghi hình, dựng hậu kỳ bộ phim. Trong suốt quá trình đó, các nhóm tích cực tìm kiếm, tiếp cận, khai thác nhiều tư liệu, hình ảnh, tài liệu quý về Quảng Ninh từ Hãng phim Tài liệu khoa học Trung ương, Điện ảnh Quân đội Nhân dân, Đài truyền hình Việt Nam, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia… trong đó có nhiều tài liệu lần đầu tiên được công bố trên sóng QTV.

Nhà báo Nguyễn Thế Lãm, Phó Giám đốc Trung tâm Truyền thông tỉnh, Tổng đạo diễn bộ phim “Quảng Ninh biên niên sử truyền hình”, cho biết: Đây là tác phẩm có quy mô đồ sộ và tính chất rất đặc biệt, một bộ phim lịch sử với khối lượng thông tin lớn. Vì vậy, đòi hỏi chúng tôi phải thực hiện một cách tỷ mỉ, kỳ công trong từng khâu sản xuất, tham khảo nhiều tài liệu lịch sử, ý kiến của các chuyên gia để xây dựng đề cương kịch bản. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng gặp gỡ, lắng nghe câu chuyện từ các đồng chí nguyên lãnh đạo tỉnh Quảng Ninh, các nhân chứng lịch sử. Đồng thời, tìm kiếm các tư liệu hình ảnh từ nhiều nguồn để chuyển tải một cách sinh động và đầy đủ nội dung các tập phim.

Suốt thời gian thực hiện bộ phim, với sự chỉ đạo của Tỉnh ủy cũng như sự tham vấn ý kiến từ hội đồng cố vấn là những cán bộ chủ chốt của tỉnh, các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, quá trình hình thành và phát triển của tỉnh đã được khắc họa khá đầy đủ trong 13 tập phim. Sự kết hợp giữa ngôn ngữ hình ảnh, đồ họa và cách kể chuyện có tính kết nối các sự kiện một cách chặt chẽ, kết hợp với phỏng vấn nhân chứng... đã khiến bộ phim tài liệu này của Trung tâm Truyền thông tỉnh tạo được sức lan tỏa mạnh mẽ.

Để chuyển tải sự hình thành, phát triển qua hàng ngàn năm lịch sử của mảnh đất địa đầu Đông Bắc Tổ quốc lên màn ảnh một cách cô đọng không chỉ là nhiệm vụ chính trị, mà còn là tâm huyết, niềm tự hào của đội ngũ những người làm báo của Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh, lan tỏa khát vọng của miền đất rộng, yên bình, văn minh, hiện đại, nhân dân hạnh phúc. Nhà báo Lê Minh Toàn, Phòng Thời sự, chia sẻ: Bộ phim được thực hiện bằng tất cả tình yêu quê hương của những người con sinh sống tại Quảng Ninh, dồn tâm huyết để cố gắng tạo ra những thước phim sống động và chất lượng nhất. Chúng tôi mong muốn thông qua bộ phim, công chúng sẽ thấy một phần ký ức của mình trên quê hương Vùng mỏ.

Thực tế phong phú cùng những chuyển động, đổi thay nhanh chóng của cuộc sống hôm nay đòi hỏi những người làm phim tài liệu truyền hình của Trung tâm Truyền thông tỉnh Quảng Ninh không chỉ nhạy bén trong tìm kiếm đề tài làm phim, mà còn phải có những đổi mới, sáng tạo trong ngôn ngữ thể hiện, đồng thời tích cực tìm tòi những hướng khai thác mới nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của người xem. Và sự đón nhận của công chúng với những bộ phim tài liệu trên sóng QTV đã thôi thúc những người làm phim không ngừng cố gắng trau dồi nghiệp vụ chuyên môn, làm tốt vai trò của người kể chuyện và lưu giữ thời gian qua những thước phim tài liệu quý giá.