Đầu năm đi xem rước lợn “ông Bồ”

Rước lợn “ông Bồ” cúng Tổ ở thôn Đồn Sơn (xã Yên Đức, Đông Triều).

Theo các bậc cao niên trong xã thì "ông Bồ" không phải là tên một cá nhân mà có nghĩa là "to". Lợn "ông Bồ" là một thành tố tạo nên tên riêng của một lễ hội vốn có từ lâu ở địa phương. Lợn "ông Bồ" từ vật nuôi bình thường của người nông dân, ở một thời khắc nhất định đã được gắn liền với các nghi thức của một nghi lễ truyền thống và trở nên linh thiêng bởi các yếu tố tâm linh - Đó là nét đặc sắc của lễ rước lợn "ông Bồ" cúng Tổ ở thôn Đồn Sơn hàng năm.

Ngày cúng Tổ, các thế hệ con, cháu của 8 dòng họ gốc trong làng Đồn Sơn cùng tưởng nhớ và tri ân công lao của 8 vị thuỷ tổ hàng trăm năm trước đã đến vùng đất bãi ven sông này khai dân, lập làng và đến ngày hôm nay phát triển thành xã Yên Đức trù phú, đầy chất thơ ca và nhiều những câu chuyện cổ lưu truyền. Đó cũng là dịp sum họp đầm ấm của nhân dân trong xã những ngày đầu xuân mới. Để chuẩn bị cho ngày cúng Tổ, các gia đình phải tất bật từ ngày mùng 6 tết để họp họ, bàn về việc chuẩn bị nghi lễ, trang trí, cử các cụ cao niên sẽ cùng đi vào nhà thờ Tổ dưới chân núi Thung làm thủ tục báo cáo tổ tiên, cử đoàn đại biểu cùng đi vào lễ rước lợn "ông Bồ" v.v...

Lợn "ông Bồ" ngày nay được rước vào cúng Tổ phải là con lợn béo, khoẻ, có trọng lượng từ 70kg trở lên, được nuôi trong xã từ đầu năm. Còn theo các bậc cao niên trong xã thì trước đây, lợn "ông Bồ" phải do làng cử ra một thiếu nữ 18 tuổi để nuôi lợn từ đầu năm. Thiếu nữ thay cho dân làng nuôi lợn "ông Bồ" được làng giao cho 3 sào ruộng để cấy lúa chăn nuôi con lợn đó. Chăm và nuôi lợn "ông Bồ" chỉ được cho ăn cơm và cám gạo, hàng ngày đều phải tắm rửa sạch sẽ cho lợn "ông Bồ"... Bây giờ, lệ này không còn, thay vào đó, mỗi năm thôn lại cử một dòng họ luân phiên chuẩn bị lễ cúng Tổ đầu năm.

Chuẩn bị rước lợn "ông Bồ" vào cúng Tổ, từ chiều hôm trước, nhân dân bắt con lợn đủ tiêu chuẩn về nhà văn hoá thôn. Sáng ngày 16, con lợn được cạo sạch lông và mổ phanh ra, đặt lên chiếc kiệu hoa, cho xoãi cả 4 chân, lấy 2 lá mỡ to, dày phủ kín lên trên lưng lợn "ông Bồ" và phủ tiếp giấy đỏ, phía trên kiệu có che một chiếc lọng đỏ. Đến khoảng 8 giờ sáng thì đoàn rước kiệu lợn "ông Bồ" được 4 thanh niên trẻ, khoẻ trong làng khênh lên cùng kiệu mâm xôi, hoa quả "đoàn kết" của 8 họ. Mọi người gọi là mâm xôi, hoa quả "đoàn kết" là do trước đây thì mỗi họ có một mâm riêng, có họ lễ to, họ thì lễ nhỏ... nay cả 8 họ cùng góp lại sắm thành một mâm lễ. Tất cả cùng xuất phát với đội tế và nhân dân đi từ nhà văn hoá thôn, qua chùa Cảnh Huống để vào nhà thờ 8 vị thuỷ tổ làng Đồn Sơn. Sau khi làm thủ tục đặt lễ trên các bàn thờ, 12 cụ cao niên trong đội tế trang nghiêm cung kính cùng hành lễ. Các nghi lễ tế và cúng Tổ theo phong tục truyền thống của cha ông các thế hệ trong làng Đồn Sơn lưu truyền lại cho đến ngày nay vẫn còn được lưu giữ và bảo tồn như một di sản văn hoá của làng quê.