Đầu tư hạ tầng Nông thôn mới: Vấn đề đặt ra

Theo kế hoạch năm 2012, việc đầu tư cho hạ tầng nông thôn mới sẽ tập trung phấn đấu để hoàn thành một số chỉ tiêu. Đó là 100% xã có hệ thống điện cơ bản đạt yêu cầu kỹ thuật của ngành Điện; trường học mầm non, mẫu giáo có cơ sở vật chất; có nhà văn hoá, khu thể thao đủ điều kiện để hoạt động và 95% hộ dân nông thôn được dùng nước hợp vệ sinh. Từ nguồn vốn đầu tư của ngân sách đã cân đối để cơ bản đáp ứng yêu cầu đầu tư nhưng vấn đề đặt ra là để việc đầu tư này thực sự hiệu quả, thiết thực thì không chỉ là ngân sách Nhà nước bỏ ra mà cần phải có sự tham gia của cộng đồng dân cư khu vực nông thôn có như vậy thì các công trình đầu tư cho hạ tầng kinh tế - xã hội ở khu vực này mới thực sự là công trình của nông thôn mới.

Kết quả bước đầu

Xác định việc đầu tư xây dựng hạ tầng kinh tế - xã hội là làm cho diện mạo nông thôn đổi mới và tạo điều kiện cho sản xuất phát triển nâng cao một bước đời sống vật chất, tinh thần của người dân ở nông thôn nên trong năm đầu triển khai thực hiện chương trình ngân sách tỉnh đã dành trên 1.500 tỷ đồng đầu tư cho giao thông, thuỷ lợi, điện, nước cơ sở vật chất y tế - giáo dục... Trong đó về hạ tầng giao thông nông thôn, năm 2011, các địa phương lồng ghép các nguồn vốn từ chương trình 120, 134, biển đông hải đảo... để thực hiện 121 công trình hạ tầng giao thông nông thôn mới, với khối lượng thực hiện khoảng 55km. Ngoài ra, các địa phương vận động nhân dân nâng cấp, sửa chữa trên 20km đường ngõ, xóm. Về thuỷ lợi, toàn tỉnh thực hiện 41 công trình thuỷ lợi (25 công trình hồ đập, 13 công trình kênh mương các loại) với khối lượng thực hiện khoảng trên 20km và đã hoàn thành đưa vào sử dụng được 10 công trình. Khó khăn nhất của tỉnh miền núi hải đảo như Quảng Ninh đó là việc đưa điện lưới quốc gia đến với các thôn, bản vùng sâu vùng xa, vì vậy để đảm bảo đến năm 2012, toàn tỉnh 100% số xã có hệ thống điện cơ bản đạt yêu cầu kỹ thuật, UBND tỉnh đã phân bổ 10 tỷ đồng để triển khai cả 2 giai đoạn của dự án điện nông thôn. Với nhiệm vụ xây dựng được 50,646km đường dây trung thế; 21 trạm biến áp với tổng dung lượng 1.272kVA; 50,215km đường dây hạ áp cho các khu vực thôn, khe bản thuộc biên giới Việt - Trung của huyện Hải Hà, Bình Liêu và TP Móng Cái. Đến nay, công tác thi công đang được nhà thầu triển khai phóng tuyến và đào hố các móng.

Cầu treo dân sinh vào thôn Tân Ốc (xã Đồng Sơn, Hoành Bồ) được xây dựng từ nguồn kinh phí hỗ trợ của các doanh nghiệp.

Để nâng cao đời sống văn hoá tinh thần cho người dân khu vực nông thôn, tạo hệ thống cơ sở vật chất đồng bộ năm 2011 tỉnh đã dành 102,8 tỷ đồng để hỗ trợ có mục tiêu cho các huyện, thị xã, thành phố xây dựng 322 nhà văn hoá thôn, khe bản thuộc chương trình xây dựng nông thôn mới. Các nhà văn hoá này đều đã được hoàn thành, bàn giao đưa vào sử dụng trong năm 2011. Cùng với đầu tư cơ sở vật chất tỉnh cũng đã cho triển khai đồng thời dự án đầu tư trang bị, lắp đặt hệ thống Internet, tủ sách cho 994 nhà văn hoá thôn (làng, bản) trên địa bàn tỉnh. Hưởng ứng phong trào “Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới”, các doanh nghiệp hỗ trợ xây mới và sửa chữa 66 nhà cho các hộ nghèo; Đoàn Thanh niên giúp 1.012 hộ di chuyển chuồng trại và xây dựng nhà tiêu hợp vệ sinh; các hộ dân bỏ ngày công tiền của chỉnh trang nhà ở, từng bước tạo ra bộ mặt mới của nông thôn.

Theo đánh giá của Ban Chỉ đạo chương trình xây dựng nông thôn mới tỉnh thì với sự quan tâm đầu tư từ nhiều nguồn lực đã tạo cho khu vực nông thôn trên địa bàn tỉnh sự chuyển biến rất tích cực không chỉ về cơ sở hạ tầng mà còn có tác động rất lớn đến phát triển sản xuất, chuyển biến nhận thức của người dân nông thôn. Từ đây tạo sức lan toả huy động các nguồn lực khác cùng tham gia chung sức xây dựng nông thôn mới.

Vấn đề đặt ra

Cũng theo đánh giá của Ban chỉ đạo chương trình thì năm 2011 tổng nguồn lực cho nông thôn mới của tỉnh là trên 6.200 tỷ đồng, trong đó nguồn vốn trực tiếp cho chương trình từ ngân sách tỉnh là gần 1.500 tỷ đồng; nguồn vốn lồng ghép thực hiện 357,5 tỷ đồng; vốn tín dụng trên 2.460 tỷ đồng; từ các doanh nghiệp, HTX 1.000 tỷ đồng; huy động cộng đồng dân cư 1.000 tỷ đồng. Mặc dù ngân sách tỉnh đã quan tâm nhiều đến công tác bố trí nguồn lực cho xây dựng hạ tầng kỹ thuật nông thôn mới, tuy nhiên đa số các công trình được đầu tư đều là các công trình chuyển tiếp, các công trình mới chưa nhiều nên việc đóng góp hoàn thành các tiêu chí về đầu tư kết cấu hạ tầng còn hạn chế. Các công trình đầu tư vào địa bàn xã cơ bản vẫn do UBND cấp huyện làm chủ đầu tư (do UBND xã nhân lực chưa đáp ứng được) nên khả năng huy động sức mạnh của cộng đồng còn hạn chế; chưa phát động được các phong trào người dân tự giác, tự nguyện tham gia xây dựng các công trình hạ tầng phục vụ cho đời sống của địa phương, dẫn đến tư tưởng ỷ lại, trông chờ, thờ ơ với trách nhiệm đóng góp xây dựng quê hương, coi đây là công trình đầu tư bao cấp của Nhà nước.

Theo kế hoạch năm 2012, tổng nguồn lực cần đầu tư cho chương trình là trên 3.500 tỷ đồng, để tiếp tục triển khai giai đoạn II xây dựng nhà văn hoá thôn, bản đảm bảo đủ điều kiện hoạt động, hoàn thành giai đoạn I kết nối internet đến các nhà văn hoá thôn đủ điều kiện phát huy hiệu quả sau đầu tư, tiếp tục ưu tiên đầu tư các công trình thuỷ lợi phục vụ sản xuất, đường giao thông, công trình cấp nước, trường học... Để thực hiện được các mục tiêu này cần phải huy động mọi nguồn lực trong cộng đồng xã hội tham gia, tiếp tục tranh thủ và lồng ghép có hiệu quả nguồn vốn của các tổ chức phi Chính phủ vào công cuộc giảm nghèo. Điều quan trọng nhất dù đầu tư gì thì phải xác định đây là công việc của dân, vì dân và do dân, xây dựng nông thôn mới là giải quyết những vấn đề thiết thực mang lại lợi ích trực tiếp cho người dân. Do đó, cộng đồng dân cư phải đóng vai trò chủ thể trong xây dựng, người dân phải được tham gia bàn bạc và quyết định, đồng thời là đối tượng tổ chức thực hiện, giám sát và quản lý, sử dụng. Đặc biệt, năm 2012 là năm mà tỉnh đã thực hiện phân cấp tối đa cho các địa phương trong phân bổ nguồn lực đầu tư phát triển, vì vậy khi đầu tư xây dựng các công trình hạ tầng nông thôn mới cần được tiến hành đồng bộ trên nguyên tắc dựa vào nội lực của cộng đồng xã hội, Nhà nước chỉ hỗ trợ một phần và phát huy sự đóng góp của cộng đồng dân cư. Từ đó, các hoạt động cụ thể, những hạng mục công trình cần đầu tư do chính cộng đồng dân cư ở xã tự đề xuất trên cơ sở bàn bạc dân chủ, công khai và quyết định. Cấp uỷ đảng, chính quyền đóng vai trò chỉ đạo, điều hành quá trình xây dựng quy hoạch, kế hoạch, tổ chức thực hiện và người dân đóng vai trò chủ thể trong xây dựng nông thôn mới. Có như vậy mới hy vọng tạo ra sức mạnh tổng hợp được huy động từ mọi nguồn lực để hoàn thành kế hoạch xây dựng nông thôn mới trên địa bàn.

Ngọc Lan