Đền Thánh Mẫu ở Liên Vị

Đền Thánh Mẫu có tên chữ là Phúc Linh từ, toạ lạc ở xóm Bấc, thôn Vị Dương, xã Liên Vị (TX Quảng Yên), thờ Địa cung thánh mẫu Công chúa Liễu Hạnh - một trong “Tứ bất tử” theo quan niệm dân gian (cùng với Thánh Gióng, Tản Viên và Chử Đồng Tử). Từ trung tâm TX Quảng Yên, đi khoảng 18 cây số, qua cầu Sông Chanh theo đường liên xã, qua đình Cốc rẽ phải một đoạn là tới đền Thánh Mẫu.

Lễ tế mẫu tại đền vào ngày mẫu hoá kỵ 3-3 năm Đinh Dậu (2017).

Đền có từ lâu đời, được các cụ Tiên công đặt nằm trên thế đất “Quy hạc hợp hình, long chầu hổ phục”, giống như lưng con rùa, quay về hướng Tây. Nơi dựng đền giống đầu con rùa. Hai bên có hai ao sen nhỏ, có dòng sông nhỏ chảy qua. Thế đất này được các cụ Tiên công cho là tụ khí, vượng lộc nên cây cối xung quanh tốt tươi quanh năm, làng mạc trù phú và thanh bình.

Đền Thánh Mẫu được xây dựng vào thời Lê và đã trải qua nhiều lần trùng tu. Theo ông Lê Viết Thoạn, Trưởng Ban Quản lý đền, xưa kia ngôi đền bằng gỗ có kiến trúc gồm 3 gian bái đường, 3 gian hậu cung. Các vì kèo chạm trổ hình tứ linh. Cạnh đền chính còn có miếu cô Quỳnh và miếu cô Quế. Miếu cô Quỳnh xây ở phía trước, bên trái đền, gồm ba gian bái đường, một gian hậu cung có diện tích 21,22m2. Miếu cô Quế được xây ở phía sau đền Mẫu, kiến trúc đơn giản, gồm một gian, diện tích 7,2m2.

Trải qua dòng thời gian, đền Thánh Mẫu đã không còn, chỉ còn giữ được một số tượng và hiện vật. Năm 1997, nhân dân địa phương đã phát tâm công đức dựng lại ngôi đền trên nền móng cũ. Hiện nay, đền Thánh Mẫu còn lưu giữ được một số hiện vật quý có giá trị nghệ thuật cao như: Tượng cổ, 6 sắc phong thời Nguyễn, hoành phi, câu đối.

Đền có tượng Thánh Mẫu tạc vào thời Lê, cao 63cm, rộng 43cm tạc người phụ nữ da trắng, môi đỏ mặt trái xoan, mắt phượng, mày ngài, sống mũi cao. Tượng mặc 3 lớp áo, chân phải khoanh, chân trái hơi duỗi, tay phải cầm khăn đỏ, tay trái úp lên gối, dáng ngồi ngay ngắn, mắt nhìn thẳng. Đây là một pho tượng Mẫu cổ rất đẹp có nhiều đường nét chạm trổ tinh xảo, mang giá trị nghệ thuật cao. Bên cạnh pho tượng này còn có nhiều tượng nhỏ khác bằng gỗ cũng rất đẹp.

Hiện đền còn lưu giữ được 6 sắc phong vào thời nhà Nguyễn. Cụ thể vua Tự Đức sắc phong 2 lần vào các năm 1853 và 1880, vua Đồng Khánh sắc phong năm 1887, vua Duy Tân sắc phong năm 1909, vua Khải Định sắc phong năm 1920 và vua Minh Mạng sắc phong năm 1930. Các bản sắc phong đều có nội dung cho phép nhân dân xã Vị Dương, huyện Yên Hưng, tỉnh Quảng Yên phụng thờ Liễu Hạnh công chúa là Chế thắng hoà diệu tôn thần.

Hàng năm, cứ đến ngày 3-3 âm lịch, dân làng và du khách thập phương lại tổ chức lễ hội giỗ mẫu, cầu mong mẫu linh ứng phù hộ độ trì cho quốc thái dân an. Đền còn là nơi sinh hoạt tín ngưỡng tâm linh của nhân dân trong vùng vào tuần rằm, mùng một hàng tháng. Ngoài ra, vào những năm có thiên tai, hạn hán, nhân dân lại rước tượng Mẫu về đình Phong Cốc để làm lễ đảo vũ (cầu mưa). Cũng theo lời kể của ông Thoạn, đền Thánh Mẫu rất linh thiêng, từ xưa đến nay rất ít kẻ dám xâm phạm.

Ngày 25-7-1990, UBND tỉnh đã có quyết định bảo vệ di tích lịch sử văn hoá đối với Di tích Nghệ thuật đền Thánh Mẫu xã Liên Vị. Sau đó 10 năm, ngày 27-7-2000, UBND tỉnh đã có quyết định xếp hạng đền Thánh Mẫu là di tích nghệ thuật.

Phạm Học