"Di sản văn hoá là nguồn lực thúc đẩy sự phát triển của địa phương"

Sau nghi lễ Then cổ, hát nhà tơ - hát, múa cửa đình và lễ hội đền Cửa Ông, vừa qua, lễ hội Tiên Công (TX Quảng Yên) tiếp tục được vinh danh là di sản văn hoá phi vật thể quốc gia. Đây là niềm vinh dự, tự hào cho vùng đất có di sản, đồng thời cũng là trách nhiệm, đòi hỏi địa phương phải có giải pháp trong việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị di sản cho mai sau.

Ông Nguyễn Văn Hồi, Chủ tịch UBND TX Quảng Yên

Trò chuyện với phóng viên về các giá trị của di sản, ông Nguyễn Văn Hồi, Tỉnh uỷ viên, Phó Bí thư Thị uỷ, Chủ tịch UBND TX Quảng Yên, cho hay: Nét đặc sắc, nổi bật của lễ hội Tiên Công đó là nghi lễ “rước người” độc đáo nhất trong cả nước, với sự ngưỡng vọng, tôn vinh các Tiên Công, các bậc cao niên, cụ thượng thọ. Nghi lễ này được nhân dân vùng đảo Hà Nam, Quảng Yên tổ chức vào các ngày 4, 5, 6, 7 tháng Giêng hàng năm. Không gian của lễ hội diễn ra ở các phường, xã Phong Cốc, Phong Hải, Yên Hải, Cẩm La và Liên Hoà. Trong đó, trung tâm lễ hội là tại di tích miếu Tiên Công và 17 từ đường các dòng họ thờ Thuỷ tổ Tiên Công, những người đầu tiên dời kinh thành Thăng Long đến vùng đất này khai canh, mở đất, lập nên vùng đảo Hà Nam vào năm 1434, cách đây gần 600 năm, nay đã trở thành vùng đất trù phú, mang đậm bản sắc văn hoá, văn minh sông Hồng nơi cửa biển.

Lễ hội Tiên Công còn có giá trị lịch sử về truyền thống quai đê, lấn biển lập làng lâu đời của dân tộc, mang ý nghĩa lớn trong việc khơi dậy tinh thần đoàn kết, chinh phục thiên nhiên, “trị thuỷ” phục vụ sản xuất nông nghiệp và phát triển kinh tế biển của nhân dân vùng sông nước Bạch Đằng giang, góp phần làm phong phú thêm các lễ hội cổ truyền của dân tộc. Di sản với các nghi lễ truy ơn Tiên Công độc đáo, có giá trị tiêu biểu trong cả nước về truyền thống đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, nhớ ơn tiên tổ; các nghi lễ, nghi thức mừng thượng thọ, lễ sống “cụ Thượng”, tôn vinh, ngưỡng vọng các cụ ông, cụ bà tròn 80, 90, 100 tuổi trở lên. Nghi thức rước các “cụ Thượng” lên miếu Tiên Công lễ tổ là nét đẹp văn hoá độc đáo của người dân địa phương, có ý nghĩa to lớn trong giáo dục truyền thống đối với thế hệ trẻ, với con, cháu trong gia đình, dòng họ, góp phần giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc.

Lễ hội Tiên Công được tổ chức hằng năm với các nghi lễ độc đáo. Ảnh: Phan Hằng

Đặc biệt, di sản lễ hội còn lưu giữ nhiều hoạt động văn hoá, các trò chơi dân gian độc đáo, như: Chơi đu, chọi gà, cờ người, tổ tôm điếm, hát đúm, đấu vật, đắp đê... đáp ứng nhu cầu vui chơi giải trí, giao lưu cộng đồng và nhu cầu sinh hoạt tâm linh của nhân dân, góp phần thực hiện nếp sống văn minh, xây dựng đời sống văn hoá ở cơ sở, có sức lan toả trong cộng đồng và toàn xã hội.

- Chứa đựng nhiều giá trị như vậy, sự kiện lễ hội Tiên Công được công nhận là Di sản văn hoá phi vật thể cấp quốc gia có ý nghĩa rất lớn đối với địa phương?

+ Lễ hội Tiên Công được công nhận là di sản văn hoá phi vật thể quốc gia có ý nghĩa đặc biệt, là niềm vui, niềm vinh dự, tự hào đối với Đảng bộ, chính quyền và nhân dân TX Quảng Yên nói riêng và tỉnh Quảng Ninh nói chung. Điều đó cũng khẳng định sự quan tâm của Trung ương, Bộ VH,TT&DL, tỉnh Quảng Ninh đối với thị xã trong sự nghiệp bảo tồn và phát huy giá trị các di sản văn hoá. Đồng thời khẳng định vai trò của cộng đồng và nhân dân địa phương - những chủ thể của di sản trong việc gìn giữ, bảo tồn, phát huy giá trị lễ hội Tiên Công thời gian qua.

Vùng đất Quảng Yên nay đang đổi thay từng ngày trong công cuộc đổi mới, xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội với mục tiêu trở thành đô thị loại III trước năm 2020 và trở thành thành phố thông minh, thành phố xanh trước năm 2030. Để góp phần hiện thực hoá các mục tiêu trên thì di sản văn hoá có vai trò rất quan trọng, thực sự là nguồn lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và phát triển du lịch địa phương.

- Vậy thị xã có kế hoạch gì trong việc bảo tồn, phát huy các giá trị của di sản lễ hội Tiên Công, thưa ông?

+ Việc lễ hội Tiên Công được công nhận Di sản văn hoá phi vật thể quốc gia đã đặt ra cho TX Quảng Yên trách nhiệm to lớn trong việc quản lý, cũng như bảo tồn và phát huy giá trị di sản. Trước hết, chúng tôi sẽ phối hợp chặt chẽ với các cấp, ngành, thông qua các kênh truyền thông làm tốt công tác tuyên truyền, giới thiệu, quảng bá những giá trị, nét đẹp văn hoá của lễ hội Tiên Công tới đông đảo nhân dân và du khách. TX Quảng Yên xác định việc quản lý nhà nước đối với di sản là trách nhiệm của chính quyền; còn việc bảo tồn và phát huy giá trị của di sản, để lễ hội thực sự là sản phẩm văn hoá tinh thần, sản phẩm du lịch có sức hấp dẫn trong mỗi người dân và du khách sẽ do người dân thực hiện, đảm bảo đúng tinh thần, vai trò chủ thể của di sản.

Về lâu dài, TX Quảng Yên tiếp tục mong muốn nhận được sự quan tâm giúp đỡ của các bộ, ban, ngành, doanh nghiệp, nhà hảo tâm, con cháu Tiên Công ở mọi miền đất nước đồng hành cùng chính quyền địa phương hỗ trợ các nguồn lực để đầu tư, tôn tạo quần thể di tích miếu Tiên Công trở thành trung tâm văn hoá lễ hội, điểm tham quan du lịch hấp dẫn của địa phương. Đồng thời tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện hồ sơ đề nghị Chính phủ, Bộ VH,TT&DL xếp hạng quần thể di tích miếu Tiên Công, cùng với 17 dòng họ Tiên Công và không gian văn hoá phi vật thể lễ hội Tiên Công trở thành di tích quốc gia đặc biệt. Đây là những tiền đề quan trọng, mang tính chiến lược lâu dài cho việc bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hoá phi vật thể không chỉ của riêng lễ hội Tiên Công, mà còn là các di sản văn hoá vật thể trong quần thể di tích Tiên Công trên địa bàn.

- Xin cảm ơn ông về cuộc trò chuyện này!

Phan Hằng - Ngô Đình Dũng
(Thực hiện)