Độc đáo chùa Bổ Đà

Mới đây, trong chuyến công tác tại Bắc Giang, chúng tôi đã được các đồng nghiệp báo Bắc Giang đưa tới thăm chùa Bổ Đà - một trong những ngôi chùa độc đáo của xứ Kinh Bắc xưa.

Lối vào chùa Bổ Đà như vào một ngôi làng cổ kính.

Dãy tường trình cổ bằng đất bao quanh là một trong những nét độc đáo của chùa Bổ Đà.

Lối vào chùa Bổ Đà đi qua những làng quê, đồng lúa mang đậm phong cảnh của làng quê Bắc Bộ. Chùa toạ lạc trên ngọn núi Phượng Hoàng (Bổ Đà Sơn), phía bắc dòng sông Cầu, hiện thuộc địa phận xã Tiên Sơn, huyện Việt Yên. Người Bắc Giang có câu ca dao “Thứ nhất là chùa Đức La/ Thứ nhì chùa Bổ, thứ ba chùa Tràng” chính là nói lên quy mô, giá trị của chùa Bổ Đà chỉ xếp sau chùa Đức La, tức chùa Vĩnh Nghiêm mà thôi.

Các gian chùa nối liên hoàn với nhau.

Những pho tượng Phật bằng gỗ mít được làm từ thời Lê.

Theo giới thiệu của Đại đức Tự Tục Vinh, trụ trì chùa Bổ Đà thì chùa Bổ Đà được xây dựng vào thời Lê (thế kỷ XVIII), còn có các tên gọi khác là chùa Quán Âm. Truyền thuyết còn lưu tại chùa kể rằng xưa trong làng có gia đình nghèo đói làm nghề bổ củi, tuổi già mà chưa có con trai. Một hôm ông vác búa lên đây kiếm củi, thấy 1 gốc thông già, ông vung búa bổ xuống, mỗi nhát lại niệm “Quan thế âm Phật”. Ông thu được 32 đồng tiền ở gốc cây. Thấy lạ, ông khấn nếu được mụn con trai sẽ xây chùa để thờ phụng. Sau quả linh ứng nên ông đã dựng chùa. Dân trong vùng gọi là chùa ông Bổ, có gì kêu cầu đều linh ứng.

Vườn tháp cổ chùa Bổ Đà được coi là vườn tháp lớn nhất Việt Nam.

Kiến trúc chùa Bổ Đà mang đậm kiến trúc truyền thống nhà làng quê Bắc Bộ.

Cùng với chùa Vĩnh Nghiêm, chùa Bổ Đà là một trong những trung tâm Phật giáo lớn của dòng thiền phái  Trúc Lâm, là một trong những nơi còn giữ nguyên bản nét kiến trúc truyền thống Việt cổ. Toàn bộ chùa chính có diện tích khoảng 51.784m2, trong đó khu nội tự chùa 13.000m2 gồm gần 100 gian kết nối liên hoàn. Hầu hết kết cấu cột kèo, vì mái, cửa… các khu của chùa chính được làm bằng gỗ lim. Ngoài giá trị lịch sử gắn với phái thiền Trúc Lâm, chùa Bổ Đà có những giá trị độc đáo không đâu có, đó là chùa còn giữ được bộ kinh Phật gồm 4 tập sách kinh khắc trên 2.000 tấm gỗ thị (dài 50cm, rộng 25cm) cổ nhất Việt Nam; là ngôi chùa có vườn tháp rộng nhất Việt Nam với gần 7.800m2 với gần 100 ngôi tháp lưu xá lị, tro cốt của các vị tăng ni thuộc phái thiền Lâm Tế và nét độc đáo ngay từ khi du khách đặt chân đến chùa đó là hệ thống tường bao trình bằng đất dày 2m, cao hơn 2m bao quanh chùa. Theo Đại đức Tạ Tục Vinh, có bức tường độc đáo này vì xưa chùa nằm giữa vùng sơn cước, các nhà sư phải xây tường cao để chống thú dữ.

Đến thăm chùa Bổ Đà, đi bên những dãy tường trình đất, dưới bóng mát của rặng tre, du khách không chỉ được vãn cảnh đẹp, được hoà vào với thiên nhiên mà còn có thể nghiên cứu, tìm hiểu về những giá trị lịch sử, kiến trúc, mỹ thuật Phật giáo có giá trị về mặt lịch sử, văn hoá hiếm thấy ở những ngôi chùa khác.

Trần Minh