Bài 1: Khi xuất khẩu nông sản chủ yếu phụ thuộc vào một thị trường

Không chỉ Quảng Ninh mà nhiều địa phương trên cả nước lựa chọn Trung Quốc là thị trường tiêu thụ chính đối với nhiều loại nông sản. Tuy nhiên, trước những tác động phức tạp của dịch Covid-19, việc xuất khẩu hàng hóa sang thị trường này khá khó khăn...

Phụ thuộc nhiều, rủi ro lớn

Tại TX Quảng Yên, từ lâu con hàu cửa sông đã mang lại giá trị kinh tế cao, là nguồn thu nhập chính của nhiều hộ. Với điều kiện thời tiết thuận lợi, chất lượng con giống tốt, người dân kỳ vọng hàng nghìn tấn hàu sẽ cho một mùa vụ bội thu. Nhưng trái ngược với kỳ vọng ấy, dịch Covid-19 khiến việc xuất khẩu hàng hóa khó khăn, nhiều hộ nuôi hàu ở Quảng Yên có nguy cơ mất trắng.

Nhìn gần 1.000 tấn hàu tồn đọng, ông Ngô Đình Tuấn (khu 2, phường Hà An, TX Quảng Yên) xót xa: 7 anh em trong gia đình cùng góp vốn chung để nuôi hàu, hy vọng vụ này được mùa. Số hàu này đang giai đoạn phát triển tốt nhất, có thể thu hoạch. Nhưng dịch bệnh đến bất ngờ khiến chúng tôi không kịp trở tay. Đi kiếm mối tiêu thụ cả trong và ngoài tỉnh cũng không ăn thua, vì ngành nghề nào cũng bị ảnh hưởng. Đến cuối tháng 4 mà không bán được, chúng tôi coi như mất trắng.

Hộ ông Ngô Đình Tuấn (khu 2, phường Hà An, TX Quảng Yên) phải vận chuyển hàu vào giữa sông để ngăn mặn, chờ xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc.

Tương tự, nhuyễn thể ở các địa phương như: Vân Đồn, Hải Hà cũng đang ứ đọng với số lượng lớn. Thống kê sơ bộ từ các địa phương này, hiện có khoảng 3.000 tấn ngao hai cùi và 7.000 tấn hàu Thái Bình Dương, hàu cửa sông đã đến vụ thu hoạch nhưng chưa tiêu thụ được. Nguyên nhân là do phía Trung Quốc đã tạm ngừng nhập khẩu các sản phẩm hàng hóa từ Việt Nam, trong đó có nhuyễn thể. Đáng chú ý, đây lại là thị trường tiêu thụ chủ lực của người dân, chiếm trên 90% sản lượng.

Không chỉ nhuyễn thể, nhiều loại nông sản cũng trong tình trạng được mùa… hóa thất bát khi không thể xuất khẩu, tiêu thụ trong thị trường nội địa giảm mạnh. Như trứng gà Tân An, TX Quảng Yên, diện tích trang trại khoảng 5ha, quy mô nuôi trên 6 vạn con gà, ước tính mỗi ngày trang trại cung cấp cho thị trường khoảng 40.000-50.000 quả trứng. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của dịch Covid-19 khiến các trường học, quán ăn, nhà hàng, khách sạn tạm thời đóng cửa. Vì vậy, việc cung ứng trứng gà Tân An khá chậm. Hiện trang trại đang bị tồn khoảng 18.000 quả trứng/ngày và dự kiến lượng tồn tăng cao trong thời gian tới.

Ngoài ra, thời gian tới, một số sản phẩm vào vụ thu hoạch chính, dự kiến sẽ tồn đọng khoảng 700 tấn chè khô, khoảng 400 tấn tôm, 3.000 tấn hàu cửa sông và khoảng 2.500 tấn các loại thủy sản khai thác khác...

Khó chồng khó

Việc phụ thuộc lớn vào một thị trường đã được xác định sẽ gặp khó khăn, bị động trong khâu tiêu thụ, nhất là với sản phẩm nhuyễn thể. Bởi đây là loại hàng hóa không thể để lâu trong điều kiện chưa được sơ chế, bảo quản. 

Tuy nhiên, để tìm kiếm những thị trường mới, nhất là các thị trường “khó tính” như châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc…, các doanh nghiệp và hộ sản xuất cần phải đáp ứng yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, nhãn mác, bao bì… Đây cũng là điểm yếu của nhiều đơn vị sản xuất hiện nay, khi mà phần lớn các cơ sở sơ chế, bảo quản, chế biến mặt hàng nông sản có quy mô nhỏ, hạ tầng chưa đáp ứng được tiềm năng phát triển của ngành; công nghệ chế biến lạc hậu, chậm đổi mới, sản phẩm chưa có tính cạnh tranh...

Công ty Than Hòn Gai - TKV mua ủng hộ 4,5 tấn hàu và ngao hai cùi cho nông dân huyện Vân Đồn, tháng 3/2020. Ảnh: Phạm Tăng

Không thể xuất khẩu, nhiều đơn vị loay hoay, tìm kiếm các thị trường nội địa, tại chợ lớn và siêu thị trên địa bàn tỉnh. Một số đơn vị ngành Than đã đưa ngao, hàu, trứng… vào bếp ăn tập thể. Dù vậy, lượng tiêu thụ còn thấp, chỉ chiếm khoảng 4-10% sản lượng tồn đọng.

Bên cạnh đó, một phần do thói quen tiêu dùng của người dân vẫn mua bán các mặt hàng thủy sản tại các chợ truyền thống, chợ dân sinh. Trong khi với số lượng hàng lớn, khâu bảo quản tại chợ sẽ không đảm bảo. Ở các địa phương lân cận như: Hà Nội, Hải Phòng, Hải Dương, Hưng Yên… người dân lại chưa có thói quen tiêu dùng các sản phẩm hàu, ngao hai cùi trong bữa ăn hàng ngày.

Trước những thách thức và khó khăn trong tiêu thụ nông sản, sự xuất hiện của những “cuộc giải cứu nông sản” đã phần nào hỗ trợ nông dân, giảm một phần tổn thất. Tuy nhiên, để ngành nông nghiệp chủ động về thị trường và nâng cao giá trị nông sản, cần có những giải pháp hiệu quả và lâu dài.

Hoàng Quỳnh - Minh Đức

[links()]

Bài 2: Cần giải pháp căn cơ