Hiểm họa từ trào lưu 'detox': Vì sao không nên áp dụng chế độ ăn thải độc?

Các phương pháp “thanh lọc cơ thể” hoặc “giải độc” (detox) trong thời gian ngắn hiếm khi có tác dụng lâu dài mà còn khiến bạn cảm thấy sức khỏe đi xuống.

Một số phương pháp detox phổ biến có thể kể đến như:

• Sử dụng các loại thảo mộc và gia vị
• Uống nước lọc hoặc các loại nước khác
• Hạn chế các thực phẩm nhiều calo
• Xông hơi
• Sử dụng các thực phẩm bổ sung
• Chỉ ăn một số loại thực phẩm nhất định
• Hạn chế tiếp xúc với những tác nhân chứa độc tố bên ngoài môi trường

Các "thực đơn" detox luôn có sẵn trên mạng, kèm theo đó là những tác dụng mà chúng mang lại. Tuy nhiên, chúng lại không đề cập cụ thể là có thể giải được những loại độc gì trong cơ thể và cơ chế hoạt động chính xác của những phương pháp detox này.

Cơ chế thải loại độc tố từ cơ thể

Margaret MacIntosh, một bác sĩ châm cứu và y học cổ truyền Trung Quốc ở Canada nói rằng, sự thay đổi của những chế độ ăn uống khắc nghiệt này có thể gây hại nhiều hơn lợi.

Cô cho biết mình "ủng hộ một chế độ ăn uống lành mạnh và lối sống dựa trên thực phẩm toàn phần (thực phẩm chưa hoặc ít qua chế biến)". Cô cũng lưu ý rằng, cơ thể con người đã có "quá trình tích hợp sẵn để loại bỏ các chất độc ra khỏi cơ thể".

Trên thực tế, có 4 cơ quan chính trong cơ thể đóng vai trò loại bỏ các chất độc hại tiềm ẩn, bao gồm:

• Thận: Lọc máu và loại bỏ độc tố trong nước tiểu.
• Gan: Xử lý các chất dinh dưỡng và chuyển hóa các chất độc để thận đào thải dễ dàng hơn.
• Phổi: Loại bỏ các chất độc trong không khí.
• Ruột kết: Loại bỏ chất thải và độc tố thông qua nhu động ruột.

Cách tốt nhất để hỗ trợ các cơ quan thực hiện tốt chức năng giải độc cơ thể đó là áp dụng chế độ ăn giàu chất dinh dưỡng với đầy đủ chất xơ, rau, trái cây và các nguồn chứa protein "nạc"; dành khoảng 150 phút mỗi tuần để tập luyện mức độ vừa phải đến nặng; nghỉ ngơi đầy đủ; bỏ thuốc lá, bia rượu và uống đủ nước.

Nước detox - nhược điểm của việc uống quá nhiều nước

Tory Tedrow, chuyên gia dinh dưỡng của ứng dụng ăn uống lành mạnh SugarChecked nói rằng, uống quá nhiều nước có thể dẫn đến hạ natri máu. Khi máu chứa quá ít natri, các tế bào sẽ sưng lên. Điều này có thể gây ra các triệu chứng bao gồm:

• Buồn nôn, nôn mửa
• Đau đầu
• Lú lẫn
• Mệt mỏi
• Chuột rút cơ bắp
• Co giật
• Hôn mê

Các triệu chứng này có mức độ nghiêm trọng khác nhau nhưng hoàn toàn có thể đe dọa đến tính mạng và cần đến sự can thiệp của y tế. Ngoài ra, uống quá nhiều nước và hạn chế lượng calo nạp vào có thể dẫn đến sự mất cân bằng điện giải.

Ăn kiêng giải độc: Tác dụng có như mong muốn?

Trong khi nhiều chuyên gia khuyên rằng bạn không nên "thanh lọc" cơ thể với chế độ ăn uống chỉ có nước trái cây hay thuốc nhuận tràng, một số người cho rằng nên sử dụng phương pháp ăn uống để kích thích cơ chế "tự thực" (quá trình mà các chất thải tích tụ bên trong tế bào hoặc toàn bộ tế bào được tái chế thành các thành phần mới).

Có nhiều phương pháp thải độc cơ thể được thiết kế xoay quanh việc nhịn ăn gián đoạn, tập trung vào việc hạn chế calo nạp vào và bổ sung các chất dinh dưỡng.

Không giống như các hình thức detox khác, bằng chứng cho thấy nhịn ăn gián đoạn có thể mang đến một số lợi ích, bao gồm cả giảm cân. Phương pháp ăn kiêng này có thể đào tạo cơ thể sử dụng xeton từ chất béo để làm năng lượng thay vì glucose, giúp giảm béo.

Tuy vậy, vài nghiên cứu lại chỉ ra rằng, tác dụng giảm cân ban đầu là có thể với chế độ ăn này, nhưng về lâu dài thì không. Điều này là do bạn có thể sẽ tăng cân trở lại một khi tiếp tục các thói quen ăn uống thông thường.

Kết quả giảm cân sẽ khác nhau tùy vào mỗi người. Bạn nên trao đổi với các chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ về mục tiêu quản lý cân nặng của mình để xác định xem việc nhịn ăn gián đoạn có thể giúp bạn đạt được mục tiêu đó không.

Tiến sĩ Erin Stair, nhà tư vấn sức khỏe và tác giả của cuốn sách “Food and Mood” nói rằng, hầu hết mọi người không thể định nghĩa độc tố là gì, chứ đừng nói đến việc họ đang cố gắng loại bỏ độc tố nào khỏi cơ thể.

Theo cô, nhiều người chọn thải độc bằng các phương pháp detox hiện hành bởi chúng nghe có vẻ hấp dẫn hơn là thải độc bằng cách "đi ngoài" như chúng ta vẫn biết. Tuy nhiên, một số bệnh nhân của cô, trong đó có cả những người đã giảm cân bằng các phương pháp detox này sau đó vẫn lựa chọn những chế độ ăn uống lành mạnh hơn để cải thiện sức khỏe.

Các nhà nghiên cứu cũng lưu ý rằng, các loại nước detox và nước ép trái cây có thể giúp giảm cân ban đầu, nhưng cân nặng sẽ trở lại như cũ nếu dừng quá trình này lại.

Các chuyên gia khuyên rằng, tốt hơn hết nên tránh các chất có hại đã biết như thuốc lá và rượu, đồng thời duy trì một chế độ ăn uống cân bằng và vận động thường xuyên. Ngoài ra, nên ngủ đủ giấc và uống đủ nước để giúp cơ thể khỏe mạnh.

Những cách trên sẽ hỗ trợ hệ thống thải độc của cơ thể, thay vì dựa vào các chế độ ăn kiêng thường gây hại hơn là mang lại những lợi ích lâu dài.

Tác động của detox đến sức khỏe tâm thần

Thực phẩm bạn ăn có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần của bạn. Theo Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ (APA), ngày càng nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, dinh dưỡng đóng một vai trò quan trọng đối với sức khỏe tâm thần.

Trong một nghiên cứu năm 2020, các nhà nghiên cứu tìm thấy bằng chứng cho thấy những cách ăn uống khác nhau có thể ảnh hưởng đến tâm trạng. Họ lưu ý rằng, chế độ ăn Địa Trung Hải (chế độ ăn khuyến khích những loại thức ăn như cá, trái cây và rau, đậu và ngũ cốc nguyên hạt) hỗ trợ tốt cho sức khỏe tinh thần hơn so với chế độ ăn phương Tây điển hình thường chứa nhiều thực phẩm chế biến sẵn.

Họ cũng lưu ý rằng, một số loại thực phẩm có thể ảnh hưởng đến lượng đường, hệ vi sinh vật đường ruột và phản ứng miễn dịch của cơ thể - những yếu tố có thể ảnh hưởng đến tâm trạng.

Tóm lại, chế độ ăn kiêng và các kế hoạch thải độc là không cần thiết để loại bỏ chất độc ra khỏi cơ thể. Cơ thể có sẵn các cơ quan và hệ thống để loại bỏ các chất độc hại hoặc không cần thiết ra khỏi cơ thể.

Tốt hơn hết, bạn nên tập trung vào lối sống lành mạnh, bao gồm chế độ ăn uống đa dạng, tập thể dục thường xuyên, tránh hút thuốc và lạm dụng bia rượu.