Hướng tới mục tiêu phát triển bền vững

Là tỉnh giàu tài nguyên khoáng sản, trong đó than chiếm trên 90% sản lượng cả nước. Sau than là khoáng sản sản xuất vật liệu xây dựng: Đá vôi, sét, cát thuỷ tinh... được phân bố ở các địa phương trên địa bàn tỉnh. Với những tiềm năng và lợi thế trên, trong mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, đến năm 2015 Quảng Ninh sẽ cơ bản trở thành tỉnh công nghiệp, dịch vụ theo hướng hiện đại. Vì thế phát triển bền vững là kế hoạch hướng tới của tỉnh trong những năm tiếp theo.

Phát triển công nghiệp hài hoà với môi trường là một trong những mục tiêu mà Quảng Ninh hướng tới. (Ảnh: Khu du lịch Bãi Cháy, TP Hạ Long ngày càng xanh-sạch-đẹp). Ảnh: Khánh Giang

Với tiềm năng, thế mạnh của mình, Quảng Ninh đã trở thành trung tâm kinh tế lớn của cả nước, trong đó, công nghiệp khai thác than chiếm 95% sản lượng cả nước, xi măng đạt 7,5 triệu tấn/năm, nhiệt điện đạt công suất 6.000MW. Quảng Ninh cũng là trung tâm du lịch đạt 6 triệu lượt khách/năm, trong đó có 2,4 triệu lượt khách quốc tế. Trong những năm qua, tốc độ phát triển kinh tế Quảng Ninh đều đạt mức cao và ổn định, GDP bình quân đạt 12,7% năm, gấp hơn 2 lần bình quân của cả nước; GDP bình quân đầu người đạt 2.000 USD/năm; thu ngân sách năm 2011 đạt trên 29.000 tỷ đồng, mức cao nhất từ trước đến nay. Mặc dù thời gian qua, Quảng Ninh có bước tăng trưởng cao, song chất lượng tăng trưởng chưa bền vững, phát triển kinh tế của tỉnh chưa xứng với tiềm năng, lợi thế, chưa đảm bảo sự cân đối và hài hoà giữa ngành và lĩnh vực, như: Phát triển kinh tế biển, du lịch, thương mại và công nghiệp. Hệ thống kết cấu hạ tầng còn nhiều bất cập, thiếu đồng bộ, đặc biệt là thiếu hệ thống giao thông đường bộ, hàng không, đường thuỷ, hệ thống cảng biển và hệ thống giao thông đường sắt. Bên cạnh mục tiêu tăng trưởng kinh tế, thì sức ép bảo vệ môi trường rất lớn. Mâu thuẫn, xung đột trong phát triển giữa một số ngành trong cùng một địa bàn, như: Du lịch, dịch vụ với công nghiệp khai thác than và các ngành công nghiệp, có nguy cơ ô nhiễm môi trường cao.

Theo quy hoạch được duyệt, đến năm 2015 trên địa bàn tỉnh sẽ có 11 khu công nghiệp (KCN) với tổng diện tích khoảng 8.790ha đất công nghiệp. Tính đến thời điểm này, trên địa bàn tỉnh đã có 5 khu công nghiệp được thành lập gồm: Cái Lân, Việt Hưng (TP Hạ Long); Hải Yên (TP Móng Cái); Đông Mai (TX Quảng Yên); Phương Nam (TP Uông Bí)... Những khu công nghiệp này đã và đang thu hút các nhà đầu tư đến tìm hiểu và xây dựng cơ sở sản xuất kinh doanh góp phần vào sự tăng trưởng kinh tế của tỉnh. Với lợi thế về tiềm năng khoáng sản, bên cạnh phát triển các khu, cụm công nghiệp ở các địa phương trên địa bàn tỉnh đã hình thành những công ty, nhà máy sản xuất xi măng như: Lam Thạch, Thăng Long, Hạ Long, Cẩm Phả. Bên cạnh đó là các nhà máy nhiệt điện đã và đang được triển khai như: Uông Bí, Mạo Khê, Quảng Ninh, Cẩm Phả, Mông Dương. Cùng với những nhà máy nhiệt điện, xi măng thì hoạt động khai thác than là một trong những ngành công nghiệp chủ lực của tỉnh. Sản lượng khai thác và xuất khẩu đã góp phần phát triển kinh tế của địa phương và đất nước.

Có thể nhận thấy trong quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh những năm tiếp theo xuất hiện nhiều nhà máy nhiệt điện, xi măng. Sự phát triển này là một hệ quả tất yếu bởi Quảng Ninh có nhiều tài nguyên khoáng sản. Tuy nhiên, tài nguyên nào khai thác mãi cũng cạn kiệt, vậy vấn đề đặt ra là phải khai thác hợp lý và kiểm soát tốt vấn đề ô nhiễm môi trường. Đơn cử như việc sản xuất điện hay xi măng mức tiêu thụ nguyên liệu thô rất lớn, hầu hết đều sử dụng than kém phẩm chất nên độ tro thải ra môi trường nhiều lên đến 40-50%. Cùng với đó là chất thải của các chất phụ gia có hàm lượng lưu huỳnh cao, đây là chất có độ nguy hại ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ con người. Để hạn chế việc ô nhiễm môi trường, hiện nay nhiều nhà máy nhiệt điện đã sử dụng đá vôi để khử lưu huỳnh (trung bình mỗi nhà máy nhiệt điện sử dụng khoảng 1.000 tấn đá vôi/năm). Tuy nhiên, như vậy lại làm tăng sản lượng đá vôi khai thác, nếu không có quy hoạch vùng khai thác tốt sẽ phá vỡ cảnh quan môi trường. Những năm gần đây sản lượng khai thác than ngày càng tăng (năm 2005: 28 triệu tấn, 2006: 30 triệu tấn; năm 2011 hơn 40 triệu tấn). Mặc dù thời gian qua ngành Than đã có nhiều biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường như: xây dựng hệ thống xử lý nước thải; trồng cây phủ xanh bãi thải; xây dựng hệ thống kênh thoát nước khu vực Hà Trung, Hà Lầm, Hà Khánh. Cùng với việc thực hiện các công trình cải tạo môi trường, ngành Than đã tiến hành xây dựng hệ thống đường giao thông nội bộ, quy hoạch lại các cảng bến xuất than nội địa theo đường thuỷ nhờ vậy đã giảm được lượng than vận chuyển qua các khu đô thị và đường quốc lộ. Mặc dù ngành Than đã nỗ lực trong công tác bảo vệ môi trường song hiện nay nhiều nguồn gây ô nhiễm môi trường và làm suy thoái tài nguyên khác như: Cặn dầu, ắc quy, nước thải hầm lò chưa được xử lý triệt để; môi trường sống của cộng đồng dân cư bị xâm phạm nghiêm trọng do bụi, tiếng ồn gây ra...

Để kinh tế Quảng Ninh phát triển với quy mô, tốc độ ngày càng lớn, biến những lợi thế thành nguồn lực mạnh mẽ để tỉnh thực sự trở thành một tỉnh công nghiệp, dịch vụ hiện đại có vai trò xứng đáng trong vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc thì những giải pháp có tính chiến lược đã được tỉnh đặt ra: Công tác quy hoạch, kế hoạch sử dụng tài nguyên cần đi trước một bước theo quan điểm phát triển bền vững ở mỗi cấp, mỗi ngành với mục tiêu tiết kiệm tài nguyên, ngăn ngừa ô nhiễm, suy thoái môi trường, tạo nguồn lực phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Đối với việc khai thác than là nguồn tài nguyên không tái tạo, tỉnh đã có lộ trình khai thác đảm bảo các yếu tố về phát triển kinh tế và môi trường. Thực hiện rà soát điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất đai trên cơ sở quy hoạch khai thác và sử dụng tài nguyên khoáng sản, tài nguyên nước theo hướng phát triển bền vững. Quảng Ninh quyết tâm xây dựng mô hình phát triển từ tăng trưởng nóng sang tăng trưởng xanh, từ chưa bền vững sang bền vững, đặc biệt quan tâm tới các vấn đề phát triển những ngành, lĩnh vực có hàm lượng công nghệ cao, sử dụng các nguồn năng lượng tái sinh, giảm khí thải nhà kính.

Trang Thu