Hai giờ trong lòng đất sâu nhất Việt Nam

Từ văn phòng Công ty CP Than Hà Lầm, chúng tôi lên xe vượt quãng đường đồi gập ghềnh hơn 3 cây số để lên tới mặt bằng +75. Ngay từ khá xa tôi đã trông thấy hai tháp giếng đứng màu xanh hiện ra rõ nét giữa khai trường nhộn nhịp. Đó là hai công trình quan trọng nằm trong dự án khai thác than dưới mức -50 của mỏ than Hà Lầm và hiện tại đang là giếng lò có mức sâu nhất trong lòng đất (mức -300) của Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam...

Thợ lò tập kết ở sân ga -300 để chuẩn bị vào các gương than làm việc.

Trước chuyến đi này, chúng tôi được tham dự một lớp “tập huấn nhanh” về an toàn bảo hộ lao động khi xuống hầm lò. Sau đó, một an toàn viên đưa chúng tôi đi thay trang phục bảo hộ lao động theo đúng quy định bắt buộc. Xúng xính trong bộ quần áo xanh thợ lò, tôi vừa háo hức lại vừa lóng ngóng… Nào là chiếc đèn chống nổ với 10 bóng đèn bé tí gắn trên đầu, rồi bình tự cứu được đeo bên hông trông thật ra dáng làm sao. Trước khi xuống dưới lò, mọi vật dụng cá nhân và đồ có khả năng cháy nổ đều được bỏ lại và cất cẩn thận trong những hộc tủ cá nhân có ghi tên từng người. Thậm chí cả chiếc máy ảnh của tôi và máy quay của mấy anh bạn đồng nghiệp cũng được kiểm tra cẩn thận xem có hệ thống chống nổ hay không mới được mang xuống…

Phó Giám đốc Phạm Khắc Thừ giới thiệu với chúng tôi về máy xúc lật hông - một công nghệ mới đưa vào sử dụng ở mỏ Hà Lầm.

Đoàn chúng tôi (khoảng gần chục người, gồm cán bộ lãnh đạo công ty, kỹ thuận viên an toàn, cán bộ phụ trách Dự án khai thác dưới mức -50 và mấy nhà báo…) lần lượt vào trong chiếc thùng Skip (thùng cũi để đưa người, vật liệu và đất đá lên, xuống lò giếng). Bên trong thùng Skip, nước cứ nhỏ tong tỏng lên những chiếc mũ bảo hộ, khiến tôi luôn phải khum người để “bảo hộ” cho chiếc máy ảnh đang đeo lủng lẳng trước ngực. Hai tấm rèm sắt bảo vệ được hạ, chiếc thùng bắt đầu chuyển động xuống dưới, tất cả chìm vào bóng tối. Chúng tôi lần mò bật chiếc đèn gắn trên mũ bảo hộ, ánh sáng chiếu ra chỉ thấy thành giếng bê tông đang lao vun vút trong tiếng gió và tiếng ì ì của tời cáp. Với tốc độ 7m/s, tôi còn chưa hết ngỡ ngàng với cảm giác lần đầu tiên được xuống lòng đất thì đã tới sân ga ở mức -300 so với mực nước biển.

Cảm giác ban đầu của tôi là choáng ngợp trước một đường lò cao rộng, thẳng tắp với đèn điện sáng choang, chả khác gì một thành phố ngầm hiện đại. Một công nhân tiến tới mở chốt an toàn, tôi nhìn quanh, từng tốp công nhân đang miệt mài với công việc, hàng tấn máy móc đang được kiểm tra, sửa chữa và vận hành, đúng thật là một không khí rất công nghiệp. Anh Phạm Hùng, Trưởng phòng Thi đua Công ty CP Than Hà Lầm, hồ hởi khoe: “Chúng tôi đã đào được hơn 3.000m lò xây dựng cơ bản (kế hoạch năm 2013 là 3.095m) với tiết diện đào từ 12m2 đến 30m2, đạt 120% kế hoạch đào lò xây dựng cơ bản của năm nay…”. Anh còn cho biết, vào sáng ngày 30-10 vừa qua, Công ty đã chính thức nối thông đường lò xuyên vỉa đặt băng tải mức -300. Đây là đường lò xây dựng cơ bản thuộc dự án khai thác phần dưới -50 Mỏ than Hà Lầm được giao cho 2 đơn vị là Công trường KTCB1 và Công trường KTCB2 thi công. Vậy là sau hơn một năm thi công, đường lò đã được nối thông đúng vào dịp kỷ niệm 50 năm Ngày thành lập tỉnh Quảng Ninh 30-10 và 77 năm Ngày Truyền thống Công nhân mỏ - Truyền thống ngành Than 12-11...

Vì sự cố mất điện khiến không khí đường lò ngột ngạt đến mức một số người trong chúng tôi đã phải... “vi phạm quy định an toàn lao động”, cởi phanh cả áo cho bớt nóng...

Có một sự cố nhỏ, khi vừa xuống chưa được bao lâu thì đường hầm bị mất điện và hệ thống thông gió không hoạt động. Nhiệt độ ở lòng đất mức -300 vốn đã ngột ngạt, nóng bức lại càng ngột ngạt, nóng bức hơn. (Theo lời anh cán bộ Phòng An toàn đi cùng thì cứ xuống sâu 100m, nhiệt độ tăng một độ; và tôi ước đoán lúc này tuy đang cuối thu nhưng ở đây nhiệt độ trong lò chắc phải ngang với trưa hè, hơn 30 độ rồi). Tôi nhìn các công nhân đang làm việc, quần áo ai cũng thấm đẫm mồ hôi…

Chúng tôi bắt đầu tiến vào bên trong, đi giữa hai hàng ray xe goòng đang chất đầy đất đá. Do mất điện nên ánh sáng lúc này hoàn toàn đều dựa vào những chiếc đèn lò gắn trên đầu mỗi người. Cảm giác lần đầu vào lòng đất thật khó tả, có chút rờn rợn, hồi hộp, lại có chút tò mò, thích thú… Đã khoác trên mình bộ đồ bảo hộ rồi nên tôi cứ mặc nhiên xông pha, mặc dù dưới chân toàn bùn đất với các vũng nước lầy lội… Không ngờ ở dưới này nhiều mạch nước ngầm thế, hệ thống bơm nước làm việc liên tục mà nước vẫn cứ dềnh lên. Độ ẩm hơi cao nên chụp được bức ảnh cho rõ nét thật khó. Hơi nước như màn sương mỏng, ống kính máy ảnh của ai cũng bị mờ tịt. Tại một gương lò, các công nhân vẫn đang khoan, sửa để chuẩn bị nổ mìn. Gương lò bên kia, máy xúc đá đang vận hành vang lên những âm thanh ầm ầm, chan chát của kim loại va vào đá. Vừa đi vừa nói chuyện, Phó Giám đốc Công ty Phạm Khắc Thừ còn cho biết, thông qua cuộc thi đào lò nhanh vừa rồi, Công ty CP Than Hà Lầm đã đạt được nhiều kết quả khả quan. Trong điều kiện nguồn tài nguyên của Hà Lầm ngày càng cạn, diện khai thác ngày càng xuống sâu, tài nguyên vỉa lớp không ổn định, việc đẩy nhanh tiến độ đào lò xuyên vỉa đặt đường ray mức -300 và lò xuyên vỉa đặt băng tải -290 Dự án mỏ Hà Lầm có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với Công ty nói riêng và đối với Tập đoàn nói chung. Dự án càng triển khai nhanh thì càng sớm đi vào sản xuất than, càng giảm chi phí đầu tư. Trong tương lai gần, việc hình thành hệ thống các hầm lò khai thác than ngày một xuống sâu là điều tất yếu khi nguồn than lộ thiên đang ngày càng cạn kiệt. Chính vì vậy nên việc đưa khoa học công nghệ hiện đại vào khai thác than hầm lò được Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (Vinacomin) rất chú trọng. Hiện tại việc ứng dụng công nghệ khai thác hiện đại như: Cột thuỷ lực, giá khung di động, dàn tự hành Vinaalta, máy khấu than v.v.. đều cho hiệu quả cao và an toàn.

Nhìn đống máy móc hàng chục tỷ đồng bám đầy bùn đất đang hoạt động, tôi cũng thấy vui, vui bởi điều kiện làm việc của công nhân mỏ giờ đã khác xưa nhiều rồi. Thợ mỏ có xe ô tô đưa đón đến tận nơi làm việc, từng người có tủ thay quần áo riêng. Làm việc xong được tắm nước nóng. Quần áo bảo hộ, ủng bỏ ra có người giặt, sấy khô, cứ rách nhiều là thay, không hạn chế. Không gian làm việc không còn chật chội, vì hệ thống chống gỗ giờ được thay bằng các loại giá, cột thuỷ lực. Lúc có mặt tại đường hầm của mũi đào xuyên vỉa, một tốp công nhân đang thi công cơ giới với khoảng 7-8 người làm việc: Khoan nổ mìn bằng máy khoan Tamroc, bốc xúc đất đá bằng máy đổ hông, làm thủ công chỉ có công nhân đẩy goòng và kéo cáp. Hàng chục tấn đất đá chất đống như ngọn đồi con chỉ sau chốc lát đã vơi đi trông thấy bởi các máy móc hoạt động hết công suất. Liên tục, liên tục, goòng vào ra, gần cuối ca, máy khoan đã có thể tiếp cận gương để bắt đầu công việc của mình...

Sau chừng hơn 2 tiếng đồng hồ đi tham quan các gương than, chúng tôi trở lại sân ga ở mức -300. Ở đây do có giếng lò thông thẳng trực tiếp từ mặt đất xuống nên không khí thoáng đãng hơn hẳn, khiến cả đoàn ai cũng cảm thấy mát mẻ, sảng khoái; khác hẳn khi ở bên trong mấy gương than… Càng thấu hiểu hơn nỗi vất vả, nhọc nhằn mà các công nhân hầm lò đang ngày ngày chịu đựng. Chiếc thùng Skip lại một lần nữa đưa ngược chúng tôi lên mặt đất, trở lại nhân gian… Nhìn xuống lò giếng, tôi bồi hồi xúc động, chỉ còn vài ngày nữa là tới Ngày kỷ niệm 77 năm Ngày Truyền thống Công nhân mỏ - Truyền thống ngành Than, xin chúc các anh, những người thợ mỏ, lời chúc tốt đẹp nhất, trân trọng nhất…

Lương Giang