Móng Cái - Mùa tôm buồn

Những ngày này, ở các vùng nuôi thuỷ sản của TP Móng Cái, bà con ngư dân như đang ngồi trên đống lửa. Nhiều đầm tôm đang đối mặt với dịch bệnh dấn tới nguy cơ nhiều người nuôi trồng không có tiền trả ngân hàng, trả tiền mua giống, thức ăn cho chủ các đại lý...

Kiểm tra tôm trên ao đầm nhà anh Trương Thế Nhân, thôn Đông, xã Vạn Ninh.

Thêm một mùa thất bát

Trong chuyến đến làm việc ở xã Vạn Ninh tuần trước, chúng tôi được lãnh đạo xã cho biết tình trạng thuỷ sản, chủ yếu là tôm và ngao của bà con ngư dân ở đây đang bị dịch bệnh rất nặng. Bí thư Đảng uỷ xã Bùi Văn Đặng cho biết, toàn xã có 132 ha nuôi tôm công nghiệp, 148 ha nuôi ngao. Theo nắm bắt chung trong xã, đến thời điểm trung tuần tháng 7-2011, trên 90% diện tích nuôi ngao của ngư dân trong xã đã mất trắng. Những năm trước, với diện tích này, tổng sản lượng ngao mà ngư dân Vạn Ninh thu được vào khoảng 1.800 tấn. Còn đối với diện tích nuôi tôm, tuy chưa có thống kê chính thức nhưng số bị thiệt hại cũng không nhỏ, bởi giá trị mỗi kg tôm cao hơn 5 lần so với một kg ngao. Trước tình trạng dịch bệnh xảy ra ở thuỷ sản, ngoài việc báo cáo lên thành phố, lãnh đạo xã chẳng biết làm gì để cứu vãn cho ngư dân!

Trên đường dẫn tôi đi đến đầm nuôi tôm của các hộ trên địa bàn, Trưởng công an xã Trương Văn Tiến cho biết, chỉ có đầm nuôi tôm của các hộ ở thôn Đông là khả quan; diện tích nuôi còn lại ở các thôn Bắc, Trung, Nam, Cầu Voi đều bị dịch, đã và đang chết rất nhiều. Bản thân gia đình Trưởng công an xã cũng có khoảng 4 ha ao đầm. Trước đây, anh đã nuôi được mấy vụ nhưng vụ nào tôm cũng đều bị dịch bệnh nên thua lỗ nặng. Đến nay, anh không còn đủ vốn để nuôi tiếp. “Dừng lại đúng lúc như thế có lẽ cũng còn là may đấy nhà báo ạ. Nếu mà cứ cố làm rồi tôm lại chết hàng loạt như đợt này nữa thì không biết lấy tiền đâu mà trả ngân hàng”, người dẫn đường tâm sự rất thật với tôi như vậy.

Đầm của gia đình đầu tiên mà chúng tôi ghé thăm là nhà anh Bùi Văn Trình, Phó trưởng thôn Đông, xã Vạn Ninh. Anh chị bắt đầu nuôi tôm. Ngoài vụ đầu thất bại, các vụ sau đó, anh chị đều thắng lớn. Từ vài ba ao đầm ban đầu nuôi theo kiểu bán công nghiệp, đến nay gia đình anh đã có 11 đầm với tổng diện tích trên 8 ha, được đầu tư rất quy mô để nuôi tôm công nghiệp. Vụ nuôi này, tuy đầm nuôi của các hộ khác trong xã bị dịch bệnh nặng và chết nhiều, nhưng tôm nhà anh chị vẫn bình thường. “Kinh nghiệm của tôi là không mua bất cứ thứ gì từ giống đến thức ăn, thuốc của Trung Quốc. Vụ đầu ham rẻ, tôi mua giống của Trung Quốc nên thất bại thảm hại. Giống bên đó chỉ 150.000 đồng một vạn, trong khi đó giống trong nước như gia đình tôi mua ở Ninh Thuận lên tới 900.000 đồng/vạn. Dù đắt hơn gấp nhiều lần nhưng tôi vẫn quyết chọn giống trong nước. Kinh nghiệm thứ hai là phải thả dần, có khoảng cách giữa các đầm chứ không nên thả đồng loạt. 11 ao đầm này mà thả giống cùng lúc, nếu có dịch bệnh gì thì không thể xoay xở kịp. Tuy tôm chưa bị dịch bệnh nhưng gia đình tôi cũng vẫn lo lắng. Bởi vì các hộ có tôm bị bệnh hiện đang tháo nước để thau rửa ao đầm. Nhà mình mà lấy nước vào thời điểm này thì toi ngay. Cũng may mà tôm nhà tôi đến nay đã được 50 ngày, có thể thu hoạch được rồi”, anh Trình vui vẻ cho biết như vậy. Trò chuyện với anh, tôi được biết thêm rằng, vụ này gia đình anh thả 180 vạn con giống, nếu tình hình thuận lợi, tôm phát triển tốt đạt đến 50 con/kg và giá tôm như năm ngoái (110.000 đồng/kg), thì chí ít nhà anh cũng thu được trên 3 tỷ đồng.

Trên đường sang đầm nhà hộ khác, anh Trưởng Công an xã nói với tôi rằng, gia đình anh Trình có lẽ là hộ “son” nhất trong xã vì vụ nào cũng trúng lớn. “Cái nghề này chẳng nói mạnh được nhà báo ạ. Trên địa bàn xã có 3 doanh nghiệp nuôi tôm là: Công ty Chánh Hiểu, Công ty Viễn Đông và doanh nghiệp Gia Phong. Họ cũng đầu tư lớn, ao đầm rất quy củ, lại có cả kỹ sư lúc nào cũng túc trực bên bờ đầm, thế mà cũng thất bại hoài, vụ này cũng vậy, tôm chết nhiều lắm. Hay như gia đình mà mình chuẩn bị vào đây cũng vậy”. Người dẫn đường nói đến đây cũng là lúc chúng tôi đi đến chòi canh đầm nhà ông Trương Thế Nhân, ở thôn Trung.

Bà Bùi Thị Mõi, vợ ông Nhân đang ngồi thừ bên bờ đầm tỏ rõ vẻ mệt mỏi, thất vọng. Ánh mắt đỏ hoe chứng tỏ bà bị mất ngủ nhiều đêm hoặc là đã khóc nhiều. Với chất giọng đặc sệt người Vạn Ninh, bà Mõi buồn rầu kể: “Mất hết rồi chú ạ. 120 triệu tiền cải tạo đầm, hơn 150 triệu tiền giống, hàng chục triệu tiền mồi, tiền thuốc mà nhà tôi đã đầu tư cho gần 5 ha đầm này nay đã trôi ra biển cả. Mấy ngày qua, tự tay tôi đã phải vớt hơn 6 tạ tôm chết để đổ ra biển đấy. Chú thấy có xót xa không. Nhà tôi cũng đã mời kỹ sư về thăm khám bệnh cho tôm và rắc thuốc theo sự chỉ dẫn của các kỹ sư nhưng càng rắc tôm càng chết”.

Ông Trương Thế Nhân trước là Bí thư Đảng uỷ xã, nay là Chủ tịch Hội Nông dân xã Vạn Ninh chắc ngại tiếp khách nên ngồi mãi chúng tôi vẫn thấy ông làm việc gì đó có vẻ như vu vơ phía ngoài bờ đấm cách chòi không xa. Mãi sau mới thấy ông về tiếp khách. Trò chuyện với tôi, ông Nhân không nói về thiệt hại của gia đình mà chỉ phàn nàn chuyện chính sách hỗ trợ cho ngư dân nuôi thuỷ sản còn chưa thoả đáng. Ông Nhân so sánh: “Ngư dân khai thác thì được hỗ trợ tiền dầu. Chỉ cần có thuyền máy 8CV trở lên, mỗi hộ cũng được hỗ trợ 20 triệu đồng/năm. Nông dân thì vừa được miễn thuế nông nghiệp, vừa được hỗ trợ thuỷ lợi phí, 2 năm nay bà con có phải đóng nữa đâu. Còn ngư dân nuôi trồng thì vẫn phải chịu tiền thuê diện tích mặt nước. Nhưng khi bị dịch bệnh, rủi ro thì sự hỗ trợ rất ít và rất khó khăn”.

Đến thăm các ao đầm khác, tôi đều thấy tình hình dịch bệnh trên tôm diễn biến rất phức tạp, nhà nào cũng bị thiệt hại lớn do tôm chết nhiều mà không có cách nào cứu vãn.

Bà Bùi Thị Mõi (thôn Trung, xã Vạn Ninh) không biết làm gì với những con tôm chết trong ao đầm nhà mình.

Thủ tục hỗ trợ quá rườm rà

Từ sự phản ánh của Chủ tịch Hội Nông dân xã Vạn Ninh, chúng tôi đã đi tìm hiểu việc thực hiện chính sách hỗ trợ cho ngư dân bị thiệt hại do dịch bệnh. Ông Nguyễn Văn Sinh, Chủ tịch UBND xã Vạn Ninh cho biết: “Thủ tục xem xét miễn tiền thuê diện tích mặt nước cho ngư dân rất rườm rà nên nhiều hộ không muốn làm. Chúng tôi đã thành lập đoàn đi kiểm tra, lập biên bản, làm văn bản gửi về thành phố để đề nghị hỗ trợ cho ngư dân. Thủ tục yêu cầu phải xác định được giống tôm mua ở đâu; phải có hoá đơn mua tôm giống, thức ăn và thuốc trị bệnh cho tôm. Dân xã tôi thấy rườm rà quá mà số tiền hỗ trợ lại quá thấp, nên chẳng hộ nào muốn làm thủ tục đề nghị hỗ trợ”. 

Tình hình dịch bệnh trên tôm ở phường Bình Ngọc còn trầm trọng hơn. Phó Chủ tịch UBND phường, anh Nguyễn Trung Đông cho biết, vụ này toàn phường có 81 hộ nuôi tôm trên diện tích 156 ha, nhưng đến nay tôm của 71 hộ đã mắc bệnh và chết. Tôm nuôi ở 90% diện tích ao đầm bị bệnh và chết ở giai đoạn từ 20-30 ngày tuổi. “Thấy ngư dân trong xã bị thiệt hại lớn như vậy, chúng tôi cũng xót cho bà con lắm. Lãnh đạo xã đang tích cực làm thủ tục hỗ trợ cho những hộ bị thiệt hại nhưng thủ tục rườm rà quá”, vị Phó Chủ tịch UBND phường than phiền.

Anh Đông cho biết cụ thể như sau: UBND tỉnh đã có Quyết định 3600/QĐ-UBND ngày 2-12-2010 để hỗ trợ về giống cây trồng, vật nuôi, thuỷ sản để khôi phục sản xuất vùng bị thiệt hại do thiên tai, dịch bệnh trên địa bàn tỉnh. Khi thấy tôm của bà con chết hàng loạt, thiệt hại lớn như vậy, lãnh đạo phường triển khai làm thủ tục hỗ trợ cho ngư dân theo chính sách trên. Dù Chi cục Thú y đã kiểm tra và xác định tôm ở Bình Ngọc bị chết do mắc bệnh đốm trắng, nhưng khu vực nuôi thuỷ sản này vẫn chưa được cơ quan chức năng ra quyết định công bố vùng dịch để làm cơ sở cho phường đề nghị hỗ trợ. Cùng với đó, 100% số hộ nuôi thuỷ sản trên địa bàn phường bị thiệt hại do dịch bệnh đến nay đều không có giấy kiểm dịch thuỷ sản của cơ quan chức năng, không có hoá đơn mua hàng ở cơ sở cung cấp giống. “Hầu hết bà con đều mua con giống ở Trung Quốc với giá rẻ, chưa qua kiểm dịch thì làm sao mà có được các giấy tờ trên để làm thủ tục đề nghị hỗ trợ được hả anh”, Phó Chủ tịch UBND phường phân bua thay các hộ dân trên địa bàn với tôi như vậy. Anh Đông cho biết thêm, phường đã làm văn bản kiến nghị lên Phòng Kinh tế và UBND thành phố để tháo gỡ những vướng mắc này, nhằm hỗ trợ kịp thời để ngư dân tiếp tục đầu tư nuôi trồng thuỷ sản.

Đem thắc mắc này hỏi lãnh đạo TP Móng Cái, đồng chí Vũ Văn Kinh, Phó Chủ tịch UBND thành phố cho biết, dịch bệnh trên tôm là tình trạng chung ở các xã, phường thuộc thành phố. “Theo quy định của tỉnh, nếu bà con ngư dân không có đủ các giấy tờ thì cũng khó mà thực hiện hỗ trợ được. Mấy năm qua, dịch bệnh trên tôm và nói rộng hơn là ở lĩnh vực sản xuất thuỷ sản trên địa bàn thành phố xảy ra liên miên. Chúng tôi đang tính vận động bà con ngư dân chuyển sang nuôi cá và các loại thuỷ sản khác để giảm bớt rủi ro”, đồng chí Phó Chủ tịch UBND thành phố cho biết thêm như vậy.

Theo báo cáo của UBND TP Móng Cái, dịch bệnh ở tôm trên địa bàn xuất hiện từ trung tuần tháng 6-2011, đến nay đã lan rộng ra tất cả các xã có diện tích nuôi thuỷ sản. Tổng diện tích nuôi thuỷ sản của thành phố trong 6 tháng đầu năm 2011 là 1.533 ha.

Chi cục Thú y tỉnh đã lấy mẫu gửi Trung tâm chẩn đoán Thú y Trung ương để xác định nguyên nhân gây bệnh. Kết quả, các mẫu bị nhiễm bệnh đốm trắng và bệnh taura. Nguyên nhân gây bệnh là do thời tiết bất lợi làm giảm sức đề kháng của tôm; con giống thả nuôi không qua kiểm dịch, kiểm nghiệm, xét nghiệm; việc cải tạo ao đầm nuôi không tốt nên mầm bệnh vẫn còn tồn tại và đây là nguyên nhân gây ra dịch bệnh khi thời tiết bất lợi.