Ngân hàng Nhà nước 'chữa bệnh' thừa tiền

Chỉ trong vòng 20 ngày gần đây, Ngân hàng Nhà nước đã phát hành gần 155.700 tỉ đồng tín phiếu trên kênh thị trường mở. Liệu đây có phải là tín hiệu đầu tiên cho chu kỳ thắt chặt chính sách của Ngân hàng Nhà nước?

Chiều 10-10, Sở Giao dịch Ngân hàng Nhà nước thông báo kết quả đấu thầu tín phiếu kỳ hạn 28 ngày. Trong số 11 thành viên tham gia đấu thầu, có sáu thành viên trúng thầu gần 10.000 tỉ đồng, với lãi suất 0,8%/năm, giảm 0,2%/năm so với phiên phát hành ngày 9-10.

Như vậy kể từ đợt phát hành đầu tiên vào ngày 21-9, đến nay Ngân hàng Nhà nước đã phát hành gần 155.700 tỉ đồng tín phiếu. Theo các chuyên gia, động thái này của Ngân hàng Nhà nước chỉ nhằm "chữa bệnh" thừa thanh khoản, giảm áp lực lên tỉ giá.

Giảm áp lực lên tỉ giá

Trao đổi với báo chí, ông Phạm Thanh Hà, phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước, khẳng định việc Ngân hàng Nhà nước điều tiết tín phiếu ngắn hạn nhằm mục đích giảm bớt thanh khoản dư thừa trên hệ thống, cố gắng để không tác động lớn tới mặt bằng lãi suất. "Lãi suất thị trường liên ngân hàng vẫn ổn định. Mặc dù vậy, áp lực thời gian tới vẫn rất lớn khi chúng ta cần cân đối giữa lãi suất và tỉ giá", ông Hà nói.

Nhiều chuyên gia cũng nhận định áp lực tỉ giá là một trong những lý do chính khiến Ngân hàng Nhà nước phát hành tín phiếu trong cả hai giai đoạn tháng 6-2022 và tháng 9-2023. Công cụ chính sách tiền tệ này được thực hiện nhằm điều tiết bớt một lượng thanh khoản trong hệ thống trong ngắn hạn - là một phần trong nỗ lực kéo giảm mức chênh lệch lãi suất VND và USD và từ đó hạn chế các hoạt động đầu cơ trên thị trường.

Áp lực VND giảm giá trong cả hai năm 2022 và 2023 xuất phát từ bối cảnh USD có khả năng tăng mạnh hơn đến từ những quyết định từ Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed). Dù Fed đã tiến gần đến giai đoạn cuối chu kỳ tăng lãi suất, nhưng USD vẫn duy trì được sức mạnh và tăng giá đáng kể so với các đồng tiền khác.

Trong thực tế, lãi suất liên ngân hàng kỳ hạn qua đêm đối với VND ở mức dưới 1% tại thời điểm phát hành tín phiếu dẫn đến mức chênh lệch lãi suất liên ngân hàng giữa VND và USD khá lớn. Do đó các ngân hàng tăng mạnh nhu cầu nắm giữ USD hơn VND.

"Động thái phát hành tín phiếu của Ngân hàng Nhà nước có thể giúp điều chỉnh thanh khoản trong hệ thống trong ngắn hạn, kỳ vọng sẽ đẩy mặt bằng lãi suất liên ngân hàng VND, giúp làm giảm mức chênh lệch lãi suất giữa USD và VND", một chuyên gia nhận định.

TS Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia ngân hàng, cũng cho rằng động thái này của nhà điều hành là nhằm hút bớt lượng tiền lưu thông bởi các ngân hàng đang dư thừa tiền. "Việc hút một lượng tiền về của Ngân hàng Nhà nước còn nhằm giảm áp lực đầu cơ tỉ giá trong ngắn hạn. Mặt khác, động thái này của Ngân hàng Nhà nước có thể hạn chế phần nào đó dòng tiền đổ vào thị trường chứng khoán, bất động sản, vàng...", ông Hiếu nói.

Chưa đảo chiều chính sách tiền tệ

Cũng theo ông Nguyễn Trí Hiếu, các doanh nghiệp đang khó khăn, cần có hỗ trợ từ lãi suất thấp và Việt Nam cũng đang thực hiện các chính sách hỗ trợ để phục hồi nền kinh tế. Trong thực tế, chính sách tiền tệ đang áp dụng theo hướng nới lỏng bằng cách hạ lãi suất. Do đó, việc phát hành tín phiếu để rút tiền chưa phải là dấu hiệu rõ rệt về việc thắt chặt chính sách tiền tệ của nhà điều hành.

Cũng theo ông Hiếu, về nguyên lý kinh tế, khi lượng tiền trong lưu thông giảm, người đi vay có thể sẽ phải trả với lãi suất cao hơn. Ở chiều ngược lại, khi thanh khoản dồi dào - ngân hàng dư thừa tiền, lãi suất sẽ hạ. "Nhưng tại thời điểm này, với diễn biến trên thị trường tiền tệ nói riêng và nền kinh tế nói chung, việc tăng lãi suất là chưa xảy ra", ông Hiếu nhận định.

Trong bảng phân tích vừa được phát đi, nhóm phân tích của Công ty chứng khoán SSI cho rằng việc nhà đầu tư lo ngại về sự đảo chiều chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước là điều khá dễ hiểu khi vào thời điểm tháng 6-2022, Ngân hàng Nhà nước cũng phát hành tín phiếu trên kênh thị trường mở với tổng khối lượng phát hành lên đến gần 660.000 tỉ đồng trước khi đưa ra quyết định tăng lãi suất điều hành vào tháng 9-2022.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia phân tích của SSI, bối cảnh hiện tại đã có nhiều sự khác biệt. Trong đó, đáng chú ý là thanh khoản tại các ngân hàng đều dồi dào. Trong năm 2022, ngân hàng cạn room tín dụng từ giữa năm nhưng tăng trưởng tín dụng đến cuối tháng 9-2023 mới chỉ ở gần 6% so với đầu năm.

Về tỉ giá, khác với năm ngoái, mức độ biến động tỉ giá trên thị trường ngân hàng và tự do cho thấy chênh lệch cung - cầu đang nghiêng nhiều trên thị trường ngân hàng. Nhiều khả năng là do hoạt động đầu cơ chênh lệch tỉ giá từ các ngân hàng thương mại.

"Động thái phát hành tín phiếu của Ngân hàng Nhà nước là một cách thức nhằm điều chỉnh trạng thái thanh khoản ngắn hạn trên hệ thống và là hoạt động thường thấy từ các ngân hàng trung ương. Động thái này không đồng nghĩa với việc Ngân hàng Nhà nước đảo chiều chính sách tiền tệ mà nhằm hút bớt thanh khoản thị trường liên ngân hàng để giảm áp lực đầu cơ tỉ giá trong ngắn hạn", SSI nhận định.