Nguy cơ mất vốn nhà nước tại các công ty lâm nghiệp

Hiện nay toàn tỉnh có 7 công ty lâm nghiệp thuộc sở hữu nhà nước. Để nâng cao giá trị doanh nghiệp, những năm gần đây, hầu hết các công ty đều mạnh dạn triển khai các dự án đầu tư dây chuyền chế biến lâm sản, tuy nhiên hiệu quả không cao, thậm chí có đơn vị rơi vào tình trạng khó khăn, thua lỗ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động sản xuất nói chung của doanh nghiệp, làm chậm quá trình cổ phần hóa và đặc biệt là có nguy cơ mất vốn của Nhà nước.

Sản xuất ván ghép thanh ở Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Tiên Yên, đơn vị được đánh giá hoạt động hiệu quả.

Sau hơn 3 năm hoạt động, dây chuyền sản xuất ván ghép thanh trị giá 8,8 tỷ đồng của Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Vân Đồn chính thức dừng hoạt động. Nguyên nhân do nguồn nguyên liệu tại chỗ thiếu, phải nhập từ tỉnh ngoài vào để bù đắp, dẫn đến chi phí sản xuất tăng, đẩy giá thành sản phẩm lên cao. Trong khi đó, điều kiện khí hậu nóng ẩm khiến sản phẩm khó sấy khô dẫn đến không đảm bảo tiêu chí xuất khẩu, buộc phải tiêu thụ nội địa với giá thấp hơn đến 40-50%.

Trước tình hình này, Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Vân Đồn chọn giải pháp lưu kho sản phẩm để mong tìm kiếm khách hàng nước ngoài dễ tính hơn hoặc chờ giá nội địa cải thiện. Tuy nhiên giải pháp này không giúp đơn vị cắt lỗ mà ngược lại còn đọng vốn, phát sinh các khoản trả lãi suất vốn vay đầu tư và khấu hao thiết bị. Theo ông Hoàng Văn Đồng, Giám đốc công ty, trong 3 năm dây chuyền ván ép thanh hoạt động, công ty chỉ xuất được khoảng 20% sản phẩm, còn lại là lưu kho, tính ra lượng tồn kho là 740m³, trị giá 7,8 tỷ đồng.

Kể từ khi dừng hoạt động dây chuyền ván ghép thanh đến nay đã gần 7 tháng, Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Vân Đồn vẫn chưa có hướng giải quyết cho tình trạng này. Trong khi đó công ty đã phải chi trả trên 700 triệu đồng tiền lãi vốn vay ngân hàng và gần 300 triệu đồng khấu hao máy móc. Điều này khiến hoạt động sản xuất kinh doanh nói chung của công ty bị thua lỗ, dẫn đến nguy cơ mất vốn chủ sở hữu. 

Sản phẩm ván ghép thanh của Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Vân Đồn hiện được đóng gói, bảo quản để chờ tiêu thụ.

Bi đát hơn là tình trạng của Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Hoành Bồ. Đây là đơn vị tiên phong của tỉnh đưa dây chuyền ván ghép thanh với trị giá đầu tư 15 tỷ đồng vào hoạt động từ năm 2008. Khi đó toàn tỉnh hầu như chưa có dây chuyền ván ghép thanh, nguồn nguyên liệu gỗ rừng trồng toàn tỉnh nói chung và Hoành Bồ nói riêng đảm bảo cả về số lượng lẫn chất lượng, là điều kiện lý tưởng để Công ty sản xuất hiệu quả, mang lại nguồn thu lớn. Thế nhưng ngay từ khi bắt đầu, doanh nghiệp này đã đối mặt với nhiều khó khăn và đành chấp nhận ngừng hoạt động sau 6 năm hoạt động, kéo theo khoản lỗ khổng lồ 14 tỷ đồng.

Nguyên nhân của Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Hoành Bồ được giới chuyên môn chỉ ra là do hệ thống thiết bị thiếu đồng bộ, quá trình sản xuất luôn gặp sự cố, sản phẩm bị lỗi hoặc chất lượng thấp dẫn đến chi phí sản xuất lớn trong khi sản phẩm không đủ tiêu chuẩn xuất khẩu, buộc phải bán nội địa với giá thấp, từ đó càng sản xuất càng lỗ vốn. Trong nhiều năm qua, mặc dù Công ty muốn bán dây chuyền thiết bị sản xuất ván ghép thành này để xử lý các vấn đề tài chính liên quan, tuy nhiên không ai dám mua và đến nay hệ thống này gần như đã không còn giá trị sử dụng. Theo tính toán của Sở Tài chính, hiện Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Hoành Bồ đang là đơn vị có số vốn âm.

Ông Nguyễn Bá Trượng, Giám đốc Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Hoành Bồ thừa nhận, mấu chốt dẫn đến các dây chuyền sản xuất ván ghép thanh thất bại là do thiếu nguyên liệu, thiết bị sản xuất lỗi thời, điều kiện khí hậu không thuận lợi, áp lực trả lãi suất vốn vay ngân hàng để đầu tư... Khác với các loại hình chế biến thông thường như băm dăm gỗ, xẻ chi tiết hay làm viên nén thì điều kiện sản xuất của sản phẩm ván ghép thanh rất cao và buộc phải đảm bảo được thì mới thành công. Đó là nguyên liệu phải là gỗ gốc, gỗ lõi; sản phẩm phải đảm bảo độ khô nhằm định hình để có thể xuất khẩu. 

Hệ thống thiết bị trị giá 15 tỷ đồng của Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Hoành Bồ giờ đây trở thành đống sắt vụn.

Rất may, trước bài học của Hoành Bồ và Vân Đồn, các công ty lâm nghiệp Cẩm Phả, Uông Bí, Ba Chẽ sau thời gian chuẩn bị đầu tư dây chuyền ván ghép thanh đã kịp thời chuyển sang các loại hình chế biến lâm sản khác hợp lý hơn, nhờ đó không bị ảnh hưởng, thậm chí Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Cẩm Phả còn khá thành công với dây chuyền băm dăm gỗ xuất khẩu.

Hiện nay toàn tỉnh duy nhất chỉ có dây chuyền sản xuất ván ghép thanh của Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Tiên Yên là đang hoạt động và được đánh giá mang lại hiệu quả kinh tế. Dây chuyền này có thuận lợi là mới được đầu tư (tháng 6/2018) và hiện nguồn nguyên liệu tại chỗ còn khá dồi dào. Tuy nhiên, để tránh rơi vào nguy cơ mất vốn nhà nước như các trường hợp trên, Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Tiên Yên cần phải có chiến lược đầu tư chế biến lâm sản một cách phù hợp trên tình hình thực tế, có tính bền vững và lâu dài. Trong đó đảm bảo dây chuyền, thiết bị, công nghệ sản xuất hiện đại để tạo ra sản phẩm đạt các tiêu chí xuất khẩu; tạo nguồn nguyên liệu lâu dài, đồng thời kết hợp nhiều loại hình chế biến lâm sản để giảm chi phí sản xuất; giảm tối đa vốn vay ngân hàng.

Việt Hoa