Những "nhà sáng chế" tuổi teen

Mặc dù vẫn còn ngồi trên ghế nhà trường, thế nhưng nhiều học sinh Quảng Ninh đã nuôi hoài bão lớn, yêu thích nghiên cứu khoa học, bắt tay thực hiện những sáng kiến, đề tài hữu ích ở nhiều lĩnh vực, mang lại hiệu quả trong đời sống, đóng góp cho sự phát triển KT-XH của địa phương.

Cao Mạnh Hùng và Vũ Đức Minh (lớp 11A5, Trường THPT Uông Bí), phân lập vi khuẩn trong phòng thí nghiệm.

Sáng kiến bảo vệ môi trường

“Thay đổi hành vi ứng xử với rác thải nhựa cho học sinh THPT trong nền kinh tế tuần hoàn, hướng tới lối sống xanh” - Đó là đề tài mà Nguyễn Hà My, học sinh lớp 11B2 và Nguyễn Bá Toàn, học sinh lớp 11A1, Trường THPT Hòn Gai đã, đang thực hiện để chuẩn bị tham dự Cuộc thi KH-KT dành cho học sinh trung học cấp quốc gia được tổ chức tại Đà Nẵng vào tháng 3 tới đây. Trước đó, đề tài này của hai em đã đoạt giải nhất Cuộc thi KH-KT dành cho học sinh trung học cấp tỉnh và là một trong 2 đề tài của Quảng Ninh được dự thi cấp quốc gia.

Cô giáo Vũ Ánh Tuyết hướng dẫn Nguyễn Hà My và Nguyễn Bá Toàn (Trường THPT Hòn Gai), kiểm phiếu khảo sát khi thực hiện đề tài.

Ấn tượng đầu tiên mà chúng tôi cảm nhận về Hà My và Bá Toàn là sự năng nổ, thông minh, hoạt ngôn, vốn tiếng Anh tốt và có sự quan tâm đặc biệt về môi trường. Nguyễn Hà My chia sẻ: Chúng em đã tìm hiểu rất kỹ và biết nhựa là hợp chất polyme gốc cacbon, hầu hết được làm từ dầu mỏ, một tài nguyên không thể tái chế và đang ngày càng đắt đỏ. Ước tính, riêng tại Mỹ, mỗi ngày cần đến 200.000 thùng dầu chỉ để sản xuất túi nilon. Nhưng hầu như mọi người chỉ dùng chúng một lần, nên không có gì trên thế giới bị vứt bỏ nhanh và nhiều như nhựa. Tại thành phố du lịch Hạ Long đã và đang phải gánh chịu những hậu quả từ vấn nạn ô nhiễm rác thải nhựa do du khách và người dân địa phương gây ra. Riêng đối với Vịnh Hạ Long, mỗi ngày các đơn vị thu gom đem về đất liền từ 6-7 tấn rác, chủ yếu là túi nilon, chai, cốc, hộp nhựa, ống hút, thùng xốp, rác thải sinh hoạt. Đó là những lý do nhóm nghiên cứu chúng em thực hiện đề tài về môi trường.

Nghĩ là làm, My và Toàn đã bắt tay ngay vào thực hiện đề tài từ tháng 3/2019. Ban đầu là khảo sát thực trạng rác thải ở một số địa bàn thuộc TP Hạ Long. Đến tháng 4/2019, hai em làm việc với Trung tâm Hỗ trợ phát triển xanh (Green Hub) để triển khai các hoạt động bảo vệ môi trường, hạn chế rác thải nhựa và thành lập Câu lạc bộ HAL0.W để tập hợp những thành viên tích cực trong việc tuyên truyền, thay đổi hành vi ứng xử với rác thải nhựa.

Nguyễn Hà My và Nguyễn Bá Toàn làm mô hình tái chế từ nhựa.

Tháng 10/2019, My và Toàn tiếp tục thực hiện chương trình ngoại khóa để tuyên truyền về hậu quả của rác thải nhựa và giới thiệu các sản phẩm thân thiện với môi trường; tổ chức các buổi vệ sinh môi trường, thu gom phân loại rác tại khu Giáp Khẩu, phường Hà Khánh và bãi biển Cienco 5, phường Yết Kiêu.

Nguyễn Bá Toàn hào hứng nói về đề tài của mình: Chúng em còn rất nhiều hoạt động khác như tổ chức các gian hàng sống xanh để giới thiệu những sản phẩm thân thiện với môi trường, các sản phẩm tái chế từ nhựa; tổ chức các workshop thúc đẩy sự chủ động, sáng tạo của học sinh trong việc đề xuất những giải pháp giảm thiểu, tái chế, tái sử dụng rác thải nhựa.

Cô Vũ Ánh Tuyết, giáo viên hướng dẫn My và Toàn cho hay: Cả hai em đều là những học sinh có nhiệt huyết với bảo vệ môi trường, các em rất chủ động trong khi thực hiện đề tài. Không chỉ vậy, My và Toàn cũng rất khéo tay, các em làm ra các vật dụng tái chế như thùng rác, đồ chơi, bản đồ, chậu hoa từ nhựa rất đẹp và hữu ích.

Những chậu hoa do My và Toàn làm từ vỏ chai nước giặt được Trường THPT Hòn Gai sử dụng trong khuôn viên nhà trường.

Đúng như lời cô giáo Tuyết, tham quan ngôi trường THPT Hòn Gai, chúng tôi thấy những chậu hoa làm từ vật liệu tái chế của My và Toàn đã được sử dụng ngay trong khuôn viên nhà trường. My cười nói: Những chậu hoa này em làm từ chai nước giặt. Em còn có thể làm tranh từ thìa nhựa, nắp chai nhựa... trông cũng khá đẹp và được các bạn yêu thích.

Giải pháp nâng cao giá trị miến dong Bình Liêu

Một đề tài nữa mà chúng tôi cũng rất ấn tượng về sự sáng tạo của học sinh đó là “Nghiên cứu xử lý mai mực tạo chế phẩm kháng khuẩn bằng phương pháp sinh học ứng dụng trong bảo quản thực phẩm” của Cao Mạnh Hùng và Vũ Đức Minh, học sinh lớp 11A5, Trường THPT Uông Bí.

Cao Mạnh Hùng (bên trái) và Vũ Đức Minh nghiên cứu về miến dong Bình Liêu.

Kể cho chúng tôi về ngọn nguồn khi bắt tay thực hiện đề tài này, Cao Mạnh Hùng chia sẻ: Em thấy Quảng Ninh là tỉnh có nhiều lợi thế về đánh bắt thủy hải sản, hằng năm thải ra môi trường lượng lớn chất thải là phế phụ phẩm của quá trình chế biến, trong đó có mai mực, gây lãng phí và tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường. Vì vậy, chúng em đã quan tâm đến vấn đề tận dụng và xử lý nguồn phụ phẩm này. Khi bắt tay vào nghiên cứu sâu hơn, chúng em nhận ra việc tận dụng mai mực để tạo ra một loại chất bảo quản mới an toàn bằng phương pháp sinh học, nhằm ứng dụng trong việc bảo quản thực phẩm là rất khả thi. 

Còn Vũ Đức Minh cho biết: Thực hiện đề tài này, chúng em đã tự đặt ra hai câu hỏi. Đó là làm cách nào để xử lý được phế phụ phẩm mai mực, góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Đồng thời, trong mai mực có hàm lượng chitin cao, vậy có thể xử lý chitin trong mai mực thành một chế phẩm có khả năng kháng khuẩn ứng dụng trong bảo quản thực phẩm mà không qua sử dụng hóa chất hay không?

Với sự nỗ lực, quyết tâm cao, Đức Minh và Mạnh Hùng đã hóa giải được hai câu hỏi khó trên. Sau một quá trình nghiên cứu, các em đã tạo được hỗn hợp bột mai mực có khả năng kháng khuẩn bằng phương pháp sinh học (lên men) và bước đầu ứng dụng chế phẩm bột mai mực trong bảo quản miến dong Bình Liêu.

Vũ Đức Minh và Cao Mạnh Hùng thực hiện thí nghiệm cho đề tài "Nghiên cứu xử lý mai mực tạo chế phẩm kháng khuẩn bằng phương pháp sinh học ứng dụng trong bảo quản thực phẩm”.

Cô Ngô Thị Bình, giáo viên hướng dẫn Đức Minh và Mạnh Hùng (Trường THPT Uông Bí), cho hay: Thực hiện từ tháng 4/2019, đề tài của Minh và Hùng đã có đóng góp vào việc nghiên cứu sản xuất một loại chất bảo quản thực phẩm có nguồn gốc tự nhiên, tiết kiệm thời gian, chi phí, an toàn cho người sử dụng, đáp ứng nhu cầu của những thị trường khắt khe tại Việt Nam và thế giới. Đề tài của các em có tính ứng dụng thực tiễn cao, góp phần nâng cao được giá trị của miến dong Bình Liêu, nhờ áp dụng khoa học vào quy trình sản xuất miến dong. Hiện nay, tôi đang tiếp tục hỗ trợ các em chỉnh sửa, bổ sung, hoàn thiện đề tài để có sự chuẩn bị tốt nhất cho Cuộc thi KH-KT dành cho học sinh trung học cấp quốc gia sắp tới.

Nuôi dưỡng ước mơ sáng chế tương lai

Hai đề tài mà chúng tôi kể trên chỉ là số ít trong rất nhiều đề tài, sáng kiến mà các học sinh Quảng Ninh đã và đang thực hiện, nhằm giúp ích cho việc học tập, đồng thời giải quyết tốt các vấn đề của đời sống. Theo Sở GD&ĐT, với Cuộc thi KH-KT dành cho học sinh trung học, trong 3 năm trở lại đây, số lượng giải mặc dù không biến động nhiều, nhưng chất lượng thì ngày một tăng. Cụ thể, năm học 2017-2018, ở cấp tỉnh có 60 giải; cấp quốc gia, Quảng Ninh có 6 dự án đi thi, trong đó có 3 giải nhì, 1 giải ba, 1 giải tư. Năm học 2018-2019, ở cấp tỉnh có 59 giải; cấp quốc gia, Quảng Ninh có 6 dự án đi thi, trong đó có 1 giải nhất, 1 giải ba, 4 giải tư. Năm học 2019-2020, ở cấp tỉnh có 60 giải, trong đó có 12 giải nhất, 13 giải nhì, 17 giải ba, 18 giải tư.

Ông Nguyễn Văn Tuế, Phó Giám đốc Sở GD&ĐT, cho biết: Cuộc thi KH-KT dành cho học sinh trung học qua nhiều năm tổ chức đã thực sự trở thành sân chơi bổ ích cho học sinh cấp trung học được tiếp cận các hoạt động nghiên cứu khoa học, sáng tạo kỹ thuật, công nghệ, từ đó giúp các em vận dụng những kiến thức vào giải quyết các tình huống cũng như các vấn đề thực tiễn trong đời sống. Toàn ngành luôn rất khuyến khích, tạo mọi điều kiện để những em có khả năng được tham gia, rèn luyện tư duy sáng tạo.

Lan Anh

[links()]