Nước mơ Yên Tử

Mơ là loại cây mọc nhiều ở vùng chân núi Yên Tử (TP Uông Bí), đặc biệt là khu vực xã Thượng Yên Công. Quả của loại cây này được người dân địa phương dùng làm nguyên liệu để chế biến thành nhiều đồ ăn thức uống ngon miệng, tốt cho sức khoẻ, trong đó có nước mơ Yên Tử.

Nước mơ Yên Tử có 2 loại là mơ muối và mơ đường. Người sản xuất chọn quả mơ vừa chín, làm sạch, phơi một sương, hoặc phơi một nắng (có thể không cần, tuỳ vào cách chế biến), sóc muối hoặc sóc đường và ngâm ủ, đến khi hũ mơ chắt được những giọt nước thanh, thơm vàng óng là hoàn thành.

Gia đình anh Vũ Anh Tuấn (thôn Nam Mẫu 2, xã Thượng Yên Công, TP Uông Bí) là một trong những hộ có thâm niên làm nước mơ từ hàng chục năm nay. Theo anh Tuấn mô tả, tuy cách chế biến nước mơ Yên Tử khá đơn giản, cũng không khác mấy so với cách chế biến nước mơ ở những vùng miền khác, nhưng sản phẩm nước mơ Yên Tử rất đặc biệt, vị đậm hơn, thơm hơn và gần như không có vị cay nồng đặc trưng của mơ lên men, vì vậy dễ vận chuyển và có thể cất trữ lâu hơn.

Mùa hè là thời điểm nhu cầu tiêu dùng ước mơ lên cao. Gia đình anh Tuấn bán buôn, bán lẻ nước mơ cho các hàng nước giải khát, cho du khách đến Yên Tử mua về để sử dụng hoặc làm quà. Trong tiết trời oi ả hay sau khi vừa lao động mệt nhọc, được uống cốc nước mơ đường đá vừa đã cơn khát, vừa kịp thời cung cấp lượng nước, đường, khoáng chất và vitamin để phục hồi sức lực. Ngay cả trong mùa đông, nếu uống cốc nước mơ nóng mỗi ngày cũng mang lại rất nhiều tác dụng cho cơ thể.

Theo đông y, nước mơ có tác dụng thanh nhiệt, chống mệt mỏi, giảm mồ hôi, giải cảm. Quả mơ lông còn có công năng chữa đầy bụng, ăn không tiêu, chán ăn, giải ngộ độc thức ăn cấp độ nhẹ, chống lão hóa cơ thể...

Hiện nay, nước mơ Yên Tử đã được nhiều hộ dân Thượng Yên Công chiết suất và đóng chai theo công thức, với nhiều mẫu mã, liều lượng khác nhau, vừa đẹp mắt vừa dễ sử dụng. Quá trình chế biến nước mơ cũng được chứng nhận đạt tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm theo quy định, sản phẩm có truy suất nguồn gốc và dán tem nhãn đầy đủ. Vì vậy, cùng với nhiều sản phẩm, nước mơ Yên Tử trở thành sản phẩm đặc trưng của Yên Tử, món quà lưu niệm ý nghĩa.

Những năm gần đây, từ nhiều lý do, vùng đất Thượng Yên Công đang mất dần đi những vườn cây mơ giống địa phương, thay vào đó là những vườn mơ giống mới, loại cây trồng khác. Điều này có thể khiến nguồn nguyên liệu chế biến các sản phẩm từ quả mơ, trong đó có nước mơ trở lên khan hiếm, hoặc không đảm bảo chất lượng như trước đây. Trước tình hình này, xã Thượng Yên Công đang tích cực vận động hộ dân trên địa bàn giữ lại những cây mơ trưởng thành và trồng bổ sung, nhân rộng diện tích mơ. TP Uông Bí cũng đưa cây mơ vào đề án phát triển vùng nông sản nguyên liệu tập trung và có cơ chế hỗ trợ cho các hộ dân triển khai nội dung này. Đây là điều kiện để gìn giữ và phát triển các loại sản phẩm truyền thống chế biến từ quả mơ, trong đó có sản phẩm nước mơ Yên Tử.