Thị trường ngầm thu mua sổ BHXH để trục lợi

Thời gian qua, khi bị ảnh hưởng đến công việc và thu nhập, nhiều công nhân, người lao động đã rút bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần, thậm chí là tìm cách rút trước hạn. Việc nhận bảo hiểm xã hội một lần không chỉ gây ra nhiều hệ lụy, khiến thời gian đã đóng bảo hiểm xã hội trước đó không được bảo lưu, mà còn tạo cơ hội cho một số đối tượng trục lợi bất chính, ép giá lao động nghèo.

Thâm nhập thị trường ngầm

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tính chung cả năm 2021, số người thất nghiệp ở độ tuổi lao động là hơn 1,4 triệu người, chiếm 3,22%. Trong khi đó theo quy định, sau một năm nghỉ việc, người lao động không phát sinh đóng BHXH sẽ đủ điều kiện làm thủ tục nhận trợ cấp một lần.

Do vậy, đến nay là thời điểm tròn 1 năm những lao động mất việc làm từ năm 2021 đủ điều kiện hưởng chế độ, không ít trường hợp trong số đó đã thực hiện thủ tục rút BHXH một lần.

Thời gian qua, tại trụ sở BHXH các địa phương ở Hà Nội và đặc biệt là TP.Hồ Chí Minh không khó để bắt gặp hình ảnh người lao động xếp hàng, nằm, ngồi vạ vật hay mắc võng từ rạng sáng... để chờ rút BHXH 1 lần.

Lợi dụng tình hình này, một số đối tượng đã sử dụng tài khoản Facebook để thu gom, mua bán sổ BHXH của công nhân lao động.

Bằng thủ tục đơn giản, người bán chỉ cần đến cơ quan công chứng làm giấy ủy quyền cho người mua nhận BHXH một lần sẽ được nhận tiền ngay. Tuy nhiên, số tiền công nhân lao động nhận sẽ thấp hơn nhiều so với số tiền thực lĩnh từ cơ quan BHXH.

Trong những ngày cuối năm 2022, lần theo các đầu mối bên trong các hội nhóm thu gom, mua bán sổ BHXH trên mạng xã hội, phóng viên đã liên hệ và kết nối được đến hàng loạt “đầu nậu” thu mua loại sổ này.

Đơn cử như nhóm Facebook có tên gọi “Cầm sổ và thanh lý BHXH” với gần 7.000 thành viên, mỗi ngày, nhóm này đăng tải hàng chục bài đăng kêu gọi người lao động bán BHXH hay thậm chí sổ BHXH được chính chủ rao bán.

Là hành vi bị cấm nên việc tiếp xúc với những “đầu nậu” là vô cùng khó khăn. Nếu muốn liên hệ làm việc, người có nhu cầu phải chụp ảnh sổ BHXH muốn bán để kiểm tra thông tin. Sau khi đạt các yêu cầu của bên mua thì giao dịch mới có thể được diễn ra.

Sau nhiều lần liên hệ và phải mang đúng sổ BHXH thuộc trường hợp đã nghỉ việc được 1 thời gian, phóng viên mới hẹn gặp được một người đàn ông chuyên gom mua sổ BHXH tên T (trú tại quận Cầu Giấy, Hà Nội).

T cho biết, việc mua bán sổ BHXH thu nhập khá tốt. Hồ hởi khoe vừa ăn “lãi đậm” bởi ép giá một người lao động nghèo bán sổ, người này khẳng định, việc xử lý mỗi sổ chỉ mất khoảng 20 phút đồng hồ.

Chiêu trò ép giá lao động nghèo

Hiểu được nhu cầu của người bán, chủ yếu là công nhân, lao động nghèo, thiếu tiền chỉ còn cách bán sổ để trang trải cuộc sống, T thường tập trung tìm kiếm “khách hàng” tại các khu công nghiệp.

Bên cạnh đó, T cũng tổ chức cộng tác viên để tìm người, ăn chia số tiền ít ỏi của các “nạn nhân”.

“Cộng tác của mình cũng nhiều, có cả ở Hà Nội và TP.Hồ Chí Minh, chủ yếu là tìm nguồn khách hàng và đăng bài trên các hội nhóm. Nhiều khách hàng của mình cần tiền gấp như con ốm, ở nhà lâu không có tiền tiêu cũng tìm đến mình. Nói chung người ta không để ý đến chiết khấu lắm, chỉ cần có tiền để trang trải” - T nói.

Theo “đầu nậu” này, sổ BHXH được càng nhiều tiền thì chiết khấu lại càng lớn. Ví dụ sổ từ 4 - 5 năm, T sẽ báo giá khoảng 20 triệu đồng, có trường hợp chỉ báo 17 - 18 triệu đồng người bán cũng phải đồng ý.

“Mình đang làm cho một khách ở Vĩnh Phúc, nhà nghèo. Sổ trường hợp đó được mười mấy triệu nhưng mình trả có 9 triệu đồng họ cũng phải chịu đây này” - T tự tin chia sẻ.

Cũng theo lời của T, dù ăn chênh lệch tới gần 50% số tiền BHXH của khách hàng, nhưng vẫn là chỗ làm ăn tử tế. Bởi có rất nhiều trường hợp lợi dụng người bán sổ kém hiểu biết, sau khi yêu cầu người bán sổ gửi sổ đi, sẽ ép giá xuống nhiều lần.

Cận cảnh một cuộc giao dịch, mua bán sổ BHXH

Thị trường giao dịch, mua bán sổ BHXH ngầm không chỉ có T là trường hợp duy nhất. Sau nhiều lần liên hệ bằng các hồ sơ khác nhau trên nhóm mua bán BHXH, chúng tôi tiếp tục được hẹn gặp đến một đầu mối địa chỉ uy tín, chuyên mua sổ BHXH trước hạn khác.

Trao đổi qua điện thoại, người phụ nữ tự giới thiệu đang điều phối hệ thống thu mua sổ BHXH toàn quốc, tuy nhiên từ chối lộ diện. Sau khi phóng viên chứng minh được mình đã nghỉ việc và sở hữu 1 cuốn sổ BHXH đầy “tiềm năng”, người phụ nữ này đã nhanh chóng sắp xếp và hướng dẫn chúng tôi mang sổ BHXH của mình đến để làm thủ tục với một đầu mối xử lý (có tên M.T) đã được bố trí sẵn tại địa chỉ số 30 Trung Liệt, quận Đống Đa, Hà Nội.

Có mặt đúng giờ hẹn tại địa điểm như chỉ dẫn, phóng viên được dặn ngồi đợi đến lượt bởi cùng lúc này, người mua sổ còn đang bận xử lý cho 1 khách khác.

Sau hơn 30 phút chờ đợi, người mua sổ bảo hiểm đã xuất hiện cùng với một nhóm khách hàng. Tại đây, quá trình ngã giá, giao dịch sổ được diễn ra ngay trước mắt phóng viên.

Trong cuộc giao dịch này, người bán sổ là một phụ nữ tên H, do bị công ty cho nghỉ việc bất ngờ, thiếu tiền trang trải nên đành đi rút BHXH 1 lần.

Người này chia sẻ, theo quy định, còn thiếu 2 tháng nữa mới đến ngày được nhận BHXH 1 lần nhưng gia đình có việc, cần tiền gấp nên tìm đến đây để bán sổ. Người này chấp nhận đánh đổi nhiều năm lao động và đóng BHXH để bán sổ có tổng số tiền thanh toán là 51 triệu đồng với giá chỉ khoảng 30 triệu đồng.

Giải thích về sự chênh lệch lớn giữa số tiền người lao động thực nhận sau khi bán sổ và số tiền BHXH chi trả, M.T cho biết, tất cả làm theo lệnh của “sếp” và mình chỉ là người làm thuê.

Sau khi kiểm tra thủ tục, trả giá, người mua sổ BHXH sẽ đưa người bán đến các địa điểm để ủy quyền và hoàn tất quá trình thanh toán. Theo M.T, trước khi làm việc với cơ quan BHXH, các thủ tục sẽ được thực hiện tại văn phòng công chứng Nguyễn Huệ tại số 165 Giảng Võ và thẻ thanh toán tại ngân hàng NCB tại số 93 Thái Hà.

Như vậy, bằng việc thu gom và giới thiệu dịch vụ mua bán sổ BHXH tại các nhóm kín trên không gian mạng; lợi dụng các mối quan hệ với các đơn vị giải quyết thủ tục liên quan, việc mua bán sổ BHXH ăn chênh lệch đang là thực trạng nhức nhối, diễn ra ở nhiều nơi.

Hoạt động này vừa gây thiệt thòi cho người lao động, lại vi phạm các quy định của pháp luật. Rất cần sự vào cuộc điều tra làm rõ của các cơ quan chức năng.