Thời thơ ấu của Elon Musk ở Nam Phi

Elon Musk, tỷ phú giàu nhất thế giới và là đồng minh thân cận hàng đầu của Tổng thống Donald Trump, lại là một người nhập cư vào Mỹ. Ông sinh ra ở Pretoria, thủ đô hành chính của Nam Phi, năm 1971 và trải qua thời thơ ấu tại quốc gia châu Phi này.

Khi bắt đầu học trung học, Musk vào trường dành cho người da trắng Bryanston ở Nam Phi. Trường công lập này được thành lập năm 1968 ở ngoại ô phía bắc Johannesburg, giảng dạy bằng tiếng Anh, nhận cả học sinh nam và nữ. Thể thao được coi trọng ở trường Bryanston.

"Không khí trong trường gợi nhớ đến xã hội Mỹ", Lesley Burns, người tốt nghiệp trường Bryanston năm 1984, năm đầu tiên ông Musk theo học, nói. "Trong trường toàn vận động viên và những chàng trai nổi tiếng trong đội bóng bầu dục".

Maye Haldeman, mẹ của Musk, cho hay con trai là học sinh "thấp bé nhẹ cân" nhất trong lớp, khiến Musk trở thành mục tiêu của những kẻ bắt nạt học đường. Cậu từng bị đẩy xuống cầu thang, bị đánh tới nỗi phải nhập viện.

"Họ ngồi lên người anh ấy, đấm đá liên tục vào người và đầu. Khi họ tản đi, tôi không nhận ra anh ấy nữa. Mặt mũi anh ấy sưng tấy, không nhìn thấy mắt đâu", Kimbal, em trai Musk, người có mặt tại thời điểm anh bị đánh, từng tiết lộ năm 2023.

Nhà trường từ chối trả lời vấn đề này. Sau đó Errol Musk, cha của Elon Musk, chuyển hai con trai tới trường nam sinh Pretoria, nơi Musk được tất cả bạn học hoan nghênh, theo Gideon Fourie, người từng học lớp khoa học máy tính với Musk.

"Cậu ấy là người có tính cách bình thường, không giống vận động viên siêu giỏi, hay siêu mọt sách, hoặc siêu nổi loạn... Cậu ấy hay chơi với một nhóm bạn", Fourie nhớ lại.

Trường Pretoria nằm gần biệt thự của Errol Musk ở Waterkloof, vùng ngoại ô giàu có ở Pretoria ngập trong sắc phượng tím mỗi độ xuân về.

Nam Phi lúc đó rung chuyển bởi hàng loạt cuộc nổi dậy khi chế độ phân biệt chủng tộc apartheid bước vào giai đoạn suy tàn. Năm 1984, các thị trấn có người da đen sinh sống trên toàn quốc nổi dậy. Tới năm 1896, chính quyền do người da trắng kiểm soát ban bố tình trạng khẩn cấp. Nhưng tại các khu vực biệt lập dành cho người da trắng, cuộc sống vẫn sung túc, yên bình.

"Trong khi cả nước chìm trong biển lửa và hỗn loạn, chúng tôi vẫn an toàn ở các vùng ngoại ô rợp bóng cây, tiếp tục cuộc sống bình thường", Jonathan Steward, người học trên Musk một lớp tại trường nam sinh Pretoria, nói.

Trường Pretoria được xây dựng năm 1901, là hình mẫu về một trường tư thục kiểu Anh ở Nam Phi. Ngoài Elon Musk, ngôi trường là nơi đào tạo nhiều người nổi tiếng như chính trị gia Công đảng Anh Peter Hain, tiểu thuyết gia từng đoạt giải thưởng Booker Prize 2021 Damon Galgut, cựu vận động viên khuyết tật từng giành huy chương Paralympic Oscar Pistorius.

Năm 1981, đây là trường công lập đầu tiên tuyển sinh học sinh da đen. Malcolm Armstrong, hiệu trưởng khi đó, đã tận dụng kẽ hở cho phép trường nhận nam sinh da đen là con cái của một số nhà ngoại giao.

"Thời kỳ đó vô cùng tươi đẹp, bởi không có tội phạm. Chẳng có vấn đề gì xảy ra. Tất cả mọi người, cả da trắng lẫn da đen, đều hòa thuận với nhau", Errol Musk nói từ nhà riêng ở Cape Town khi được hỏi về tuổi thơ của Elon Musk. "Mọi thứ đều ổn. Thực tế là vậy. Tất nhiên, người ta không muốn nghe điều này, nhưng đó là sự thật".

Musk rời Nam Phi năm 1989 tới quê mẹ ở Canada, sau đó di cư sang Mỹ. Một số bạn học cũ cho rằng quan điểm hiện nay của Musk về Nam Phi có thể bị ảnh hưởng do ông rời Nam Phi vào thời điểm các cuộc đàm phán chấm dứt chế độ phân biệt chủng tộc đang diễn ra, trước khi Nelson Mandela, chủ tịch Đại hội Dân tộc Phi (ANC), trở thành tổng thống da đen đầu tiên của đất nước năm 1994.

Tháng trước, ông Musk đăng bài trên mạng xã hội X, chỉ trích "luật phân biệt chủng tộc công khai" tại quê hương Nam Phi và cho rằng "người da trắng Nam Phi đang bị ngược đãi vì sắc tộc tại quê nhà".

Sau bài đăng của Musk, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký sắc lệnh cáo buộc chính phủ Nam Phi phân biệt chủng tộc bất công đối với người Afrikaner (nhóm dân tộc da trắng có nguồn gốc từ những người định cư châu Âu), cắt viện trợ cho Nam Phi, nơi nhận 17% ngân sách phòng chống HIV/AIDS từ Mỹ, đồng thời cấp quyền tị nạn cho người Afrikaner.

Hiện chưa rõ ông Musk có tác động thế nào khi Tổng thống Trump ban hành sắc lệnh. Nhưng với thực tế rằng Musk đang là một trong những cố vấn thân cận nhất của Tổng thống Mỹ, nhiều khả năng ông đã bày tỏ quan điểm của mình về Nam Phi với ông Trump, bởi chúng gắn liền với quá khứ của Musk tại quê hương cũ.

Ông Musk tuyên bố luật cải cách đất đai mà Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosab ký hồi tháng 1 là phân biệt chủng tộc và "không khác gì hành vi ăn cắp".

Quyền sở hữu đất là vấn đề gây tranh cãi lâu nay ở Nam Phi, bởi người da trắng chỉ chiếm 7% dân số Nam Phi nhưng sở hữu hơn 70% đất nông nghiệp, dù chế độ apartheid đã kết thúc 30 năm trước. Theo luật mới, chính phủ Nam Phi có thể tịch thu đất đai vì lợi ích công mà không cần bồi thường.

Việc Musk trở thành một trong những người quyền lực nhất trong giới chính trị Mỹ khiến cộng đồng người da trắng ở Nam Phi lên tiếng mạnh mẽ hơn ở quê nhà. Hồi giữa tháng 2, hàng trăm người tụ tập bên ngoài đại sứ quán Mỹ tại Pretoria, mang theo biểu ngữ "Cảm ơn Chúa vì Tổng thống Trump", hay "Đưa Nam Phi hùng cường trở lại".