Thực hiện Luật Giao thông đường thuỷ nội địa: Bộc lộ nhiều khó khăn, tồn tại

Ngày 15-6-2004, Quốc hội đã ban hành Luật Giao thông đường thuỷ nội địa. Qua 7 năm đi vào thực hiện, đến nay, bức tranh giao thông thuỷ nội địa trên địa bàn tỉnh đã có thêm phần sáng sủa… Đây chính là yếu tố quan trọng để Quảng Ninh giảm đáng kể số vụ tai nạn giao thông đường thuỷ qua các năm.

Những gam màu sáng

Quảng Ninh có khoảng 30 sông lớn, nhỏ; trong đó, 26 sông nhỏ phân bố dọc theo bờ biển và 4 sông lớn gồm: nhánh sông Thái Bình đi qua địa phận Quảng Ninh dài 60km; sông KaLong, sông Tiên Yên, sông Chanh. Ngoài ra, Quảng Ninh còn có hệ thống luồng đường thuỷ nội địa (ĐTNĐ) trên biển, trải dài trên 200km. Thêm nữa, mạng lưới giao thông thuỷ nội địa trên địa bàn Quảng Ninh còn mang đặc thù riêng. Với trên 50% ĐTNĐ nằm trên biển, trải dài từ Quảng Yên đến Móng Cái nên luồng hàng hải và luồng ĐTNĐ đan xen nhau, nhiều đoạn trùng nhau… Những đặc điểm trên khiến cho hoạt động ĐTNĐ trên địa bàn tỉnh rất phức tạp. Đó còn chưa kể, đến các yếu tố khác như: hầu hết các tuyến, luồng khai thác tự nhiên chưa có đầu tư, nâng cấp theo nhu cầu vận tải; nhiều bến khách ngang sông tự phát chưa đủ điều kiện cấp phép; phương tiện phát triển nhanh trong đó, nhiều người điều khiển phương tiện chưa có chứng chỉ chuyên môn… Vì thế, có giai đoạn, Quảng Ninh “nổi tiếng” với những “chiếc tàu không số” do không thực hiện đăng ký, đăng kiểm; rồi số vụ tai nạn giao thông đường thuỷ xảy ra từ 5 - 6 vụ/năm… Nhưng đó là bức tranh giao thông thuỷ nội địa của hơn 7 năm về trước khi mà Luật Giao thông đường thuỷ nội địa chưa được ban hành. Còn giờ đây, bức tranh ấy đã được cải thiện đáng kể với nhiều tông màu sáng.   

Tháng 5-2012, Ban ATGT tỉnh đã thành lập đoàn kiểm tra liên ngành kiểm tra các phương tiện vận tải khách trên các tuyến ĐTNĐ. Trong ảnh: Kiểm tra điều kiện đảm bảo ATGT đối với các phương tiện chở người làm việc trên biển của Công ty Kho vận Đá Bạc - Vinacomin.

Xác định Luật Giao thông đường thuỷ có ý nghĩa quan trọng trong việc quy hoạch, phát triển và đảm bảo trật tự ATGT đường thuỷ nội địa, tỉnh đã chỉ đạo các ngành chức năng ra quân triển khai Luật đồng bộ từ quản lý luồng tuyến; cảng, bến đến quản lý phương tiện vận tải gồm đăng ký, đăng kiểm, kiểm tra, xử lý vi phạm trong đó, đặc biệt quan tâm đến phương tiện vận tải khách ĐTNĐ. Với vai trò là cơ quan chủ quản, ngay khi Luật có hiệu lực, Sở GT - VT đã chủ trì, phối hợp với các sở, ngành liên quan như: Công an tỉnh, Ban ATGT tỉnh, các địa phương tổ chức tuyên truyền Luật đến các tổ chức, cá nhân trên địa bàn, nhất là ở các khu vực có luồng, tuyến giao thông thuỷ nội địa; tiến hành thống kê, điều tra cơ bản, phân loại các phương tiện thuỷ nội địa tại địa phương… Đặc biệt, UBND tỉnh đã phân cấp cho các địa phương tổ chức đăng ký phương tiện thuỷ phù hợp với điều kiện của địa phương; phê duyệt quy hoạch tổng thể phát triển giao thông đến năm 2020 tầm nhìn 2030; quy hoạch tổng thể cảng, bến tập kết, tiêu thụ than. Hiện Sở GT - VT đang tiếp tục tham mưu cho UBND tỉnh phê duyệt quy hoạch chi tiết hệ thống luồng, cảng bến thuỷ nội địa trên địa bàn toàn tỉnh.

Theo báo cáo của Sở GT - VT, từ năm 2005 đến nay, lực lượng chức năng đã kiên quyết xử lý vi phạm 106.875 trường hợp; phạt trên 14 tỷ đồng. Công tác quản lý luồng, lạch được tăng cường đầu tư; trong đó, nhiều tuyến luồng đường thuỷ nội địa được công bố, đưa vào quản lý; lắp đặt hoàn chỉnh hệ thống báo hiệu, nạo vét nâng cấp luồng… Hiện toàn tỉnh có 42 tuyến với chiều dài 741,4km (tăng 20% số tuyến so với năm 2005). Công tác quy hoạch, cấp phép, quản lý hệ thống cảng, bến thuỷ nội địa từng bước đi vào nền nếp. Đặc biệt, sau khi triển khai Luật Giao thông đường thuỷ nội địa, rất nhiều phương tiện trước đây không được đăng ký do thiếu hồ sơ gốc đã được đăng ký; công tác đăng kiểm, an toàn kỹ thuật được triển khai nghiêm túc, có chất lượng. Riêng trạm đăng kiểm phương tiện thuỷ nội địa của Sở GT - VT đã bố trí đăng kiểm viên thường trực tại các địa phương để hướng dẫn, kiểm tra cấp giấy chứng nhận an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường cho các phương tiện…

Và những khó khăn, tồn tại

Mặc dù đã có được những chuyển biến khá rõ nét trong công tác quản lý giao thông đường thuỷ nội địa, song nhiều ý kiến từ các cơ quan chức năng vẫn khẳng định, công tác quản lý cũng như bảo đảm ATGT đường thuỷ nội địa vẫn còn những tồn tại, khó khăn. Nguyên nhân là do, một số văn bản, hướng dẫn, quy định chưa phù hợp với thực tế ở Quảng Ninh; ý thức chấp hành Luật Giao thông thuỷ của các tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động trên các luồng, tuyến chưa cao… Theo báo cáo của Sở GT - VT, hiện nay, trong hệ thống các phương tiện thuỷ nội địa, Quảng Ninh có khá nhiều phương tiện loại nhỏ không có động cơ, trọng tải toàn phần từ 5 đến 15 tấn; phương tiện có động cơ tổng công suất máy chính 15 mã lực hoặc có sức chở 5 người… Những loại phương tiện này chỉ hoạt động trong phạm vi hẹp, ven bờ, giá trị thấp, yêu cầu kỹ thuật không cao, không có thiết kế được duyệt, thời gian sử dụng ngắn. Vì vậy, việc đăng kiểm rất khó khăn. Hay như theo quy định mới tại Thông tư 21/2011/TT-BGTVT, trường hợp phương tiện bị mất giấy chứng nhận đăng ký thì chủ phương tiện chỉ cần làm đơn xin cấp lại (không cần xác minh) và chỉ sau 3 ngày, cơ quan đăng ký phải cấp lại đăng ký đã tạo kẽ hở cho nhiều chủ phương tiện có thêm giấy chứng nhận đăng ký sử dụng cho những phương tiện khác cùng loại hoặc mục đích khác trái pháp luật. Trong Thông tư 25/2010/TT-BGTVT cũng quy định, chủ cảng bến chỉ cần đủ hồ sơ thì sau 5 ngày, cơ quan có thẩm quyền phải cấp phép hoạt động. Trong thông tư này không quy định phải kiểm tra thực tế trước khi cấp phép. Vì thế rất khó để xác định điều kiện an toàn cảng, bến để cấp phép. Bên cạnh khó khăn này, công tác cấp phép, quản lý hoạt động cảng, bến tại Quảng Ninh còn bất cập khác là nhiều bến thuỷ nội địa thuộc phạm vi quản lý, cấp phép của Cục đường thuỷ nội địa nhưng do quy mô nhỏ nên chưa được Cục ĐTNĐ quan tâm cấp phép. Do đó, hiện còn tồn tại một số bến thuỷ nội địa hoạt động trái phép nhiều năm không quản lý.

Do đặc thù có nhiều đảo, nhà bè trên biển nên trong hệ thống phương tiện thuỷ nội địa ở Quảng Ninh hiện nay còn tồn tại một loại hình khá phổ biến là tàu công tác chở người đi làm việc trên biển. Các phương tiện chở khách tuyến cố định đi các đảo thường xuyên đón khách dọc tuyến tại những nơi không có bến, nhà bè… Trong khi đó, lại chưa có quy định cụ thể nào của nhà nước đối với loại phương tiện này nên rất khó khăn trong công tác quản lý, tìm kiếm, cứu nạn khi phương tiện gặp sự cố. Thêm nữa, hoạt động của tàu kinh doanh vận chuyển khách là loại hình đặc thù cũng rất cần có quy định riêng chứ không nên áp dụng quy định cứng đối với vận tải khách tuyến cố định hay hợp đồng…

Theo ý kiến của một đồng chí lãnh đạo Công an TP Cẩm Phả, đi vào triển khai thực tế mới thấy rõ được những khó khăn, tồn tại. Công tác quản lý, đảm bảo ATGT thuỷ nội địa so với giao thông đường bộ khó khăn và phức tạp hơn rất nhiều. Chỉ đơn cử như việc xử phạt và tạm giữ phương tiện. Những lỗi như: không phát hành, niêm yết vé hành khách, bỏ lịch chạy tàu theo biểu đồ đã đăng ký đối với các trường hợp kinh doanh vận tải tuyến cố định… hiện chưa có chế tài xử lý. Riêng với lỗi chở quá số người được phép chở thì mức phạt áp dụng theo giá vé hoặc theo % giá trị hợp đồng/mỗi hành khách. Nếu áp quy định này với những phương tiện hoạt động trên tuyến không phát hành vé theo tuyến cố định hoặc không có hợp đồng vận chuyển khách đối với phương tiện vận chuyển khách hợp đồng thì sao?. Còn vấn đề tạm giữ phương tiện, làm gì có bến, bãi. Nếu có tạm giữ, chúng tôi cũng chỉ biết gửi tạm vào bến, cảng nào đó. Không bão gió thì không sao, chẳng may bão, gió làm vỡ, hỏng tàu lấy gì mà đền cho dân?...

Để giải quyết những khó khăn, tồn tại nêu trên rất cần cơ quan quản lý nhà nước bổ sung, chỉnh sửa và thay đổi các văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực giao thông thuỷ cho phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương.

Cẩm Nang