Thuốc lá thế hệ mới và khái niệm khoa học 'lợi ích lớn hơn nguy cơ'

Thuốc lá điếu là sản phẩm nằm ở vị trí cao nhất trên chuỗi nguy cơ, nghĩa là gây hại lớn nhất, do đó, nhiều chuyên gia y tế kêu gọi người nghiện thuốc lá chuyển đổi sang các giải pháp giảm tác hại.

Như chúng ta biết, các loại thuốc lá thế hệ mới, đang được dùng thay thế thuốc lá điếu, vẫn là sản phẩm rủi ro cho sức khỏe người hút thuốc cũng như tiềm ẩn nhiều nguy cơ khác bao gồm sức hấp dẫn đối với giới trẻ, cháy nổ thiết bị, nguy cơ pha trộn các chất gây nghiện vào thuốc lá điện tử hệ thống mở (open system)....

Thế nhưng, các tổ chức y tế từ những nước tiên tiến như Mỹ, Anh, Đức, Nhật Bản, Hàn Quốc… vẫn thực hiện nghiên cứu, đánh giá nền tảng khoa học và rất nhiều quốc gia đã cho phép sản phẩm này được thương mại và hiện diện trong chiến lược kiểm soát thuốc lá quốc gia. Thực tế này được giải thích như thế nào?

Giảm tác hại thuốc lá: Lợi ích lớn hơn nguy cơ

Khái niệm lợi ích lớn hơn nguy cơ thường được đề cập trong các tài liệu khoa học, khi nhấn mạnh đặc tính của một loại thuốc bất kỳ đều có những rủi ro nhất định, bác sỹ sẽ cân nhắc giữa tác dụng điều trị của so với nguy cơ mà nó có thể gây ra, làm cơ sở điều chỉnh liều dùng, thời gian và đối tượng sử dụng.

Trong việc phòng ngừa một số bệnh gây tử vong cao, các chuyên gia y tế khuyến khích tiêm vaccine, tuy nhiên cũng nhấn mạnh đây không phải là giải pháp an toàn tuyệt đối và có thể có tai biến nghiêm trọng, đe dọa tính mạng ở một tỷ lệ nhất định. Cân nhắc giữa lợi ích lâu dài và rủi ro có thể tính toán được, bác sỹ sẽ lựa chọn giải pháp nào có lợi lớn hơn.

Nguyên tắc này cũng được vận dụng trong vấn đề giải quyết “nạn dịch” thuốc lá điếu trên toàn cầu trong nhiều thập kỷ nay. Các chuyên gia khẳng định thuốc lá điếu và thuốc lá thế hệ mới đều là những sản phẩm gây nghiện và có hại cho sức khỏe cộng đồng.

Thuốc lá điếu là sản phẩm được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xác định là sản phẩm nằm ở vị trí cao nhất trên chuỗi nguy cơ, nghĩa là gây hại lớn nhất. Nhưng nghịch lý là người hút thuốc lá vẫn không bỏ được, dù đã áp dụng nhiều biện pháp từ cảnh báo bằng tuyên truyền cho đến hỗ trợ cai thuốc trực tiếp và miễn phí.

Do vậy, giảm tác hại của thuốc lá chính là giải pháp được lựa chọn trong trường hợp này. Với những kết quả nghiên cứu cho thấy hàm lượng các chất gây hại ít hơn, thuốc lá thế hệ mới được cho là sản phẩm thay thế thuốc lá điếu một cách hiệu quả.

Ngày càng có nhiều tổ chức y tế quốc tế, các chuyên gia y tế công cộng lên tiếng kêu gọi người nghiện thuốc lá chuyển đổi sang các giải pháp giảm tác hại. Cùng với đó, việc đưa ra các chính sách quản lý, kiểm soát cũng được coi là rất cần thiết để khắc phục những hệ lụy của chính sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, cũng như ngăn chặn hành vi lạm dụng, biến tướng sản phẩm từ các tổ chức, cá nhân buôn lậu.

Sở cứ khoa học độc lập về khả năng giảm tác hại của thuốc lá thế hệ mới

Từ năm 2018, Cơ quan Y tế Công cộng Anh (PHE), do Bộ Y tế và Chăm sóc Xã hội Anh điều hành đã phát hiện: “So với khói của thuốc lá điếu đốt cháy, các sản phẩm thuốc lá làm nóng có khả năng khiến người sử dụng và người không sử dụng phơi nhiễm ở mức độ thấp hơn với các hạt phân tử rắn và các hợp chất gây hại hoặc có tiềm năng gây hại." Đồng thời, PHE cũng công bố thuốc lá điện tử ít gây hại hơn khoảng 95% so với thuốc lá điếu thông thường.

Trong khi đó, Cục Y tế Môi trường thuộc Viện Y tế Công cộng Quốc gia Nhật Bản đã tiến hành một nghiên cứu so sánh nồng độ các chất hóa học trong khí hơi (aerosol) của một sản phẩm thuốc lá làm nóng và khói của thuốc lá điếu thông thường. Các tác giả của nghiên cứu đã kết luận rằng: "Nồng độ các hợp chất nguy hiểm trong khí hơi của sản phẩm thuốc lá làm nóng này thấp hơn nhiều so với trong khói của thuốc lá điếu đốt cháy."

Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cũng đưa ra kết luận với một sản phẩm thuốc lá làm nóng đã qua kiểm nghiệm: "Với những sở cứ khoa học có được tính đến thời điểm hiện tại, có thể thấy rằng hệ thống làm nóng thuốc lá chỉ làm nóng nhưng không đốt cháy thuốc lá. Điều này giúp giảm thiểu đáng kể sự hình thành các chất hóa học gây hại hoặc có tiềm năng gây hại."

Gần đây nhất, đã có 100 chuyên gia đến từ các quốc gia khác nhau trên thế giới, bao gồm Anh, Mỹ, Canada, Ireland, Australia, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Singapore, Philippines và các quốc gia khác đồng đứng tên trong Thư ngỏ kêu gọi chính phủ các nước chấp nhận giải pháp giảm tác hại thuốc lá.

Trong 100 chuyên gia này có 15 cựu chủ tịch của hiệp hội học thuật chuyên nghiệp và có cả các chuyên gia từng làm việc cho Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Trong khuyến nghị của mình, các chuyên gia đã ký tên và yêu cầu đại diện của các quốc gia áp dụng cách tiếp cận Giảm tác hại thuốc lá (Tobacco Harm Reduction) như một phần của chiến lược toàn cầu để chống lại các bệnh không lây nhiễm; đánh giá các sản phẩm thay thế có chứa nicotine là ít gây hại hơn cho người hút thuốc lá, trong đó có thanh thiếu niên.

Tại một hội thảo trực tuyến, thạc sỹ-bác sỹ Lê Đình Phương, Trưởng khoa Nội tổng quát và Y học Gia đình, bệnh viện FV, từng chia sẻ: "Bỏ thuốc lá là tốt nhất, nhưng khi mọi nỗ lực thất bại, tôi ủng hộ giải pháp dung hòa là giảm tác hại. Thay vì hút một điếu thuốc lá với tất cả độc hại thì để họ hút mỗi nicotine thôi và giảm những độc tính khác; đồng thời khí thở ra chỉ chứa hơi nước và tỷ lệ thấp chất gây ung thư, vì thế, việc gây hại do hút thuốc thụ động cũng thấp hơn.”

Bổ sung thêm về chủ đề này, Phó giáo sư-tiến sỹ-bác sỹ Trần Văn Ngọc, Phó Chủ tịch Hội Phổi Việt Nam, Chủ tịch Liên chi hội hô hấp Thành phố Hồ Chí Minh. nhấn mạnh: "Về chuyên môn, chúng tôi không chấp nhận thuốc lá nào thay thế hút thuốc. Nhưng có những nhóm người chúng ta không thể mặc kệ họ hút thuốc lá mà không có biện pháp hỗ trợ khi họ không thể cai nghiện hay cai nghiện thất bại, ví dụ bệnh nhân COPD (bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính). Trong trường hợp này, giải pháp là có thể chuyển sang một số sản phẩm giảm thiểu tác hại. Tuy nhiên bước đầu tiên cần làm là phải chứng minh sản phẩm thay thế đó giảm tác hại."./.