Tiên Yên bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa dân tộc thiểu số

Năm 2006, tại xã Đại Dực, huyện Tiên Yên lần đầu tổ chức lễ hội cho bà con dân tộc qua Lễ hội Văn hóa - Thể thao dân tộc Sán Chỉ. Kể từ đó, hàng loạt các lễ hội của đồng bào dân tộc thiểu số đã được phục dựng, tổ chức trên địa bàn huyện và nhiều địa phương khác trong tỉnh.

Đến nay, hầu hết các dân tộc thiểu số ở huyện Tiên Yên như: Sán Chỉ, Tày, Dao, Sán Dìu đều có các lễ hội riêng của mình. Để bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số một cách bền vững, huyện Tiên Yên đã xây dựng nhiều công trình nhà văn hóa, mở mang các đường giao thông tại các xã và thành lập nhiều CLB ca hát.

Năm 2021, huyện đã có kế hoạch tổ chức lễ hội văn hoá, thể thao các dân tộc, thế nhưng do ảnh hưởng của dịch Covid-19, nên chỉ tổ chức được Lễ hội Văn hóa, thể thao dân tộc Sán Chỉ - Mùa vàng miền Soóng cọ tại xã Đại Dực. Tuy thế, cũng đã kéo theo một loạt các hoạt động khác, đó là tổ chức được Lễ phát động 300 ngày đêm hoàn thành công trình đường giao thông nối xã Đại Dực sang xã Đại Thành cũ (nay đã sáp nhập vào xã Đại Dực) và Công trình Trung tâm Văn hóa thể thao dân tộc Sán Chỉ huyện Tiên Yên, để từ đó người dân tích cực hơn vào cuộc hiến đất xây dựng các công trình. Khi các công trình kể trên được hoàn thành sẽ giúp rất nhiều cho xã Đại Dực và huyện Tiên Yên trong bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào Sán Chỉ. Người Sán Chỉ hát Soóng cọ là lối hát giao duyên giữa làng nọ với làng kia. Trước đây đường xá xấu, chỉ bà con trong thôn hát với nhau, nay con đường nối liền, giúp người dân toàn xã có nhiều điều kiện hơn.

Năm 2018, tại Phong Dụ, huyện Tiên Yên đã xây dựng Khu Văn hóa - Thể thao dân tộc Tày tại thôn Đồng Đình, trên diện tích 17.625m² gồm sân bãi, nhà văn hóa, công trình kiến trúc truyền thống nhà sàn 2 tầng, 5 gian và nhiều hạng mục khác. Công trình là nơi sinh hoạt văn hóa và tổ chức lễ hội Đồng Đình hàng năm sau Tết Nguyên đán, mặt khác, đây cũng là nơi trưng bày các giá trị văn hóa truyền thống của người Tày.

Từ tháng 10/2018, huyện Tiên Yên đã khôi phục lại chợ phiên Hà Lâu tại xã Hà Lâu đã có từ năm 1965 và một thời gian bị mai một. Chợ phiên Hà Lâu không chỉ thu hút người Dao đến từ các thôn bản của Hà Lâu và các xã của huyện Tiên Yên, mà còn thu hút cả bà con các dân tộc đến từ huyện Bình Liêu và các huyện Đình Lập, Lộc Bình (Lạng Sơn) sang mua bán, trao đổi hàng hóa. Cũng ở Hà Lâu, hàng năm đã diễn ra Lễ hội Văn hóa, thể thao dân tộc Dao, tại đây các phong tục tập quán Dao ở Tiên Yên được khôi phục và phát triển. Trong đó, phải kể đến đám cưới Dao, một thời đã mai một, nay được khôi phục lại từ lễ hội và đi vào cuộc sống của người dân.

Cũng từ năm 2018, huyện Tiên Yên đã tổ chức lễ hội Đại Phan và Ngày hội Văn hóa, thể thao dân tộc Sán Dìu một cách quy mô tại xã Hải Lạng. Trước đó ngày hội này được người dân tự tổ chức nhỏ lẻ hơn. Lễ hội tái hiện lễ cưới của người Sán Dìu, thi làm bánh bạc đầu, thi mâm cỗ của người Sán Dìu và các hoạt động văn hóa thể thao gồm: Kéo co, đẩy gậy, đi cà kheo...

Ngoài các lễ hội, huyện Tiên Yên còn tập trung chỉ đạo thành lập các CLB nghệ thuật dân gian các dân tộc thiểu số. Hiện nay, trên địa bàn huyện có 10 CLB văn nghệ dân tộc thiểu số mang bản sắc văn hóa dân tộc gồm 3 CLB hát Then tại các xã Hà Lâu, Điền Xá, Phong Dụ; 2 CLB hát Soóng cọ tại các xã Đại Thành, Đại Dực; 3 CLB hát đối dân tộc Dao tại các xã Đông Ngũ, Yên Than, Hải Lạng và 2 CLB của trường học là CLB Văn nghệ dân gian các dân tộc thiểu số tại Trường PTDT nội trú THCS-THPT Tiên Yên và CLB Hát Soóng cọ của Trường THCS Đại Thành (xã Đại Thành). Các Câu lạc bộ này quy tụ các nghệ nhân, những người tâm huyết với văn hóa dân tộc tham gia. Các CLB được huyện quan tâm đầu tư hỗ trợ về nhạc cụ, trang phục biểu diễn đồng thời mời nghệ nhân mở lớp bồi dưỡng để nâng cao chất lượng hoạt động của các CLB.

Có thể nói, chưa bao giờ các hoạt động bảo tồn các di sản văn hóa văn nghệ người dân tộc thiểu số của Tiên Yên lại rực rỡ như ngày nay. Tuy tình hình Covid-19 đang diễn biến phức tạp, người dân phải sống giãn cách và không tổ chức được lễ hội. Thế nhưng nhiều CLB vẫn duy trì hoạt động thông qua hệ thống zalo mọi người cùng vui vẻ hát với nhau qua hệ thống mạng. Để từ đó, các giá trị văn hóa luôn được hoạt động và bảo tồn.