Mùa hàu buồn!

Hơn 300 bè nuôi hàu dây tại khu vực cửa sông Bắc Luân (phường Trà Cổ, TP Móng Cái) gần đến kỳ thu hoạch bất ngờ chết hàng loạt. Nhiều người nuôi hàu tại khu vực này đang đứng trước nguy cơ "trắng tay", thất thu hàng tỷ đồng.

Vụ hàu thất thu...

Có mặt tại khu vực cửa sông Bắc Luân, chúng tôi được anh Khổng Văn Việt, người dân khu Tràng Vỹ, phường Trà Cổ, chở một vòng quanh khu vực nuôi hàu dây bằng một chiếc xuồng gắn máy. Cả khu vực nuôi hàu dây dọc sông Bắc Luân với hàng trăm bè nuôi, nhưng chỉ lác đác có một vài người dân đi câu cá, mót quéo, mà không thấy bóng dáng của những chủ bè, người nuôi hàu.

Lý giải cho việc này, anh Việt cho biết: Nguyên nhân là do từ khoảng gần 3 tháng nay, hàu nuôi tại khu vực này bị chết hàng loạt đúng thời gian chuẩn bị cho thu hoạch, các chủ bè đã đôn đáo để kiểm tra, xác định nguyên nhân. Tuy nhiên, trong khi nguyên nhân chưa được xác định, thì đến nay đã có khoảng 80-90% số bè nuôi có hàu bị chết, nên người dân không còn tâm trí ra bè kiểm tra, xử lý nữa, mà phó mặc cho tự nhiên.

Là người có thâm niên với nghề nuôi hàu tại khu vực cửa sông Bắc Luân, anh Việt đã có hơn 8 năm gắn bó với công việc này. Vụ nuôi năm nay gia đình anh Việt đầu tư hơn 600 triệu đồng mua hơn 3 vạn dây hàu giống để thả nuôi 5 giàn. Tuy nhiên, sau hơn 1 tháng thả nuôi thì có 2 giàn nuôi đã chết toàn bộ, với khoảng 1,2 vạn giống. 3 giàn hàu còn lại đến thời điểm này cũng chết tới hơn 90%.

Với tay nhấc từng dây hàu bốc mùi hôi thối dù đang vào thời kỳ thu hoạch, anh Việt vừa bóc vỏ hàu, vừa cố gắng tìm xem còn con hàu nào sống không. Tuy nhiên, mỗi dây hàu có khoảng 20 con thì may mắn lắm mới tìm được dây sót lại 1-2 con còn sống. Anh Việt cho biết, chỉ một vài ngày nữa thì những con hàu sót lại của mỗi dây cũng sẽ chết, vì toàn bộ vùng nước đã bị ô nhiễm. Làm nghề nuôi hàu tại khu vực này đã lâu, tôi nhiều lần chứng kiến tình trạng hàu chết hàng loạt như thế này, liên tục từ năm 2017 đến nay.

Đang mải miết di chuyển giàn hàu còn lại ra khu vực phía ngoài cửa sông, anh Trần Văn Dương (khu Tràng Vĩ), cho biết: Năm nay, gia đình tôi đầu tư hơn 300 triệu đồng để thả nuôi 2 giàn hàu. Vào thời điểm tháng 3 (âm lịch), sau khi thả giống được hơn 1 tháng thì xuất hiện tình trạng hàu chết. Đến nay, 1 giàn hàu đã bị chết hoàn toàn, giàn còn lại chỉ còn khoảng 30-40% hàu sống. Mặc dù địa phương, cũng như ngành chức năng chưa kiểm tra, xác định nguyên nhân dẫn đến hàu chết, nhưng với kinh nghiệm nuôi hàu nhiều năm, tôi và các hộ nuôi khác đều cho rằng nguyên nhân là do độ mặn của vùng nước, vì vậy chúng tôi thường xuyên di chuyển giàn hàu ra, vào khu vực cửa sông, mong còn vớt vát được chút ít.

Không giống như anh Việt, anh Dương - những người đã có nhiều năm kinh nghiệm nuôi hàu, năm nay là vụ nuôi đầu tiên anh Nguyễn Văn Huyền (khu Tràng Vỹ) đầu tư thả nuôi hàu dây tại vùng biển Trà Cổ. Đứng trên giàn hàu của gia đình, anh Huyền ngao ngán cho biết: Vụ hàu năm nay tôi đã đầu tư hơn 300 triệu đồng thả giống và hy vọng có thu hoạch tốt. Nào ngờ hàu đang lớn, sắp được thu hoạch thì bỗng dưng chết không rõ nguyên nhân, khiến tôi trắng tay.

Theo các hộ dân, tại khu vực cửa sông Bắc Luân, người dân các phường Trà Cổ, Hải Hòa đã thả nuôi hàu treo dây khoảng chục năm nay. Vụ nuôi này, chỉ tính riêng phường Trà Cổ đã có khoảng hơn 100 hộ dân thả nuôi với trên 300 giàn hàu.

Toàn bộ hàu giống đều được người dân mua từ Trung Quốc với giá khoảng 6-7 nhân dân tệ/dây hàu giống (tương đương hơn 20.000 đồng). Bình quân mỗi bè nuôi, người dân đầu tư hơn 250 triệu đồng tiền hàu giống. Cả tiền đóng bè và mua giống, người nuôi hàu đầu tư khoảng 450-600 triệu đồng/giàn.

Cũng theo người nuôi, điều khó hiểu là hiện nay tại khu vực cửa sông Bắc Luân có hàng trăm bè nuôi hàu của người dân phường Trà Cổ, Hải Hòa, song tình trạng hàu chết hàng loạt chỉ xảy ra đối với khu vực các bè nuôi của người dân phía Trà Cổ. Trong khi ngành chức năng và địa phương chưa vào cuộc xác định nguyên nhân thì người nuôi hàu vẫn không khỏi hoang mang, lo lắng.

Vẫn chưa xác định rõ nguyên nhân

Trao đổi với phóng viên, ông Trần Ngọc Hải, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND phường Trà Cổ, cho biết: Trước tình trạng hàu nuôi chết hàng loạt tại khu vực cửa sông Bắc Luân, cán bộ hội nông dân và cán bộ thú y phường đã đi kiểm tra, khảo sát, bước đầu xác định nguyên nhân là do hàu nuôi đã đến kỳ thu hoạch, nhưng không bán được nên đã bị chết hàng loạt.

Người dân đầu tư nuôi hàu tự phát tại khu vực này đã nhiều năm, nhưng đến tháng 6/2018, Móng Cái mới có quy hoạch chi tiết vùng nuôi trồng thủy sản tập trung của toàn thành phố, trong đó phường Trà Cổ được quy hoạch 100ha nuôi hàu dây tại khu vực cửa sông Bắc Luân, thuộc khu Tràng Vỹ. Qua khảo sát, hiện nay toàn phường có 42 hộ nuôi với khoảng 100 giàn hàu. Phường cũng đang tích cực phối hợp với ngành chức năng tuyên truyền, vận động người nuôi hàu chuyển đổi vật liệu nổi (phao xốp). Tuy nhiên, do việc chuyển đổi từ phao xốp sang phao nhựa chi phí rất lớn, trong khi người nuôi hàu đang thất thu nên việc chuyển đổi cũng rất khó khăn.

Khi được hỏi về nguyên nhân dẫn đến hàu chết, ông Dương Trí Tuệ, Trưởng phòng Kinh tế (TP Móng Cái), cho biết: Phòng Kinh tế đã phối hợp với UBND phường Trà Cổ kiểm tra, bước đầu xác định có hiện tượng hàu chết ở một số địa bàn, trong đó chủ yếu ở địa bàn phường Trà Cổ và Vạn Ninh. Hàu chết lác đác ở 1 số dây trong bè nuôi. Thời gian bắt đầu có hiện tượng hàu chết là thời gian đến mùa thu hoạch hàu thành phẩm, nhưng các hộ chưa bán được.

Hàu Móng Cái chủ yếu là hàu cửa sông có giá trị và giá sản phẩm cao (giá cao khoảng 7 lần giá hàu đại dương) nên rất khó khăn cho tiêu thụ nội địa và sơ chế sản phẩm hàu ruột tại các cơ sở chế biến nội địa. Do đó, hàu nuôi ở Móng Cái chủ yếu là tiêu thụ sang Trung Quốc và đang gặp nhiều khó khăn. Khi hàu quá thời gian thu hoạch có hiện tượng chết lác đác từ cuối tháng 4. Hiện nay, Phòng Kinh tế thành phố đang thúc đẩy kết nối tiêu thụ, nhưng do phía Trung Quốc thắt chặt kiểm tra ATTP, nên hàu nuôi không xuất bán được.

Ông Đoàn Quang Chiến, Phó Chi cục trưởng, Chi cục Thủy sản (Sở NN&PTNT), cho biết: Trước tình trạng hàu chết hàng loạt tại Móng Cái, Chi cục Thủy Sản đã đề nghị thành phố kiểm tra, xác định nguyên nhân, tổng hợp số liệu.

Tuy nhiên, đến ngày 14/6 TP Móng Cái mới tổng hợp số liệu, trong đó thông tin tại phường Trà Cổ có 138 giàn bè nuôi hàu, trung bình 1 giàn bè có diện tích 800-1.000m2. Tỷ lệ hàu chết khoảng 40%. Nguyên nhân hàu chết được xác định là do đến ngày thu hoạch, không bán được, hàu già tự chết.

Một điều khó hiểu là theo người dân thì tại phường Trà Cổ hiện nay có khoảng 100 hộ nuôi hàu, với tổng số khoảng 300 giàn. Hiện tượng hàu chết đã xảy ra từ 3 tháng nay, từ khi hàu mới xuống giống được khoảng 1 tháng mà không thấy bóng dáng cơ quan chức năng hay chính quyền địa phương xuống khảo sát, kiểm tra. Chỉ có thông báo về việc họp, thực hiện chuyển đổi vật liệu nuôi trồng thủy sản.

Phường Trà Cổ, Phòng Kinh tế TP Móng Cái đến thời điểm này vẫn tổng hợp số liệu không chính xác về số lượng người nuôi, giàn nuôi, cũng như nguyên nhân dẫn đến tình trạng hàu chết tại khu vực cửa sông Bắc Luân. Số liệu 42 hộ nuôi, 100 giàn nuôi của phường Trà Cổ và 138 giàn nuôi của Phòng Kinh tế TP Móng Cái đưa ra cùng nguyên nhân hàu chết là do hàu già, đến thời điểm thu hoạch mà không bán được nên tự chết liệu có chính xác? Đề nghị chính quyền địa phương, ngành chức năng sớm xem xét, xác định rõ nguyên nhân.