Tất cả chuyên mục
Thứ Hai, 29/04/2024 22:19 (GMT +7)
"Truyền lửa" giữ nghề truyền thống
Chủ nhật, 14/07/2019 | 11:20:42 [GMT +7] A A
Nhắc đến Quảng Ninh, người ta vẫn thường mặc định nhớ về mảnh đất có Vịnh Hạ Long và rất nhiều than đá. Nhưng cũng đã từ rất lâu rồi, than đá ấy không chỉ là than dùng để sản xuất công nghiệp mà người ta nhớ về nó với một dáng hình đẹp đẽ hơn, mỹ miều và nghệ thuật hơn qua những bức tranh, tượng than đá được điêu khắc kỳ công, như một "đặc sản" riêng có của mảnh đất nơi địa đầu Đông Bắc...
Trải qua bao thăng trầm của thời gian, nghề truyền thống điêu khắc than đá có nguy cơ bị mai một ấy vẫn đang từng ngày, từng giờ được lưu giữ bởi những người thợ, những con người tâm huyết đã sống cả đời gắn bó với từng hòn than xù xì, thô ráp, với lớp bụi than óng ánh tựa như “ngọn lửa” nghề lấp lánh sáng không bao giờ tắt.
Hai vợ chồng anh Nguyễn Tuấn Quyết và chị Nguyễn Thị Thanh Bình là thế hệ thứ 3 của gia đình theo nghề điêu khắc than đá. |
Đau đáu giữ nghề
Chúng tôi đến thăm xưởng sản xuất của gia đình anh Nguyễn Tuấn Quyết và chị Nguyễn Thị Thanh Bình dưới chân núi Hạm ở tổ 3, khu 8, phường Hồng Hà (TP Hạ Long) - những người thợ điêu khắc than đá đã có thâm niên hơn 20 năm. Trong cái nóng oi bức của ngày hè tháng 7, tại nơi xưởng nhỏ chưa đầy 30m2, chỉ có hai vợ chồng anh chị Quyết - Bình đang cặm cụi, cần mẫn đục đẽo, chạm khắc với những hòn than thô ráp. Những hòn than xù xì, đen nhánh, đủ kích cỡ được người thợ ở đây lựa chọn, cưa, đục, tạo hình, mài, đánh ráp, đánh bóng để tạo ra những sản phẩm mỹ nghệ vô cùng độc đáo với nhiều kiểu dáng khác nhau. Hiện nay, gia đình anh Quyết vẫn duy trì khá nhiều mẫu mã sản phẩm than đá mỹ nghệ, như: Thuyền buồm, hòn Trống - Mái, lọ hoa, các con thú, đồ trang sức bằng than... Đặc biệt là tranh điêu khắc Vịnh Hạ Long trên than đá - bức tranh trở thành thương hiệu riêng của gia đình. Đây cũng là tác phẩm của anh Quyết đã được công nhận là sản phẩm Tinh hoa làng nghề Việt Nam năm 2008.
Đến thời điểm này, ở Quảng Ninh, gia đình anh chị Quyết - Bình cũng là một trong số rất ít hộ còn lại vẫn duy trì nghề truyền thống. Cha truyền con nối, anh chị Quyết - Bình đã là thế hệ thứ 3 của gia đình theo nghề và hiện cũng là những nghệ nhân, thợ điêu khắc than đá trẻ nhất hiện nay. Hầu hết các nghệ nhân từ trước cũng đều đã ở tuổi "xưa nay hiếm", giờ làm nghề chỉ như thú vui, niềm say mê chứ ít phục vụ cho việc sản xuất, kinh doanh nữa.
Đôi bàn tay khéo léo của người thợ điêu khắc than đá ngày ngày miệt mài sáng tạo ra những sản phẩm mỹ nghệ than đá độc đáo. |
Lấy chồng gần 20 năm là từng đó năm chị Nguyễn Thị Thanh Bình theo nghề của nhà chồng. Chị Bình chia sẻ: Trước đây, thời ông nội và bố tôi, các sản phẩm về cơ bản là đều làm bằng tay. Bây giờ, bên cạnh làm thủ công thì đã có sự hỗ trợ một phần của các loại máy móc nhưng vẫn không có thợ làm. Thời điểm đông nhất tại xưởng cũng có đến 8 thợ vừa học vừa làm, nhưng rồi cũng không ai bám trụ được với nghề. Dù có thu nhập ổn định, được hỗ trợ ăn ở, dạy nghề nhưng có lẽ vì cái nghề ngày đêm phải làm bạn với than đen lấm lem, với sự tỉ mẩn, vất vả mà ít bạn trẻ có đủ kiên trì. Vì vậy, giờ chỉ có 2 vợ chồng tôi cứ cặm cụi, thời gian có hàng nhiều là cứ làm từ sáng đến đêm.
Anh Quyết ít chia sẻ những câu chuyện về nghề như chị Bình vợ anh. Anh ngồi đó hàng giờ, với đôi bàn tay khéo léo, tỉ mẩn chạm, khắc, trang trí, thỉnh thoảng mới ngơi tay nhấp ngụm nước vối. Có lẽ, chỉ cần nhìn sự say mê, miệt mài của anh Quyết, ai cũng có thể cảm nhận được tình yêu nghề sâu sắc của anh gửi gắm qua mỗi hòn than, để thấu hiểu phần nào về tâm huyết, nỗi niềm đau đáu giữ nghề của người nghệ nhân điêu khắc than đá.
Nghệ nhân Nguyễn Tuấn Quyết tỉ mẩn trang trí họa tiết cho sản phẩm bình hoa làm bằng than đá. |
Ngoài việc nhận làm theo đơn đặt hàng của các đại lý, cửa hàng lưu niệm, gia đình anh chị Quyết - Bình cũng duy trì bán hàng trên các kênh mạng xã hội như facebook, zalo. Chị Bình bảo: “Thật ra bán qua mạng cũng không được nhiều nhưng thông qua đó, mình quảng cáo, giới thiệu về nghề, để có thêm nhiều người biết đến, có thể tuyển được thợ học nghề, đào tạo làm nghề lâu dài, bền vững. Cái khó để giữ nghề bây giờ không phải là thị trường tiêu thụ, mà chính là không có người làm, không tuyển được thợ học nghề để phát triển mở rộng quy mô. Bởi sản phẩm điêu khắc than đá vẫn là “đặc sản” của Quảng Ninh, là món quà lưu niệm giá trị được rất nhiều người yêu thích, đặc biệt là khách nước ngoài. Đã có không ít những đoàn khách nước ngoài đến tham quan, mua sản phẩm tại xưởng và họ đều tỏ ra rất khâm phục, yêu thích với món hàng lưu niệm đặc biệt này”.
Quyết tìm hướng đi giữ nghề điêu khắc than đá
Say nghề, yêu nghề là vậy, nhưng đứng trước nguy cơ nghề bị mai một, anh chị Quyết - Bình vẫn ngày ngày trăn trở không nguôi. Cũng đã nhiều đơn vị, doanh nghiệp tìm đến hợp tác, phát triển song chưa thấy được tính bền vững để giữ và phát triển nghề truyền thống nên gia đình anh chị vẫn chưa đồng ý. Quả thật, chính từ sự tỉ mỉ, kiên trì với nghề cũng đã hun đúc cho anh chị thêm niềm tin, động lực để có thể gửi gắm, phát triển nghề theo hướng đi đúng đắn nhất. Tháng 4 vừa qua, anh chị Quyết - Bình đã cùng với anh Phan Ngọc Duy (phường Hà Tu, TP Hạ Long) - một người đang làm trong lĩnh vực ngân hàng, kết hợp thành lập Công ty CP Tập đoàn than đá mỹ nghệ Quyết Bình Quảng Ninh với quyết tâm tìm hướng đi gìn giữ và không ngừng lan tỏa thương hiệu sản phẩm mỹ nghệ than đá Quảng Ninh.
Những sản phẩm điêu khắc từ than đá tại gia đình anh Nguyễn Tuấn Quyết và chị Nguyễn Thị Thanh Bình với nhiều mẫu mã đa dạng, phong phú. |
Anh Phan Ngọc Duy, Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Tổng Giám đốc Công ty CP Tập đoàn than đá mỹ nghệ Quyết Bình Quảng Ninh, chia sẻ: Là một người sinh ra và lớn lên ở Hạ Long, Quảng Ninh, tôi rất trân trọng và muốn góp một phần công sức nhỏ bé để lưu giữ những nét đẹp văn hóa, truyền thống của quê hương. Đồng thời, tôi đã có nhiều cơ hội làm việc, gắn bó với gia đình anh chị Quyết - Bình, hiểu được tâm huyết, nỗi niềm đau đáu với nghề của anh chị cũng như triển vọng phát triển nghề trong thời điểm ngành du lịch của tỉnh đang có những bước phát triển mạnh mẽ. Do đó, tôi quyết tâm chung sức cùng anh chị gìn giữ và phát triển nghề. Than đá mỹ nghệ giờ đây không chỉ là nghề truyền thống gắn liền với lịch sử phát triển ngành than, là nét riêng độc đáo của Quảng Ninh mà đến nay đã là một sản phẩm du lịch độc đáo, được nhiều bạn bè trong nước và quốc tế biết đến. Đó chính là động lực để chúng tôi quyết tâm theo đuổi hành trình “truyền lửa” nghề, dẫu biết phía trước còn nhiều khó khăn.
Theo đó, Công ty đã tiến hành phối hợp với Bảo tàng Quảng Ninh làm các thủ tục, hồ sơ trình Sở Văn hóa - Thể thao cấp phép để mở một gian trưng bày sản phẩm mỹ nghệ than đá tại Bảo tàng tỉnh trong quý III/2019. Đây là địa điểm thuận lợi với lượng khách du lịch đông đảo, ổn định, sẽ góp phần thúc đẩy quảng bá, giới thiệu rộng rãi hơn về nghề điêu khắc than đá, sản phẩm mỹ nghệ than đá - một sản phẩm du lịch độc đáo, riêng có của Quảng Ninh.
Tranh điêu khắc Vịnh Hạ Long trên than đá - bức tranh trở thành thương hiệu riêng của gia đình nghệ nhân Nguyễn Tuấn Quyết. |
Đó chỉ mới là giai đoạn đầu của dự án. Mục tiêu mà anh Duy cùng anh chị Quyết - Bình hướng tới chính là xây dựng một nhà xưởng sản xuất kết hợp khu trưng bày, mua sắm hàng mỹ nghệ than đá tập trung có quy mô. Nơi đây sẽ trở thành địa điểm tập hợp, cùng học và dạy nghề của những nghệ nhân, những người thợ điêu khắc than đá trên khắp địa bàn tỉnh. Mỗi nghệ nhân với một thế mạnh khác nhau về điêu khắc tượng người, con vật, tranh, đồ trang trí... sẽ cùng làm nghề, truyền dạy cho thế hệ trẻ. Anh Duy nhấn mạnh thêm: Việc xây dựng được nhà xưởng quy mô với những chế độ hỗ trợ phù hợp, sẽ tạo điều kiện thu hút thợ học nghề tốt hơn thay vì tình trạng khan hiếm người học như hiện nay, bởi cơ sở vật chất chưa đảm bảo như ở xưởng hiện tại của gia đình anh chị Quyết - Bình.
Cùng với đó, Công ty sẽ đẩy mạnh hợp tác, kết nối với các công ty du lịch, các tour du lịch thực hiện đón khách du lịch trong và ngoài nước đến tham quan, mua sắm các sản phẩm mỹ nghệ than đá trực tiếp tại xưởng. Từ đó, không ngừng tạo thị trường tiêu thụ sản phẩm ổn định, đảm bảo việc làm, thu nhập cho thợ điêu khắc than đá.
Những dự định sẽ tiếp tục là câu chuyện của ngày mai, của tương lai, nhưng tin tưởng rằng với tình yêu, với quyết tâm “truyền lửa” nghề của những nghệ nhân chân chính, của những con người tâm huyết với nghề truyền thống, điêu khắc than đá sẽ có sức sống bền bỉ với thời gian. Bởi anh chị Quyết - Bình đã khẳng định: “Chúng tôi luôn sẵn sàng truyền nghề cho những người thực sự có năng khiếu và tâm huyết với nghề truyền thống, bởi những ai coi nghề là nghiệp, phải đam mê với nó mới theo nghề và giữ nghề được”.
Nguyễn Dung
[links()]
Liên kết website
Ý kiến ()